კაზუსი 12. „ნამდვილი ღომი” (შეცილება ნების გამოვლენის შინაარსში დაშვებული შეცდომის გამო, სკ-ის 73-ე მუხლის „ბ” პუნქტის მიხედვით)

 

კაზკაზუსი 12. „ნამდვილი ღომი” (შეცილება ნების გამოვლენის შინაარსში დაშვებული შეცდომის გამო, სკ-ის 73-ე მუხლის „ბ” პუნქტის მიხედვით)

 

კახელი დათო თავის ოჯახთან ერთად გადაწყვეტს, მოინახულოს სამეგრელოში ქალაქ მარტვილის განახლებული სამონასტრო კომპლექსი.

 იგი შაბათ დღეს გაემგზავრება მანქანით ოჯახთან ერთად და დაათვალიერებს სამონასტრო კომპლექსს. დათო აღფრთოვანდება ეკლესიისა და მიმდებარე ტერიტორიის სილამაზით. მას შემდეგ, რაც ფეხით მოივლიან მთლიან კომპლექსს და მოშივდებათ, დათო გადაწყვეტს, ოჯახი წაიყვანოს ადგილობრივ რესტორანში, რათა დააგემოვნონ მეგრული სამზარეულო. მარტვილში ისინი დასხდებიან ირმას რესტორან „სამეგრელოში”, რომელსაც გარედან ამშვენებს წარწერა – „ტრადიციული მეგრული კერძები”.

მაგიდაზე დადებულ მენიუში დათო სხვა საჭმელებთან ერთად ამოიკითხავს კერძს „ნამდვილი ღომი” – პორციის ფასი 5 ლარი. მას ძალიან გაუხარდება, რომ, როგორც იქნა, სამეგრელოში შეჭამს ნამდვილ, მეგრული წესით დამზადებულ ღომს.

იგი ირმას შეუკვეთს სამ პორცია „ნამდვილ ღომს” და იმედოვნებს, რომ უკვეთს ღომს, რომელიც მზადდება სიმინდის ღერღილისაგან. 15 წუთის შემდეგ ირმა სუფრაზე მოიტანს ღომს, რომელიც მოყვითალო ფერისაა.

დათო გაოცდება და ჰკითხავს ოფიციანტს, რომ მას სურდა ღომის შეკვეთა, რომელიც თეთრი ფერისაა და სიმინდისაგან მზადდება.

ირმა ეტყვის, რომ „ნამდვილი ღომი” მზადდება მცენარე ღომის მარცვლისაგან, არის მოყვითალო ფერის და არაფერი აქვს საერთო სიმინდის ღერღილისგან დამზადებულ ღომთან.

დათო აცხადებს, რომ მას არ შეუკვეთია „ყვითელი ღომი” და არ აპირებს მის გასინჯვასაც კი, ვინაიდან ძალიან შია და „ექსპერიმენტის ჩატარების” სურვილი არ აქვს.

შესაბამისად, იგი არ აპირებს 15 ლარის გადახდას.

ირმა აცხადებს, რომ დათოს ბრალია გაუგებრობა, ვინაიდან მან არ იცის, რომ „ნამდვილი ღომი” მცენარე ღომის მარცვლისგან მზადდება და ითხოვს 15 ლარის გადახდას.

შეუძლია თუ არა ირმას, მოსთხოვოს დათოს სამი პორცია „ნამდვილი ღომის” საფასურის, 15 ლარის გადახდა?

 

კაზუსის ამოხსნა:

 

A.     ირმას მოთხოვნა დათოს მიმართ ნასყიდობის ფასის გადახდის თაობაზე, სკ-ის 477-ე მუხლის მე-2 ნაწილის საფუძველზე

 

სკ-ის 477-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, ირმას შესაძლოა, დათოს მიმართ ჰქონდეს 15 ლარის ოდენობით შეკვეთილი ღომის საფასურის გადახდის მოთხოვნა.

მუხლი 477. ცნება. შინაარსი

 1

1. ნასყიდობის ხელშეკრულებით გამყიდველი მოვალეა გადასცეს მყიდველს საკუთრების უფლება ქონებაზე, მასთან დაკავშირებული საბუთები და მიაწოდოს საქონელი.

2. მყიდველი მოვალეა გადაუხადოს გამყიდველს შეთანხმებული ფასი და მიიღოს ნაყიდი ქონება.

 

ნასყიდობის თანხის გადახდის მოთხოვნა წარმოიშობა მაშინ, როდესაც მხარეთა შორის დადებულია ნამდვილი ნასყიდობის ხელშეკრულება.

შესაბამისად, შემოწმების საგანია მხარეთა შორის  ნამდვილი ნასყიდობის  ხელშეკრულების არსებობა.(ანუ არსებობს თუ არა ასეთი ხელშეკრულება)

 

 I. მოთხოვნის წარმოშობა (ვამოწმებთ წარმოიშვა თუ არა „მოთხოვნა’’)

 

1.      ხელშეკრულების სახე (განსაზღვრა)

 

უნდა აღინიშნოს, რომ რესტორანში გაფორმებული ხელშეკრულებები ვერ ჩაითვლება წმინდა სახის ნასყიდობის ხელშეკრულებებად.რადგან  ამ შემთხვევაში საქმე გვაქვს შერეული ტიპის ხელშეკრულებასთან

 

რესტორანში დადებული ხელშეკრულება მოიცავს ნასყიდობის ხელშეკრულების (კერძის შეძენა), მომსახურების ხელშეკრულების (ოფიციანტის მომსახურება) და ქირავნობის ხელშეკრულების (მაგიდის, სკამების, თეფშების, ჭიქებისა და ა.შ. გარკვეული დროით ქირავნობა) ნიშნებს.

 

რესტორანში დადებულ შერეული ტიპის ხელშეკრულებაში ნასყიდობის ხელშეკრულების ელემენტს(კომპონენტს) უკავია დომინირებული მდგომარეობა და იგი გადაწონის სხვა ხელშეკრულებათა ელემენტებს.

 

შესაბამისად, ირმას მოთხოვნის სამართლებრივ საფუძვლად ვიყენებთ ნასყიდობის ხელშეკრულების ნორმებს(!). (დასკვნა)

 

ხ

2.      ხელშეკრულების დადება (ვარკვევთ დაიდო თუ არა)

ჩვენ ვიცით, რომ ნასყიდობის ხელშეკრულება ძალაში შედის(წარმოიშობა) ოფერენტისა და აქცეპტანტის ორი ურთიერთთანმხვედრი ნების გამოვლენის, ოფერტისა და აქცეპტის, შედეგად (იხ. სკ-ის 329-ე და მომდევნო მუხლები).

ა. ოფერტი

ოფერტი არის მიღებასავალდებულო ნების გამოვლენა, რომელიც შეიცავს ხელშეკრულების ყველა მნიშვნელოვან ასპექტს(არსებით პირობას).

ჩვენს შემთხვევაში საკითხავია(გასარკვევია), თუ რომელი მხარის მიერ განხორციელდა ოფერტი;

 

აა) რესტორნის მენიუ (ვარკვევთ არის თუ არა ოფერტი)

ნასყიდობის ხელშეკრულების დადებისკენ გამოვლენილ ოფერტად შესაძლოა მიჩნეულ იქნეს მაგიდაზე დადებული კერძების მენიუ, სხვა მეგრულ კერძებთან ერთად მენიუში შემოთავაზებული იყო კერძი „ნამდვილი ღომი” – პორცია 5 ლარი.

საკითხავია, სკ-ის 52-ე და 337-ე მუხლების გათვალისწინებით, რამდენად შეიძლება საშუალოდ გონიერი ადამიანის მიერ მაგიდაზე დადებული მენიუ აღქმულ იქნეს ოფერტად.

მუხლი 52. ნების გამოვლენის განმარტება

 

ნების გამოვლენის განმარტებისას ნება უნდა დადგინდეს გონივრული განსჯის შედეგად, და არა მარტოოდენ გამოთქმის სიტყვასიტყვითი აზრიდან.

 

  მუხლი 337. ხელშეკრულების ცალკეული გამონათქვამების განმარტება

 +

თუ ხელშეკრულების ცალკეული გამონათქვამები შეიძლება გაგებულ იქნეს სხვადასხვანაირად, მაშინ უპირატესობა უნდა მიენიჭოს იმას, რომელიც, ჩვეულებრივ, მიღებულია ხელშეკრულების დამდები მხარეების საცხოვრებელ ადგილზე. თუკი მხარეებს სხვადასხვა საცხოვრებელი ადგილი აქვთ, გადამწყვეტია აქცეპტანტის საცხოვრებელი ადგილი.

 

თუ მენიუ ოფერტი იქნებოდა, მაშინ რესტორნის მეპატრონეს ნებისმიერი პირის წინაშე წარმოეშობოდა სახელშეკრულებო ვალდებულება, რომელიც მის ოფერტს (შეთავაზებას) მიიღებდა.

ჩვენს შემთხვევაში, ეს გამოიწვევდა სახელშეკრულებო ბოჭვას(ვალდებულებას) ასევე მაშინ, როდესაც ირმას „ნამდვილი ღომის” ინგრედიენტები აღარ ექნებოდა.

თუმცა ნებისმიერმა გონიერმა ადამიანმა იცის, რომ არის შემთხვევები, როდესაც რესტორანში რომელიმე კერძის შეკვეთა ვერ ხერხდება, ვინაიდან ინგრედიენტების მარაგი ამოწურულია და ამის შესახებ სტუმარს მხოლოდ შეკვეთის მიცემის შემდგომ (!) ეცნობება ხოლმე.

მაშასადამე, გონიერი ადამიანი მენიუში – „ნამდვილი ღომი” – პორცია 5 ლარი – წაკითხვის შემდგომ მიხვდებოდა, რომ მოცემული იყო არა „მბოჭავი შემოთავაზება“ (ანუ ოფერტი), არამედ მოწვევა/მოწოდება (სტუმრისთვის) ოფერტის გაკეთებაზე (invitation ad offerendum).  მენიუ არ არის ოფერტი(დასკვნა)

ბბ) დათოს შეკვეთა(არის თუ არა ოფერტი?)

 ნასყიდობის ხელშეკრულების დასადებად გაკეთებული ოფერტი შესაძლოა მოცემული იყოს დათოს მიერ ირმასთვის მიცემული შეკვეთის სახით.

 

კაზუსიდან ვარკვევთ, რომ დათო ირმას უკვეთს „ნამდვილ ღომს”.

დაისმის კითხვა: ნების გამოხატვის ნიშანი – გამოთქმა  „ნამდვილი ღომი” – როგორ აღიქმება საშუალოდ გონიერი ადამიანის მიერ?

ამ შემთხვევაში უნდა გავითვალისწინოთ ის ფაქტი, რომ დათომ თავისი ნება გამოავლინა მარტვილში(სამეგრელოში), ერთ-ერთ რესტორანში.

სამეგრელოში, მარტვილში „ნამდვილ ღომში” გულისხმობენ მხოლოდ მცენარე ღომის მარცვლებისგან დამზადებულ ღომს და არა „ჩვეულებრივ ღომს”, რომელიც სიმინდის ღერღილისაგან მზადდება.

ამიტომ ამ სიტუაციაში ირმას ადგილას ნებისმიერი სხვა პირი(ადგილობრივი) დათოს ნების გამოხატვას გაიგებდა როგორც ოფერტს მცენარე ღომისგან „ნამდვილი ღომის” დამზადების თაობაზე(!).

შეკვეთის მიცემისას დათოს გაცნობიერებული ჰქონდა თავისი მოქმედება და, შესაბამისად, მას ჰქონდა მოქმედების ნებაც (სურვილი). როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, დათოს გაცნობიერებული ჰქონდა ასევე, რომ მის მიერ გამოვლენილი ნება სამართლებრივად მნიშვნელოვანი იყო. სახეზეა დათოს ოფერტი(დასკვნა)

ბ. აქცეპტი

ირმას მიერ დათოს შეკვეთაზე დასტური შესაძლოა ჩაითვალოს აქცეპტად. ირმამ მიიღო დათოს შეკვეთა და შემდგომ მოიტანა სუფრაზე გამზადებული „ნამდვილი ღომი”, რაც ასევე ადასტურებს მის მიერ შეკვეთის (ოფერტის) მიღებას და მასზე აქცეპტს. მაშასადამე, სახეზეა ირმას აქცეპტი.(დასკვნა)

 

შედეგი:

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ მხარეთა შორის დაიდო სამი პორცია „ნამდვილი ღომის” ნასყიდობის ხელშეკრულება.

რიტაც,ირმას წარმოეშვა მოთხოვნის უფლება დათოს მიმართ 15 ლარის ოდენობით.

 

II. მოთხოვნის შეწყვეტა (ვარკვევთ შეწყდა თუ არა)

 

 ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილობა, სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის 1-ლი წინადადების საფუძველზე

 

შესაძლოა, ნასყიდობის ხელშეკრულებიდან წარმოშობილი ირმას მოთხოვნა დათოს მიმართ შეწყდა ხელშეკრულების ბათილობის გამო, სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის 1-ლი წინადადების თანახმად.

    მუხლი 59. ფორმის დაუცველად დადებული გარიგება

 

2. საცილო გარიგება ბათილია მისი დადების მომენტიდან, თუკი იგი შეცილებული იქნება. შეცილება ხორციელდება ხელშეკრულების მეორე მხარის მიმართ.

 

ბათილობის წინაპირობაა ნასყიდობის ხელშეკრულების დადების მიმართ გამოვლენილი ნების ნამდვილი შეცილება.

შეცილება რომ ნამდვილი იყოს, სახეზე უნდა იყოს ა)შეცილების საფუძველი და ბ)შეცილების განცხადება, სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების მიხედვით.

 

1.      შეცილების საფუძველი

პირველ რიგში, უნდა დავადგინოთ, არსებობს თუ არა შეცილების საფუძველი(!)

შეცილების საფუძველი შეიძლება იყოს:

ა)შეცდომა ნების გამოვლენის ნიშნებში

ბ)შეცდომა ნების გამოვლენის შინაარსში

ხ

 ა. შეცდომა ნების გამოვლენის ნიშნებში (სკ-ის 73-ე მუხლის „ა” პუნქტი)

შეცილების საფუძვლად შესაძლოა განხილულ იქნეს „შეცდომა ნების გამოვლენის ნიშნებში’’(სკ-ის 73-ე მუხლის „ა” პუნქტის თანახმად).

 „შეცდომა ნების გამოვლენის ნიშნებში“  სახეზეა მაშინ, როდესაც გამოვლენილი ნება არ შეიცავს იმ ნიშნებსა და შინაარსს, რომლებიც ნების გამომვლენს რეალურად სურდა, ანუ გამოხატული ნება  არ შეესაბამება გამომვლენის რეალურ ნება-სურვილს.

როგორც წესი, ეს ის შემთხვევაა, როდესაც ნების გამომვლენი წერილობით ან ზეპირად უშვებს (ე.წ. მექანიკურ) შეცდომას.

კაზუსის მიხედვით კი დათომ შეგნებულად გამოიყენა თავისი ნების გამოსახატავად ფრაზა „ნამდვილი ღომი”

მას არ შეშლია დასახელება (მექანიკურად)და არც სხვა გამოხატვის ნიშნის გამოყენებას აპირებდა ნების გამოსახატავად.

 მაშასადამე, იგი არ უშვებდა „შეცდომას ნების გამოვლენის ნიშნებში“, როდესაც აცხადებდა, რომ სურდა „ნამდვილი ღომის” შეკვეთა. (დასკვნა)

 

ბ. შეცდომა ნების გამოვლენის შინაარსში (სკ-ის 73-ე მუხლის „ბ” პუნქტი)

 შეცილების საფუძვლად შესაძლოა მოაზრებულ იქნეს ნების გამოვლენის შინაარსში დაშვებული შეცდომა, სკ-ის 73-ე მუხლის „ბ” პუნქტის მიხედვით.

შინაარსში დაშვებული შეცდომის შემთხვევაში, ნების გამომვლენი პირი შეცდომას უშვებს ნების გამოვლენის ნიშნების ობიექტურ მნიშვნელობაში(!).

მაგ. ნების გამოვლენილ ნიშანს („ნამდვილი ღომი”) იგი სუბიექტურად უსადაგებს სხვა მნიშვნელობას მაშინ, როდესაც ობიექტურად გამოყენებულ ნიშანს  სულ სხვა მნიშვნელობა აქვს.

დათომ სრულიად გაცნობიერებულად უთხრა ირმას, რომ სურდა „ნამდვილი ღომის” შეკვეთა. ობიექტური თვალსაზრისით მან მისცა შეკვეთა „ნამდვილი ღომის” დამზადებაზე, ანუ ღომის, რომელიც მზადდება მცენარე ღომის მარცვლებისგან, თუმცა იგი სუბიექტურად მიიჩნევდა, რომ აძლევდა შეკვეთას „ჩვეულებრივი ღომის” დამზადების თაობაზე, რომელიც სიმინდის ღერღილისგან მზადდება.

მაშასადამე, დათო შეცდომას უშვებდა მის მიერ გამოვლენილი ნების შინაარსში, სკ-ის 73-ე მუხლის „ბ” პუნქტის თანახმად.(დასკვნა)

ხ

შედეგი :

შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ  სახეზეა  შეცილების საფუძველი – ნების გამოვლენის შინაარსში დაშვებული შეცდომა( სკ-ის 73-ე მუხლის „ბ” პუნქტის მიხედვით).

მუხლი 73. არსებითი შეცდომის სახეები

 

ბ) პირი ცდება იმ გარიგების შინაარსში, რომლის დადებაც მას სურდა;

 

2.შეცილების განცხადება( სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების თანახმად)

 

 სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების თანახმად, შეცილება უნდა განხორციელდეს ხელშეკრულების მეორე მხარის, მაშასადამე, ირმას მიმართ.

 

 შესაძლოა, დათოს განცხადება ირმას მიმართ თანხის არგადახდის თაობაზე მიჩნეულ იქნეს შეცილების განცხადებად, სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების გაგებით.

 ჩვენ ვიცით, რომ შეცილების განცხადება არის მიღებასავალდებულო ნების გამოვლენა. როგორც ოფერტი და აქცეპტი, შეცილების განცხადებაც უნდა შეფასდეს საშუალოდ გონიერი სუბიექტის თვალსაწიერით, სკ-ის 52-ე და 337-ე მუხლების გათვალისწინებით.

 ეს კი გულისხმობს იმას, რომ შესაძლოა, შეცილების განცხადებაში სიტყვა „შეცილება” საერთოდ არ იყოს ნახსენები, მაგრამ, ობიექტური თვალსაზრისით, აშკარად გამოიხატოს შემცილებლის ნება, ხელშეკრულების კონკრეტული ფორმით მიუღებლობასთან, მის გაუქმებასთან დაკავშირებით.

თუ ხელშეკრულებისაგან „თავის დაღწევის” ნება აშკარად გამოვლენილია, იგი მიიჩნევა შეცილების განცხადებად, სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების გაგებით.

 

კაზუსის ფაბულის მიხედვით ვადგენთ, რომ დათომ უთხრა ირმას, მას არ შეუკვეთია „ყვითელი ღომი” და არ აპირებს მის გასინჯვასაც კი, ვინაიდან ძალიან შია და „ექსპერიმენტის ჩატარების” სურვილი არ აქვს. იგი ასევე აცხადებს, რომ არ აპირებს 15 ლარის გადახდას.

 

მაშასადამე, სახეზეა დათოს შეცილების განცხადება ირმას მიმართ და იგი ნამდვილია სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების გაგებით. (დასკვნა)

 

1.      შეცილების ვადა (სკ-ის 79-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი)

 

 სკ-ის 79-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით, შეცილება შეცილებაზე უფლებამოსილი პირის მიერ უნდა გაცხადდეს შეცილების საფუძვლის შეტყობიდან ერთი თვის ვადაში.

 

დათომ, მას შემდეგ, რაც შეიცნო თავისი შეცდომა, დაუყოვნებლივ განუცხადა ირმას, რომ არ სურდა „ნამდვილი ღომის” დაგემოვნება და, შესაბამისად, უარს ამბობდა ნასყიდობის ხელშეკრულებაზე.

ამგვარად, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ დაცულია სკ-ის 79-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის წინაპირობა: შეცილება განცხადებულ იქნა ერთი თვის ვადაში.

 

 მუხლი 79. შეცილების ნამდვილობა

 +

1. შეცილება უნდა მოხდეს შეცილების საფუძვლის შეტყობის მომენტიდან ერთი თვის ვადაში.

 

 

შედეგი:

 

შედეგის სახით შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ დათოს მიერ ნასყიდობის ხელშეკრულების შეცილება ნამდვილია.

შესაბამისად, სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის 1-ლი წინადადების თანახმად, ბათილია ირმასა და დათოს შორის დადებული სამი პორცია ღომის ნასყიდობის ხელშეკრულება მისი დადების მომენტიდან.(დასკვნა)

 

III. საბოლოო შედეგი

 

ირმას ვერ ექნება დათოს მიმართ სამი პორცია ღომის ნასყიდობის ფასის, 15 ლარის, გადახდის მოთხოვნა, სკ-ის 477-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, ვინაიდან მოთხოვნა შეწყდა, სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის 1-ლი წინადადების მიხედვით, ხელშეკრულების ბათილობის გამო.

   მუხლი 59. ფორმის დაუცველად დადებული გარიგება

 

2. საცილო გარიგება ბათილია მისი დადების მომენტიდან, თუკი იგი შეცილებული იქნება.(!) შეცილება ხორციელდება ხელშეკრულების მეორე მხარის მიმართ.

 

 

ხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხ

სამახსოვრო!

შეცდომა ნების გამოვლენის ნიშნებში სახეზეა მაშინ, როდესაც გამომვლენის ნება არ შეიცავს იმ ნიშნებსა და შინაარსს, რომლებიც ნების გამომვლენს რეალურად სურდა, ანუ არ შეესაბამება გამომვლენის რეალურ ნება-სურვილს.

 ნების გამოვლენის შინაარსში დაშვებული შეცდომის შემთხვევაში ნების გამომვლენი პირი შეცდომას უშვებს ნების გამოვლენის ნიშნების ობიექტურ მნიშვნელობაში. გამოვლენილ ნიშანს იგი სუბიექტურად უსადაგებს სხვა მნიშვნელობას მაშინ, როდესაც ობიექტურად გამოყენებულ ნიშანს სულ სხვა მნიშვნელობა აქვს.

 

შეცდომა არსებითია მაშინ, როდესაც, შემთხვევის ობიექტური გარემოებების გათვალისწინებით, შეიძლება მიჩნეულ იქნეს, რომ პირი, რომელიც შეცდომით ავლენს ნებას, შემთხვევის ნამდვილი შემადგენლობის ცოდნის შემთხვევაში ნებას საერთოდ არ გამოავლენდა, ან – არა ასეთი სახით.

 უსი 12. „ნამდვილი ღომი” (შეცილება ნების გამოვლენის შინაარსში დაშვებული შეცდომის გამო, სკ-ის 73-ე მუხლის „ბ” პუნქტის მიხედვით)

 

კახელი დათო თავის ოჯახთან ერთად გადაწყვეტს, მოინახულოს სამეგრელოში ქალაქ მარტვილის განახლებული სამონასტრო კომპლექსი.

 იგი შაბათ დღეს გაემგზავრება მანქანით ოჯახთან ერთად და დაათვალიერებს სამონასტრო კომპლექსს. დათო აღფრთოვანდება ეკლესიისა და მიმდებარე ტერიტორიის სილამაზით. მას შემდეგ, რაც ფეხით მოივლიან მთლიან კომპლექსს და მოშივდებათ, დათო გადაწყვეტს, ოჯახი წაიყვანოს ადგილობრივ რესტორანში, რათა დააგემოვნონ მეგრული სამზარეულო. მარტვილში ისინი დასხდებიან ირმას რესტორან „სამეგრელოში”, რომელსაც გარედან ამშვენებს წარწერა – „ტრადიციული მეგრული კერძები”.

მაგიდაზე დადებულ მენიუში დათო სხვა საჭმელებთან ერთად ამოიკითხავს კერძს „ნამდვილი ღომი” – პორციის ფასი 5 ლარი. მას ძალიან გაუხარდება, რომ, როგორც იქნა, სამეგრელოში შეჭამს ნამდვილ, მეგრული წესით დამზადებულ ღომს.

იგი ირმას შეუკვეთს სამ პორცია „ნამდვილ ღომს” და იმედოვნებს, რომ უკვეთს ღომს, რომელიც მზადდება სიმინდის ღერღილისაგან. 15 წუთის შემდეგ ირმა სუფრაზე მოიტანს ღომს, რომელიც მოყვითალო ფერისაა.

დათო გაოცდება და ჰკითხავს ოფიციანტს, რომ მას სურდა ღომის შეკვეთა, რომელიც თეთრი ფერისაა და სიმინდისაგან მზადდება.

ირმა ეტყვის, რომ „ნამდვილი ღომი” მზადდება მცენარე ღომის მარცვლისაგან, არის მოყვითალო ფერის და არაფერი აქვს საერთო სიმინდის ღერღილისგან დამზადებულ ღომთან.

დათო აცხადებს, რომ მას არ შეუკვეთია „ყვითელი ღომი” და არ აპირებს მის გასინჯვასაც კი, ვინაიდან ძალიან შია და „ექსპერიმენტის ჩატარების” სურვილი არ აქვს.

შესაბამისად, იგი არ აპირებს 15 ლარის გადახდას.

ირმა აცხადებს, რომ დათოს ბრალია გაუგებრობა, ვინაიდან მან არ იცის, რომ „ნამდვილი ღომი” მცენარე ღომის მარცვლისგან მზადდება და ითხოვს 15 ლარის გადახდას.

შეუძლია თუ არა ირმას, მოსთხოვოს დათოს სამი პორცია „ნამდვილი ღომის” საფასურის, 15 ლარის გადახდა?

 

კაზუსის ამოხსნა:

 

A.     ირმას მოთხოვნა დათოს მიმართ ნასყიდობის ფასის გადახდის თაობაზე, სკ-ის 477-ე მუხლის მე-2 ნაწილის საფუძველზე

 

სკ-ის 477-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, ირმას შესაძლოა, დათოს მიმართ ჰქონდეს 15 ლარის ოდენობით შეკვეთილი ღომის საფასურის გადახდის მოთხოვნა.

მუხლი 477. ცნება. შინაარსი

 1

1. ნასყიდობის ხელშეკრულებით გამყიდველი მოვალეა გადასცეს მყიდველს საკუთრების უფლება ქონებაზე, მასთან დაკავშირებული საბუთები და მიაწოდოს საქონელი.

2. მყიდველი მოვალეა გადაუხადოს გამყიდველს შეთანხმებული ფასი და მიიღოს ნაყიდი ქონება.

 

ნასყიდობის თანხის გადახდის მოთხოვნა წარმოიშობა მაშინ, როდესაც მხარეთა შორის დადებულია ნამდვილი ნასყიდობის ხელშეკრულება.

შესაბამისად, შემოწმების საგანია მხარეთა შორის  ნამდვილი ნასყიდობის  ხელშეკრულების არსებობა.(ანუ არსებობს თუ არა ასეთი ხელშეკრულება)

 

 I. მოთხოვნის წარმოშობა (ვამოწმებთ წარმოიშვა თუ არა „მოთხოვნა’’)

 

1.      ხელშეკრულების სახე (განსაზღვრა)

 

უნდა აღინიშნოს, რომ რესტორანში გაფორმებული ხელშეკრულებები ვერ ჩაითვლება წმინდა სახის ნასყიდობის ხელშეკრულებებად.რადგან  ამ შემთხვევაში საქმე გვაქვს შერეული ტიპის ხელშეკრულებასთან

 

რესტორანში დადებული ხელშეკრულება მოიცავს ნასყიდობის ხელშეკრულების (კერძის შეძენა), მომსახურების ხელშეკრულების (ოფიციანტის მომსახურება) და ქირავნობის ხელშეკრულების (მაგიდის, სკამების, თეფშების, ჭიქებისა და ა.შ. გარკვეული დროით ქირავნობა) ნიშნებს.

 

რესტორანში დადებულ შერეული ტიპის ხელშეკრულებაში ნასყიდობის ხელშეკრულების ელემენტს(კომპონენტს) უკავია დომინირებული მდგომარეობა და იგი გადაწონის სხვა ხელშეკრულებათა ელემენტებს.

 

შესაბამისად, ირმას მოთხოვნის სამართლებრივ საფუძვლად ვიყენებთ ნასყიდობის ხელშეკრულების ნორმებს(!). (დასკვნა)

 

ხ

2.      ხელშეკრულების დადება (ვარკვევთ დაიდო თუ არა)

ჩვენ ვიცით, რომ ნასყიდობის ხელშეკრულება ძალაში შედის(წარმოიშობა) ოფერენტისა და აქცეპტანტის ორი ურთიერთთანმხვედრი ნების გამოვლენის, ოფერტისა და აქცეპტის, შედეგად (იხ. სკ-ის 329-ე და მომდევნო მუხლები).

ა. ოფერტი

ოფერტი არის მიღებასავალდებულო ნების გამოვლენა, რომელიც შეიცავს ხელშეკრულების ყველა მნიშვნელოვან ასპექტს(არსებით პირობას).

ჩვენს შემთხვევაში საკითხავია(გასარკვევია), თუ რომელი მხარის მიერ განხორციელდა ოფერტი;

 

აა) რესტორნის მენიუ (ვარკვევთ არის თუ არა ოფერტი)

ნასყიდობის ხელშეკრულების დადებისკენ გამოვლენილ ოფერტად შესაძლოა მიჩნეულ იქნეს მაგიდაზე დადებული კერძების მენიუ, სხვა მეგრულ კერძებთან ერთად მენიუში შემოთავაზებული იყო კერძი „ნამდვილი ღომი” – პორცია 5 ლარი.

საკითხავია, სკ-ის 52-ე და 337-ე მუხლების გათვალისწინებით, რამდენად შეიძლება საშუალოდ გონიერი ადამიანის მიერ მაგიდაზე დადებული მენიუ აღქმულ იქნეს ოფერტად.

მუხლი 52. ნების გამოვლენის განმარტება

 

ნების გამოვლენის განმარტებისას ნება უნდა დადგინდეს გონივრული განსჯის შედეგად, და არა მარტოოდენ გამოთქმის სიტყვასიტყვითი აზრიდან.

 

  მუხლი 337. ხელშეკრულების ცალკეული გამონათქვამების განმარტება

 +

თუ ხელშეკრულების ცალკეული გამონათქვამები შეიძლება გაგებულ იქნეს სხვადასხვანაირად, მაშინ უპირატესობა უნდა მიენიჭოს იმას, რომელიც, ჩვეულებრივ, მიღებულია ხელშეკრულების დამდები მხარეების საცხოვრებელ ადგილზე. თუკი მხარეებს სხვადასხვა საცხოვრებელი ადგილი აქვთ, გადამწყვეტია აქცეპტანტის საცხოვრებელი ადგილი.

 

თუ მენიუ ოფერტი იქნებოდა, მაშინ რესტორნის მეპატრონეს ნებისმიერი პირის წინაშე წარმოეშობოდა სახელშეკრულებო ვალდებულება, რომელიც მის ოფერტს (შეთავაზებას) მიიღებდა.

ჩვენს შემთხვევაში, ეს გამოიწვევდა სახელშეკრულებო ბოჭვას(ვალდებულებას) ასევე მაშინ, როდესაც ირმას „ნამდვილი ღომის” ინგრედიენტები აღარ ექნებოდა.

თუმცა ნებისმიერმა გონიერმა ადამიანმა იცის, რომ არის შემთხვევები, როდესაც რესტორანში რომელიმე კერძის შეკვეთა ვერ ხერხდება, ვინაიდან ინგრედიენტების მარაგი ამოწურულია და ამის შესახებ სტუმარს მხოლოდ შეკვეთის მიცემის შემდგომ (!) ეცნობება ხოლმე.

მაშასადამე, გონიერი ადამიანი მენიუში – „ნამდვილი ღომი” – პორცია 5 ლარი – წაკითხვის შემდგომ მიხვდებოდა, რომ მოცემული იყო არა „მბოჭავი შემოთავაზება“ (ანუ ოფერტი), არამედ მოწვევა/მოწოდება (სტუმრისთვის) ოფერტის გაკეთებაზე (invitation ad offerendum).  მენიუ არ არის ოფერტი(დასკვნა)

ბბ) დათოს შეკვეთა(არის თუ არა ოფერტი?)

 ნასყიდობის ხელშეკრულების დასადებად გაკეთებული ოფერტი შესაძლოა მოცემული იყოს დათოს მიერ ირმასთვის მიცემული შეკვეთის სახით.

 

კაზუსიდან ვარკვევთ, რომ დათო ირმას უკვეთს „ნამდვილ ღომს”.

დაისმის კითხვა: ნების გამოხატვის ნიშანი – გამოთქმა  „ნამდვილი ღომი” – როგორ აღიქმება საშუალოდ გონიერი ადამიანის მიერ?

ამ შემთხვევაში უნდა გავითვალისწინოთ ის ფაქტი, რომ დათომ თავისი ნება გამოავლინა მარტვილში(სამეგრელოში), ერთ-ერთ რესტორანში.

სამეგრელოში, მარტვილში „ნამდვილ ღომში” გულისხმობენ მხოლოდ მცენარე ღომის მარცვლებისგან დამზადებულ ღომს და არა „ჩვეულებრივ ღომს”, რომელიც სიმინდის ღერღილისაგან მზადდება.

ამიტომ ამ სიტუაციაში ირმას ადგილას ნებისმიერი სხვა პირი(ადგილობრივი) დათოს ნების გამოხატვას გაიგებდა როგორც ოფერტს მცენარე ღომისგან „ნამდვილი ღომის” დამზადების თაობაზე(!).

შეკვეთის მიცემისას დათოს გაცნობიერებული ჰქონდა თავისი მოქმედება და, შესაბამისად, მას ჰქონდა მოქმედების ნებაც (სურვილი). როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, დათოს გაცნობიერებული ჰქონდა ასევე, რომ მის მიერ გამოვლენილი ნება სამართლებრივად მნიშვნელოვანი იყო. სახეზეა დათოს ოფერტი(დასკვნა)

ბ. აქცეპტი

ირმას მიერ დათოს შეკვეთაზე დასტური შესაძლოა ჩაითვალოს აქცეპტად. ირმამ მიიღო დათოს შეკვეთა და შემდგომ მოიტანა სუფრაზე გამზადებული „ნამდვილი ღომი”, რაც ასევე ადასტურებს მის მიერ შეკვეთის (ოფერტის) მიღებას და მასზე აქცეპტს. მაშასადამე, სახეზეა ირმას აქცეპტი.(დასკვნა)

 

შედეგი:

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ მხარეთა შორის დაიდო სამი პორცია „ნამდვილი ღომის” ნასყიდობის ხელშეკრულება.

რიტაც,ირმას წარმოეშვა მოთხოვნის უფლება დათოს მიმართ 15 ლარის ოდენობით.

 

II. მოთხოვნის შეწყვეტა (ვარკვევთ შეწყდა თუ არა)

 

 ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილობა, სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის 1-ლი წინადადების საფუძველზე

 

შესაძლოა, ნასყიდობის ხელშეკრულებიდან წარმოშობილი ირმას მოთხოვნა დათოს მიმართ შეწყდა ხელშეკრულების ბათილობის გამო, სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის 1-ლი წინადადების თანახმად.

    მუხლი 59. ფორმის დაუცველად დადებული გარიგება

 

2. საცილო გარიგება ბათილია მისი დადების მომენტიდან, თუკი იგი შეცილებული იქნება. შეცილება ხორციელდება ხელშეკრულების მეორე მხარის მიმართ.

 

ბათილობის წინაპირობაა ნასყიდობის ხელშეკრულების დადების მიმართ გამოვლენილი ნების ნამდვილი შეცილება.

შეცილება რომ ნამდვილი იყოს, სახეზე უნდა იყოს ა)შეცილების საფუძველი და ბ)შეცილების განცხადება, სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების მიხედვით.

 

1.      შეცილების საფუძველი

პირველ რიგში, უნდა დავადგინოთ, არსებობს თუ არა შეცილების საფუძველი(!)

შეცილების საფუძველი შეიძლება იყოს:

ა)შეცდომა ნების გამოვლენის ნიშნებში

ბ)შეცდომა ნების გამოვლენის შინაარსში

ხ

 ა. შეცდომა ნების გამოვლენის ნიშნებში (სკ-ის 73-ე მუხლის „ა” პუნქტი)

შეცილების საფუძვლად შესაძლოა განხილულ იქნეს „შეცდომა ნების გამოვლენის ნიშნებში’’(სკ-ის 73-ე მუხლის „ა” პუნქტის თანახმად).

 „შეცდომა ნების გამოვლენის ნიშნებში“  სახეზეა მაშინ, როდესაც გამოვლენილი ნება არ შეიცავს იმ ნიშნებსა და შინაარსს, რომლებიც ნების გამომვლენს რეალურად სურდა, ანუ გამოხატული ნება  არ შეესაბამება გამომვლენის რეალურ ნება-სურვილს.

როგორც წესი, ეს ის შემთხვევაა, როდესაც ნების გამომვლენი წერილობით ან ზეპირად უშვებს (ე.წ. მექანიკურ) შეცდომას.

კაზუსის მიხედვით კი დათომ შეგნებულად გამოიყენა თავისი ნების გამოსახატავად ფრაზა „ნამდვილი ღომი”

მას არ შეშლია დასახელება (მექანიკურად)და არც სხვა გამოხატვის ნიშნის გამოყენებას აპირებდა ნების გამოსახატავად.

 მაშასადამე, იგი არ უშვებდა „შეცდომას ნების გამოვლენის ნიშნებში“, როდესაც აცხადებდა, რომ სურდა „ნამდვილი ღომის” შეკვეთა. (დასკვნა)

 

ბ. შეცდომა ნების გამოვლენის შინაარსში (სკ-ის 73-ე მუხლის „ბ” პუნქტი)

 შეცილების საფუძვლად შესაძლოა მოაზრებულ იქნეს ნების გამოვლენის შინაარსში დაშვებული შეცდომა, სკ-ის 73-ე მუხლის „ბ” პუნქტის მიხედვით.

შინაარსში დაშვებული შეცდომის შემთხვევაში, ნების გამომვლენი პირი შეცდომას უშვებს ნების გამოვლენის ნიშნების ობიექტურ მნიშვნელობაში(!).

მაგ. ნების გამოვლენილ ნიშანს („ნამდვილი ღომი”) იგი სუბიექტურად უსადაგებს სხვა მნიშვნელობას მაშინ, როდესაც ობიექტურად გამოყენებულ ნიშანს  სულ სხვა მნიშვნელობა აქვს.

დათომ სრულიად გაცნობიერებულად უთხრა ირმას, რომ სურდა „ნამდვილი ღომის” შეკვეთა. ობიექტური თვალსაზრისით მან მისცა შეკვეთა „ნამდვილი ღომის” დამზადებაზე, ანუ ღომის, რომელიც მზადდება მცენარე ღომის მარცვლებისგან, თუმცა იგი სუბიექტურად მიიჩნევდა, რომ აძლევდა შეკვეთას „ჩვეულებრივი ღომის” დამზადების თაობაზე, რომელიც სიმინდის ღერღილისგან მზადდება.

მაშასადამე, დათო შეცდომას უშვებდა მის მიერ გამოვლენილი ნების შინაარსში, სკ-ის 73-ე მუხლის „ბ” პუნქტის თანახმად.(დასკვნა)

ხ

შედეგი :

შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ  სახეზეა  შეცილების საფუძველი – ნების გამოვლენის შინაარსში დაშვებული შეცდომა( სკ-ის 73-ე მუხლის „ბ” პუნქტის მიხედვით).

მუხლი 73. არსებითი შეცდომის სახეები

 

ბ) პირი ცდება იმ გარიგების შინაარსში, რომლის დადებაც მას სურდა;

 

2.შეცილების განცხადება( სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების თანახმად)

 

 სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების თანახმად, შეცილება უნდა განხორციელდეს ხელშეკრულების მეორე მხარის, მაშასადამე, ირმას მიმართ.

 

 შესაძლოა, დათოს განცხადება ირმას მიმართ თანხის არგადახდის თაობაზე მიჩნეულ იქნეს შეცილების განცხადებად, სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების გაგებით.

 ჩვენ ვიცით, რომ შეცილების განცხადება არის მიღებასავალდებულო ნების გამოვლენა. როგორც ოფერტი და აქცეპტი, შეცილების განცხადებაც უნდა შეფასდეს საშუალოდ გონიერი სუბიექტის თვალსაწიერით, სკ-ის 52-ე და 337-ე მუხლების გათვალისწინებით.

 ეს კი გულისხმობს იმას, რომ შესაძლოა, შეცილების განცხადებაში სიტყვა „შეცილება” საერთოდ არ იყოს ნახსენები, მაგრამ, ობიექტური თვალსაზრისით, აშკარად გამოიხატოს შემცილებლის ნება, ხელშეკრულების კონკრეტული ფორმით მიუღებლობასთან, მის გაუქმებასთან დაკავშირებით.

თუ ხელშეკრულებისაგან „თავის დაღწევის” ნება აშკარად გამოვლენილია, იგი მიიჩნევა შეცილების განცხადებად, სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების გაგებით.

 

კაზუსის ფაბულის მიხედვით ვადგენთ, რომ დათომ უთხრა ირმას, მას არ შეუკვეთია „ყვითელი ღომი” და არ აპირებს მის გასინჯვასაც კი, ვინაიდან ძალიან შია და „ექსპერიმენტის ჩატარების” სურვილი არ აქვს. იგი ასევე აცხადებს, რომ არ აპირებს 15 ლარის გადახდას.

 

მაშასადამე, სახეზეა დათოს შეცილების განცხადება ირმას მიმართ და იგი ნამდვილია სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების გაგებით. (დასკვნა)

 

1.      შეცილების ვადა (სკ-ის 79-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი)

 

 სკ-ის 79-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით, შეცილება შეცილებაზე უფლებამოსილი პირის მიერ უნდა გაცხადდეს შეცილების საფუძვლის შეტყობიდან ერთი თვის ვადაში.

 

დათომ, მას შემდეგ, რაც შეიცნო თავისი შეცდომა, დაუყოვნებლივ განუცხადა ირმას, რომ არ სურდა „ნამდვილი ღომის” დაგემოვნება და, შესაბამისად, უარს ამბობდა ნასყიდობის ხელშეკრულებაზე.

ამგვარად, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ დაცულია სკ-ის 79-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის წინაპირობა: შეცილება განცხადებულ იქნა ერთი თვის ვადაში.

 

 მუხლი 79. შეცილების ნამდვილობა

 +

1. შეცილება უნდა მოხდეს შეცილების საფუძვლის შეტყობის მომენტიდან ერთი თვის ვადაში.

 

 

შედეგი:

 

შედეგის სახით შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ დათოს მიერ ნასყიდობის ხელშეკრულების შეცილება ნამდვილია.

შესაბამისად, სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის 1-ლი წინადადების თანახმად, ბათილია ირმასა და დათოს შორის დადებული სამი პორცია ღომის ნასყიდობის ხელშეკრულება მისი დადების მომენტიდან.(დასკვნა)

 

III. საბოლოო შედეგი

 

ირმას ვერ ექნება დათოს მიმართ სამი პორცია ღომის ნასყიდობის ფასის, 15 ლარის, გადახდის მოთხოვნა, სკ-ის 477-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, ვინაიდან მოთხოვნა შეწყდა, სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის 1-ლი წინადადების მიხედვით, ხელშეკრულების ბათილობის გამო.

   მუხლი 59. ფორმის დაუცველად დადებული გარიგება

 

2. საცილო გარიგება ბათილია მისი დადების მომენტიდან, თუკი იგი შეცილებული იქნება.(!) შეცილება ხორციელდება ხელშეკრულების მეორე მხარის მიმართ.

 

 

ხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხხ

სამახსოვრო!

შეცდომა ნების გამოვლენის ნიშნებში სახეზეა მაშინ, როდესაც გამომვლენის ნება არ შეიცავს იმ ნიშნებსა და შინაარსს, რომლებიც ნების გამომვლენს რეალურად სურდა, ანუ არ შეესაბამება გამომვლენის რეალურ ნება-სურვილს.

 ნების გამოვლენის შინაარსში დაშვებული შეცდომის შემთხვევაში ნების გამომვლენი პირი შეცდომას უშვებს ნების გამოვლენის ნიშნების ობიექტურ მნიშვნელობაში. გამოვლენილ ნიშანს იგი სუბიექტურად უსადაგებს სხვა მნიშვნელობას მაშინ, როდესაც ობიექტურად გამოყენებულ ნიშანს სულ სხვა მნიშვნელობა აქვს.

 

შეცდომა არსებითია მაშინ, როდესაც, შემთხვევის ობიექტური გარემოებების გათვალისწინებით, შეიძლება მიჩნეულ იქნეს, რომ პირი, რომელიც შეცდომით ავლენს ნებას, შემთხვევის ნამდვილი შემადგენლობის ცოდნის შემთხვევაში ნებას საერთოდ არ გამოავლენდა, ან – არა ასეთი სახით.