რომი - მოვლენები,თარიღები

 

რომის დაარსება   ·        აპენინის ნახევარკუნძულზე ძვ.წ.Ɩ ათასწლეულის პირველ ნახევარში გაჩნდა ქალაქ-სახელმწიფო(ანუ პოლისი)  -რომი; ·        რომი ლეგენდის თანახმად დაარსეს ძმებმა რომულუსმა და რემუსმა  ძვ.წ. 753 წ-ს; ·        ქალაქ-სახელმწიფო  ალბა ლონგას მეფემ ახალშობილი რომუსის და რემუსის დაღუპვა განიზრახა;(წინასწარმეტყველების შეეშინდა); ·        ღმერთებმა არ გაწირეს ტყუპები ისინი ძუ მგელმა იპოვა და გამოკვება; ·        ამიტომ რომის სიმბოლოა ძუ მგელი ბავშვებით; ·        ბიჭები გაიზარდნენ და ალბა ლონგას მეფეზე შური იძიეს; ·        ალბა-ლონგას მეზობლად საკუთარი ქალაქი რომი დაარსეს;

ქალაქ-სახელმწიფო რომი და მისი  მეფეები;                                      რომის რესპუბლიკის წარმოშობა ძვ.წ.509 წ   ·          რომის პირველი მეფე რომულსი ყოფილა;ძვ.წ. 753 წ ხ ·          მეორე მეფეს ნუმა პომპილიუსს შეუქმნია კანონები რომაელთათვის ; ხ ეტრუსკები   ·          ქალაქ-სახელმწიფო რომს ჩრდილოეთიდან ესაზღვრებოდა ეტრუსკთა(ტომია) მიწები; ·          ეტრუსკები დომინანტი ტომი იყო  ნახევარკუნძულზე;მათ 12 ქალაქ-სახელმწიფო ჰქონდათ და ამ პოლისებს ჰქონდათ კავშირი ერთმანეთთან ;თავიდან ეტრუსკებს დიდი გავლენა ჰქონდათ რომზე; ხ ·          რომის ბოლო სამი მეფე ეტრუსკული წარმოშობის იყო; ·          რომის უკანასკნელი მეფე იყო ეტრუსკი ტარკვინიუს სუპერბუსი; ძვ. წ. 509 წელს რომაელებმა ეს ამპარტავანი მეფე  დაამხეს და რომის რესპუბლიკა(!) დაამყარეს; ·          ლათინურად რესპუბლიკა დაახლოებით იგივეს ნიშნავს რასაც დემოკრატია(ხალხის მმართველობა)(!)

სახალხო კრება რომში -ანუ ლაშქარი   ·      მეფობის ხანაში რომში პირველი პირი იყო მეფე;ტრადიციის თანახმად მეფის ძალაუფლება ღვთიური წარმოშობის იყო;ის ითვლებოდა უზენაეს მთავარსარდლად,ქურუმად და მსაჯულად; ·      მეფის სათათბირო ორგანო იყო უხუცესთა საბჭო- სენატი; სენატი შედგებოდა წარჩინებული გვარების 300 მეთაურისგან; ·                სახალხო კრება ანუ ლაშქრის კრება კი ყველა მეომარს აერთიანებდა(!);         რომის მეომრები 3 ტომად(tribus) და 30 კურიად(წარჩინებული გვარების გაერთიანებები)   იყვნენ დაყოფილი;         დაიმახსოვრე :ლაშქრი იღებდა უმნიშვნელოვანეს გადაწყვეტილებებს რომში რომის მთელი ისტორიის მანძილზე;(!)         განსაკუთრებით დიდი იყო სახალხო კრების როლი რესპუბლიკის ხანაში;

ლაშქარი  რესპუბლიკის ხანაში   ·        რომში მეფობის გაუქმების შემდეგ სახალხო კრება ანუ ლაშქარი ღებულობდა კანონებს; ·        ირჩევდა მოხელეებს; ·        სხვადასხვა მებრძოლების ხმას სხვადასხვა წონა ჰქონდა(!) და განისაზღვრებოდა მებრძოლის სტატუსით;(!) (შენიშვნა:“კაი ყმის „ ხმას სხვა ფასი ჰქონდა ყოველთვის დაიმახსოვრე) ხ ·        რაიმე საკითხის კენჭისყრა ცენტურიების ანუ ასეულების მიხედვით ხდებოდა;(!)   ·        ცენტურია- პირობითი ერთეული იყო;ის აერთიანებდა 100 მძიმედ შეჭურვილ ქვეითს და 20-30 მძიმედ შეჭურვილ მხედარს;ცენტურიაში შედიოდა რამდენიმე ათასი ცუდადშეიარაღებული ან შეუიარაღებელი ქვეითიც; მათ ხმებს განსხვავებული წონა ჰქონდა; ·        აღჭურვილობა თავად მეომრის ფინანსურ შესაძლებლობაზე იყო დამოკიდებული; ·        დაწესბული  ქონებრივი ცენზი იცავდა შეძლებული და საშუალო ფენის უფლებებს(!) ღარიბი უმრავლესობისაგან და  ქონების რევოლუციური გადანაწილებისაგან;

რომის   რესპუბლიკის  სენატი   ·  სენატის ფუნქციაში შედიოდა კანონების მომზადება და მათ აღსრულებაზე ზედამხედველობა,აგრეთვე კანონების აღმასრულებელი მოხელეების კონსულტაცია ·  სენატორთა რაოდენობა თანდათან იზრედებოდა;300 წარჩინებულს (სენატორს) დროთა განმავლობაში ემატებოდა ყოფილი კონსულები და უაზნო გვარების(პლებეების) აღზევებული წარმომადგენლები;

მაგისტრატები   ·                  რომის რესპუბლიკაში აღმასრულებელი ხელისუფლება არჩეული მოხელეების-მაგისტრატების ხელში იყო; ·                  მაგისტრატებს ირჩევდნენ ერთი წლით;(!) ·                  ერთ თანამდებობაზე ირჩევდნენ ორ პირს(!);ეს განაპირობებდა კოლეგიალობას და გამორიცხავდა ძალაუფლების უზურპაციას(ბოროტად გამოყენებას);

კონსულები   ·        რომის რესპუბლიკაში უმაღლესი აღმასრულებელი თანამდებობა იყო -კონსული(!); ·        კონსულები სარდლობდნენ ლაშქარს ომში; ·        კონსულები განაგებდნენ რომის ფინანსებს; ·        განსაკუთრებული შემთხვევებში მაგ ომის დროს(!) კონსულებიდან ირჩევდნენ  დიქტატორს(!); ·        დიქტატორს განუსაზღვრელი ძალაუფლება ენიჭებოდა  მაგრამ არაუმეტეს 6 თვის ვადით;(!)

ცენზორები ·        კონსულობის ვადის გასვლის სემდეგ,ექს-კონსული შეიძლებოდა აერჩიათ ცენზორად;(!) ·        ცენზორი თვალყურს ადევნებდა რომაულ  ადათების და ქონებრივი ცენზის დაცვას; ·        შეეძლო მოეთხოვა რომაელი მოქალაქის დასჯა(!) რომში  დადგენილი ნორმების დარღვევისთვის;

პრეტორები(მოსამართლეები)   ·        პრეტორები აწარმოებდნენ სასამართლო პროცესებს; ·        განიხილავდნენ დავებს რომის მოქალაქეებს შორის;ასევე დავებს არამოქალაქეთა მონაწილეობით;

კვესტორები   ·        კვესტორები პასუხს აგებდნენ ხაზინაზე;კრეფდნენ გადასახადებს;

ედილები · ედილები პასუხსაგებდნენ ქალაქის სხვადასხვა სამსახურებზე;

რომის რესპუბლიკაში დიქტატორები,კონსულები და პრეტორები შეუზღუდავ ძალაუფლებას ფლობდნენ თავიანთ სფეროში; სხვა მოხელეების უფლებები კი შეზღუდული იყო; ხ რომის რესპუბლიკაში მაღალი თანამდებობების მიღწევა მხოლოდ გარკვეული ასაკის მიღწევის და შედარებით დაბალ თანამდებობაზე მუშაობის შემდეგ იყო შესაძლებელი; თანამდებობის პირი ემორჩილებოდა მხოლოდ კანონს,სენატს და სახალხო კრებას და არა მასზე  ზემოთ მდგომ თანამდებობის პირს; ხ რომის რესპუბლიკური წყობის ელემენტები  შენარჩუნებული იყო რომის იმპერიის ხანაშიც პირველი საუკუნეების მანძილზე(!) ანუ  პრინციპატის ეპოქაში;   ხ ფუნქციების მკაფიო გამიჯვნა ხელისუფლების სხვადასხვა შტოს შორის !!!! ძალიან ქმედითი აღმოჩნდა რომისთვის და აღებულია ნიმუშად დღევანდელი დროის სახელმწიფოებისთვის;(!) დღევანდელი ე.წ. „დემოკრატიული სახელმწიფოები“ ემყარებიან რომაელთა მიერ შემუშავებულ სამართლის პრინციპებს,ძირითად ცნებებსა თუ საქმის წარმოების ძირითად პრინციპებს; !!!! ხ ჩვენამდე მოღწეულია მრავალფეროვანი იურიდიული ლიტერატურა რომის რესპუბლიკის და რომის იმპერიის დროინდელი; აქედან განსაკუთრებით აღსანიშნავია: მარკუს ტულიუს ციცერონი(ძვ.წ.1 საუკუნე)-რესპუბლიკის ხანა; ბიზანტიის იმპერატორი იუსტინიანე  ახ.წ. მე-6 საუკუნე- იმპერიის ხანა ხ ·        კარგად ორგანიზებული სახელმწიფო,ძლიერი ჯარი,მოქნილი საგარეო პოლიტიკა გახდა რომის წარმატების საფუძველი; ·        რომი თანდათან ზრდიდა გავლენას მეზობლებზე(ექსპანსია) ,რიგრიგობით ამარცხებდა და იმორჩილებდა მათ; ·        რომაელების საგარეო პოლიტიკას უკავშირდება  გამოთქმა „დაყავი და იბატონე ‘’ ·        ამ პოლიტიკამ შეაძლებინა რომს თავისი ტოლი ქალაქ-სახელმწიფოების და ბევრად დიდი ერთობების დაპყრობა მაგ.ეტრუსკების !!!!;

პუნიკური ომები   ·     რომი ოდითგანვე მილიტარისტული სახელმწიფო იყო; ·     რომს ჰყავდა კარგად ორგანიზებული ჯარი; ·     მეზობლებთან მრავალსაუკუნოვანი ბრძოლების შედეგად რომი მცირე ქალაქ-სახელმწიფოდან დიდ რეგიონალურ ძალად იქცა და თითქმის მთელ იტალიას დაეუფლა; ·     მსოფლიო ლიდერობის გზაზე რომის მეტოქე კართაგენი იყო; ·     კართაგენი აფრიკაში,დღევანდელი ტუნისის ტერიტორიაზე მდებარეობდა და ის თავიდან  ფინიკიური კოლონია იყო; ძვ,წ, მე-3 საუკუნისთვის კი დასავლეთ ხმელთაშუა ზღვისპირეთს აკონტროლებდა; ·     რომაელები კართაგენის სახელმწიფოს „პუნიკურს’’ უწოდებდნენ;ეს მის ფინიკიურ წარმოშობაზე მინიშნება იყო; ·     რომსა და კართაგენს შორის სამ სისხლისმღვრელ ომს- პუნიკური ომები ეწოდება

·  პირველი პუნიკური ომი (ძვ.წ. 264-241)(!) სიცილიის ქალაქ-სახელმწიფოებს შორის ომში კართაგენის და რომის ჩარევას მოჰყვა; ·  ბრძოლები გარდამავალი უპირატედობით მიმდინარეობდა სიცილიაზე,აფრიკაში და ზღვაზე.საბოლოოდ კი რომის გამარჯვებით დასრულდა; ·  რომაელებმა დიდი კონტრიბუცია დააკისრეს კართაგენს და კონტროლი დაამყარეს სიცილიაზე,მოგვიანებით სარდინიაზე და კორსიკაზე ხ ·  კართაგენი ვერ ეგუებოდა მარცხს და რევანშისთვის ემზადებოდა; ·  ჯერ ჰამილკარ ბარკას და შემდეგ ჰასდრუბალის სარდლობით კართაგრნელებმა განიმტკიცეს პოზიციები იბერიის(პირენეს) ნახევარკუნძულზე. ·  ჰამილკარის ვაჟი ჰანიბალი ძვ.წ. 219-ში თავს დაესხა რომის მოკავშირეს საგუნტუმს ესპანეთში,რითაც დაიწყო მეორე პუნიკური ომი(ძვ.წ. 218-201)(!) ·  ჰანიბალმა ესპანეთიდან ლაშქრის იტალიაში გადასროლა განიზრახა ამისათვის სრულად წარმოუდგენელი გზა აირჩია თოვლიანი ალპების  გადალახვა;(სპილოებით) ·  იგი მოულოდნელად გამოჩნდა იტალიაში და უკვე ამით მოახდინა დემორალიზება;(!) ·  შემდეგ ჰანიბალმა არაერთ ბრძოლაში დაამარცხა რომაელები; ·  განსაკუთრებული მნიშვნელობა ჰქონდა ბრძოლას კანესთთან  ძვ,წ, 216 წ. ჰანიბალმა ხაფანგში შეიტყუა და გაჟლიტა რომაელთა მრავალრიცხოვანი ლაშქარი; ·  ამის შემდეგ რომაელები გაურბოდნენ გადამწყვეტ ბრძოლას ჰანიბალთან და მის გამოფიტვას ცდილობდნენ;(დასავლეთი რუსეთის გამოფიტვას ცდილობს უკრაინაში) ·  მართლაც ჰანიბალს პრობლემები გაუჩნდა ჯარის მომარაგებაში და შევსებაში; რომაელებმა კი შეძლეს და ბრძოლა აფრიკაში გადაიტანეს; ·  რომაელებმა პუბლიუს კორნელიუს სციპიონის(სციპონ უფროსის) სარდლობით(!) უშუალოდ კართაგენს შეუტიეს;(!) ·  ჰანიბალი იძულებული გახდა რომს დახსნოდა და აფრიკაში დაბრუნებულიყო; მაგრამ იქ ზამასთან გენერალურ ბრძოლაში დამარცხდა;(!) ·  სციპიონმა ამ წარმატებისათვის“აფრიკელის“ ზედწოდება და რომაელთა დიდი პატივისცემა დაიმსახურა;(!) ·  კართაგენი დათანხმდა ზავის უაღრესად მძიმე პირობებს და დაკარგა ზესახელმწიფოს სტატუსი; ·  ჰანიბალი აღმოსავლეთში გაიქცა და თავს აფარებდა ელინისტურ სახელმწიფოებს;მან აისევ არაერთხელ გამოიჩინა თავი სახმელეთო და საზღვაო ბრძოლებში; ·  სანამ ჰანიბალი ცოცხალი იყო რომაელები თავს მშვიდად ვერ გრძნობდნენ და დიპლომატიური გზებით ცდილობდნენ მის ხელში ჩაგდებას; ·  ძვ.წ. 183/2 წელს ,როდესაც მისი დაკავების და რომისთვის გადაცემის საფრთხე რეალური გახდა,ჰანიბალმა თავი მოიკლა(!)(ისე :გამსახურდიამაც ამიტომ მოიკლა თავი) ხ   ·  კართაგენის დამარცხების შემდეგ რომს ხმელთაშუა ზღვის დასავლეთში კონკურენტი აღარ ჰყავდა და მთელი ძალა აღმოსავლეთისკენ მიმართა; ·  რომი მეორე პუნიკური ომის დასაწყისში რომი პარალელურად ებრძოდა მაკედონიას და ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე დამკვიდრებას ცდილობდა;(!) ·  ძვ წ, მე-2 საუკუნის პირველ ნახევარში მან ბალკანეთში საგრძნობლად წაიწია წინ,მაგრამ კართაგენის არსებობა ზურგში  რომს არ ასვენებდა; ·  კართაგენის- ამ ქალაქ-სახელმწიფოს უზარმაზატი რესურსები რომისთვის საფრთხეს შეიცავდა; რომს ეს საფრთხე სულ ახსოვდა; ·  კართაგენის საწინააღმდეგო განწყობით განსაკუთრებით გამოირჩეოდა  რომაელი სენატორი კატონი;რომელიც ნებისმიერ საჯარო გამოსვლას ასე ასრულებდა „კართაგენი უნდა დაინგრეს“ (აშშ-სთვის დღეს კართაგენი რუსეთია)   ·  რომის მოკავშირე ნუმიდიასთან კართაგენელთა კონფლიქტი(!) გახდა მესამე პუნიკური ომის საბაბი; ძვ.წ.149-146;(!) ·  რომაელებმა სციპიონ ემილანიუსის სარდლობით საბოლოოდ დაამარცხეს კართაგენი და დაანგრიეს კართაგენი;(!)

რომის რესპუბლიკის დაპყრობები   ·        ძვ.წ. 229-228 და 219 წ-ს რომი აწარმოებდა ორ ილირიულ ომს შედეგად რომმა ხელში ჩაიგდო ადრიატიკის სანაპირო;(!) ·        სამი მაკედონური ომის შემდეგ ხელში ჩაიგდო ბალკანეთი(!); ·        ძვ.წ. 200-190 წლებში კელტებთან ომის შემდეგ რომმა დაასრულა ჩრდილოეთ იტალიის დაპყრობა(!); ·        ძვ. წ. 190 წელს რომმ დაამარცხა სელევკიდების მეფე ანტიოქოს მე-2  და ხელში ჩაიგდო მცირე აზია(!) ·        ძვ.წ. 146 წელს დაასრულა საბერძნეთის დაქვემდებარება(!) ·        ძვ. წ 133 გადაიბარებს პერგამონის ელინისტურ სამეფოს; ძვ. წ. 129 წელს ახშობს აქ აჯანყებას და ანატოლიის ამ რეგიონში ქმნის რომის პროვინციას სახელწოდებით-აზია(!);   ექსპანდიონისტური ომების შედეგად რომი გადაიქცა უძლიერეს ძალად ხმელთაშუაზღვისპირეთში;

რომი   პონტოს სამეფოს წინააღმდეგ   ·        რომის სამი ომი პონტოს სამეფოს მეფე მითრიდატე მე-6 პონტოელის(!) წინააღმდეგ; ·        რომის და პონტოს ომები (ძვ.წ.  89-84   ძვ.წ. 83-82 ; ძვ წ. 74-64 ;) ·        ძვ..წ. 88 წელს მითრიდატესთან გამართულ პირველ ომში რომმა სასტიკი დარტყმა განიცადა;80 ათასი რომაელი დახოცეს; ეს ბრძოლა ისტორიაში შესულია „ეფეოსის საღამოს ‘’  სახელით; ხ ·        ყურადღება: 1 ომში დამარცხებამ რომში სამოქალაქო ომის საფუძველი წარმოქმნა; ·        კონსული სულა რომელსაც მარცხი ბრალდებოდა(!) გადააყენეს და ძალაუფლება კონსულ მარიუსს(!) გადასცეს; ·        სულამ ააჯანყა თავისი ერთგული ჯარი და რომი დაიპყრო;(ასეთი რამ პირველად სულამ მოახდინა) ·        სულამ აღადგინა თავისი მომხრე სენატის ძალაუფლება და ისევ ბრძოლის ველს მიაშურა;(!) ·        ამით ისარგებლეს მარიუსმა და მისმა მომხრეებმა და კვლავ რომში დაბრუნდნენ;(!) ხ ·        სულამ საბერძნეთში და აზიაში ომი წარმატებით დაასრულა ;შემდეგ კი სამოქალაქო ომიც თავის სასარგებლოდ დაასრულა(ე.წ. ოპტიმატების და პოპულარების სამოქალაქო ომი);რომში დაამყარა დიქტატურა;(!) ·        ძვ. წ. 82-79 წ ესაა რომში  სულას დიქტატურის წლები(3 წელი) ·        დიქტატურის პერიოდში სულამ განახორციელა მარიუსის მომხრეების რეპრესიები; ·        გამოქვეყნდა ე.წ. პროსკრიპციები ანუ კანონგარეშე გამოცხადებულ მოქალაქეთა სიები(!); ·        მათი მოკვლისთვის მატერიალურად ახალისებდნენ მკვლელებს;(!) ·        დიქტატურის პერიოდში მოკლული იქნა 90-მდე სენატორი და 1600-2600 მხედარი; ·        ამ პოლიტიკურმა კრიზისმა რომის გავლენის სფეროდან უზარმაზარი ტერიტორიების გამოსვლის საფრთხე წარმოქმნა; სულას ოპოზიციონერი მარიუსის მომხრეები სწორედ ასეთ  ტერიტორიებს აფარებდნენ თავს; ·        ძვ. წ. 79 წსლს სულამ თავისი ნებით მოიხსნა დიქტატორის უფლებები; ერთ წელიწადში კი  გარდაიცვალა; ·        რომს კი უამრავი მოსაგვარებელი პრობლემა დარჩა; ხ ·        ერთ-ერთი პრობლემა იყო ესპანეთში თავშეფარებული და გაძლიერებული მარიუსის მომხრეების დამარცხება;მათ იქ შექმნეს საკუთარი ხელისუფლება ,თავისი სენატით და დედაქალაქით;(!) ·        ესპანეთის პრობლემის მოგვარებას 7 წელიწადი დასჭირდა(ძვ. წ. 77-71) ·        საბოლოოდ რომის  ეს პრობლემა მოაგვარა პომპეუსმა(!); ხ ·        რომისთვის საკმაოდ რთული აღმოჩნდა მესამე ომი მითიდრატესთან;ბოლოს და ბოლოს სისხლისმღვრელიბრძოლები რომის გამარჯვებით დასრულდა ძვ. წ 64 წ.   შენიშვნა: მითიდრატესთან  მე-3 ომის დროს სულა მკვდარია;

პომპეუსი,კრასუსი,იულიუს კეისარი   ·        ძვ. წ. 70 წლიდან რომში პომპეუსის და კრასუსის კონსულობის პერიოდი დაიწყო; ·        პომპეუსი ძვ.წ 67-ში საგანგებო სამხედრო ძალაუფლებით აიჭურვა და ბრწყინვალე საბრძოლო ოპერაციები ჩაატარა კილიკიელი მეკობრეების წინააღმდეგ(გაიხსენე სპარტაკის აჯანყება; ნახე ფილმი „სპარტაკი“ სერიალი „სპარტაკი“) ·        ძვ.წ. 66-64 წლებსი პომპეუსი მითიდრატეს წინააღმდეგ ილაშქრებს;პომპეუსის ლაშქრობის შემდეგ აღმოსავლეთში ყალიბდება რომის პროვინციების ანუ რომის ვასალური სამეფოების მთელი სისტემა;(!) ·         ამ ახალი აღმოსავლელი  ვასალების სისტემაში შედიან : პონტო,სირია,კილიკია,არმენია,კაპადოკია,გალატია,კოლხიდა,იუდეა,იბერია,ალბანეთი ;(ანუ პონტო და რაც  პონტოს სამეფოს ჩამოაშორა პომპეუსმა) ხ ·        ყურადღება: რომში ძვ.წ. 62 წელს  გამოაშკარავეს სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობა ე.წ. კატილინას შეთქმულება;(!) ეს  შეთქმულება გამოაშკარავა და ამხილა ციცერონმა; ·        ციცერონი კონსულად აირჩიეს(!) და სამშობლოს მამა უწოდეს; ·        კატილინა და მისი 3000 მომხრე გაანადგურეს;(!)(იომეს) ხ ·        ამავე წელს რომში დაბრუნებულ პომპეუსს ტრიუმფი მოუწყვეს; ·        ძვ.წ. 60 წელს რომში შეიქმნა კონსულთა  პირველი ტრიუმვირატი: პომპეუსი,კრასუსი,კეისარი;(!) ·        გავლენის სფეროები ასე ჰქონდათ განაწილებული : კეისარს-გალია(დღევანდელი საფრანგეთი); პომპეუსს-ესპანეთი;კრასუს-სირია; ხ ·        კრასუსი ძვ. წ. 53- ში დაიღუპა პართებთან ბრძოლაში; ხ ·        ძვ. წ. 58-51 წლებში კეისარმა სრულიად გალია მოაქცია რომის ძალაუფლების ქვეშ;ისტორიაში ეს პერიოდი შესულია გალებთან ომის სახელით; ხ ·        ძვ.წ. 52  წელს რომში მოხდა არეულობა(!); ·        სხვადასხვა პარტიები თუ ბანდები ერთმანეთს  ქუაში უპირისპირდებოდნენ;(კეისარის მომხრეები იყვნენ დებოშის ორგანიზატორები) ·        სენატმა კონსულად პომპეუსი დაამტკიცა;რათა მას აღედგინა წესრიგი რომში; ·        სენატმა იმავდროულად მოუწოდა კეისარს მოეხსნა უფლებამოსილება და დაეშალა ლაშქარი; ·        ძვ.წ. 49-ში სენატმა დაადგინა რომ პომპეუსს უნდა დაეცვა რომი კეისარისაგან;(!) ·        ძვ. წ. 49-46 წლები რომისათვის დრამატული წლებია(!); ·        ესაა მეორე სამოქალაქო ომი (!)ამჯერად  პომპეუსის და კეისრის მომხრეებს შორის;   შენიშვნა:დაიმახსოვრე რომის რესუბლიკა ამ ორმა სამოქალაქო ომმა დაანგრია   ·        ძვ. წ. 49 წელს კეისარმა გადალახა მდინარე რუბიკონი(რომის საზღვარი) ფრაზით „წილი ნაყარია“ და დაიპყრო რომი და იტალია;(სულას მიერ რომის აღების  შემდეგ იკრძალებოდა ჯარისთვის რომის საზღვრის გადაკვეთა)   შენიშვნა: ფრაზა “ რუბიკონის გადალახვა’’ მას შემდეგ ნიშნავს ისეთი გადაწყვეტილების მიღებას,რომლის უკან წაღება უკვე შეუძლებელია .(!) მაგ. აფხაზეთის და სამხრეთ ოსეთის დამოუკიდებლობის აღიარებით რუსეთმა „გადალახა  რუბიკონი’’ ;ან უკრაინაში შეჭრით „გადალახა რუბიკონი’’ და ა.შ. ხ ·        პომპეუსი და სენატის ერთი ნაწილი საბერძნეთში გაიქცა; ·        კეისარმა დაიმორჩილა პომპეუსის ესპანეთი და და საბერძნეთს მიაშურა; ·        ძვ.წ. 48-ში მან ფარსალუსთან (!)დაამარცხა პომპეუსის 20 000-იანი ჯარი; პომპეუსი ეგვიპტეში გაიქცა ოჯახთან ერთად; პომპეუსი იქ მოკლეს და თავი კეისარს დაახვედრეს; ·        ძვწ. 49-47-ში კეისარი გადავიდა ეგვიპტეში(ალექსანდრიაში) და იქ ტახტზე დედოფალი კლეოპატრა დასვა;(ნახე ფილმი „კლეოპატრა“ -ელიზაბეთ ტეილორის მონაწილეობით) ხ ·        სამოქალაქო ომში გამარჯვების შემდეგ შემდეგ კეისარმა აღმოსავლეთში დაამარცხა ფარნაკე პონტოელი(!) (მითიდრატეს მოღალატე  ვაჟი) აქ წარმოთქვა ცნობილი სენტენცია: veni.vidi,vici- „მიველ,ვნახე,გავიმარჯვე“ ·        შემდეგ აფრიკაში დაარეგულირა ვითარება ·        ძვ. წ. 46 წელს გაუსწორდა პომპეუსის უკანასკნელ მომხრეებს თაფსუსთან ·        რომში დაბრუნდა ტრიუმფატორად და 10 წლით დასახელდა დიქტატორად და ცენზორად; ·        ამით ფაქტიურად რომში  დამყარდა ერთმმართველობის ფორმა; ·        ძვ.წ 45-ში კეისარმა ესპანეთსი პომპეუსის შვილებზე მოიპოვა გამარჯვება; ·        შემდეგ კი მოითხოვა და მიიღო კიდეც სრული ძალაუფლება; ·        ის გამოაცხადეს  სიცოცხლის ბოლომდე დიქტატორად,იმპერატორად;კონსულად 10 წლის განმავლობაში,ომაღლეს ქურუმად,ტრიბუნთა ძალაუფლების მატარებლად;(!) ·        კეისარმა უარი თქვა იმაზე რომ ძალაუფლებაში ვინმე მოცილე ჰყოლოდა; ·        მისმა სარდალმა ანტონიუსმა შესთავაზა თავზე დაედგა სამეფო დიადემა;კეისარმა ეს უარყო;(!) ხ ·        კეისრის ერთმმართველობის ასეთი აშკარა და დაუფარავი ზრდა სენატის დიდ უკმაყოფილებას იწვევდა; ·        ძვ. წ. 44 წლის 15 მარტს სენატორთა შეთქმულება(!) „წარმატებით“ დასრულდა; კასიუსმა,ბრუტუსმა და სხვა სენატორებმა კეისარი სენატის შენობაში მოკლეს;(!)   ·        ისტორიაში დარჩა ღალატით გაკვირვებული კეისრის სიტყვები „ და შენც,ბრუტუს ?“   შენიშვნა: ღალატზე და ღალატის მსხვერპლზე ან ტერორიზმზე ესეს წერისას გამოიყენე ფრაზა :“და შენც ბრუტუს ?“   გაიხსენე სულხან-საბა  რას ამბობს „მცირე მტრბზე“   შეადარე :  ასასინების ძლიერ მტრთან ბრძოლის ტერორისტული მეთოდები

.                                        რომი იმპერიის ეპოქაში                                               იმპერატორი ოქტავიანე-ავგუსტუსი   ·        იულიუს კეისრის მკვლელობის შემდეგ სენატს რესპუბლიკის აღგენა უნდოდა,მაგრამ საამისო რესურსი უკვე ამოწურული იყო; ·        ჯარმა კეისრის მემკვიდრეს და მის სარდლებს დაუჭირა მხარი; ·        კეისრის მემკვიდრედ კი მისი დის შვილი-ოქტავიან ავგუსტუსი გამოცხადდა; ·        ოქტავიანემ აღადგინა წესრიგი რომში,შემდგომ კი (ძ.წ. 81 წელს ) სძლია მარკუს ანტონიუსს;ანტონიუსი ოქტავიანეს აღმოსავლეთხმელთაშუაზღვისპირეთს ეცილებოდა  ეგვიპტის დედოფალ კლეოპატრასთან ერთად; ·        ოქტავინემ ერთპიროვნული მმართველობა დაამყარა; ·        კეისრისგან განსხვავებით ,რომელიც ხისტად იქცეოდა ოქტავიანემ დიდი პოლიტიკური ნიჭი გამოავლინა და რომაული ელიტის რეალური ინტერესების და რესპუბლიკური ტრადიციების გათვალისწინებით მოქნილი პოლიტიკური სისტემა შექმნა; ·        ეს სისტემა ითავსებდა რესპუბლიკურ და მონარქიულ მმართველობას; ·        სისტემა საუკუნეების მანძილზე სიცოცხლისუნარიანი აღმოჩნდა;(!) ·        ოქტავიანემ  შეინარჩუნა სენატი;არჩევითი სამოხელეო აპარატი და რესპუბლიკის ზოგი სხვა ნიშან-თვისება; ·        რეალური ხელისუფლება კი იყო ჯარის მთავარსარდლის- იმპერატორის ხელში; ·        იმპერატორსვე ეკავა პირველი სენატორის  ანუ პრინცეპსის თანამდებობა; ·        ამის გამო ავგუსტუსის  პოლიტიკურ სისტემას პრინციპატი ეწოდება; ·        ავგუსტუსის მმართველობა (ძვ.წ. 31-ახ.წ.14 წლები) რომის ოქროს ხანად იქცა;(!) ·        ეს ეხება როგორც პოლიტიკას,ისე კულტურას; ·        ავგუსტუსმა დაამყარა მშვიდობა და სახელმწიფო წესრიგი;(რომის ნაპოლეონი და სტალინია) ·        ამას  ე.წ. „რომაული მშვიდობა“ ეწოდა;(დაიმახსოვრე) ·        ამ დროს არნახული აყვავება განიცადა კულტურის მრავალმა სფერომ; ავგუსტუსის კარზე მოღვაწობდნენ დიდი რომაელი პოეტები  ვირგილიუსი,ოვიდიუსი და სხვები;   შენიშვნა: ნახე  კარგი სერიალი „რომი’’

იმპერატორი ტრაიანე   ·      მომდევნო კეისრების დროს რომი აგრძელებდა ზრდას და მეზობლების დაპყრობა დამორჩილებას; ·      აღმოსავლეთით ყველაზე შორს რომმა ტრაინეს(ახ.წ. 98-117 წ.) დროს წაიწია და შუამდინარეთიც დროებით დაიმორჩილა(!); ·      ტრაიანეს დაღუპვის შემდეგ რომმა საგარეო პოლიტიკა შეცვალა და ახალი დაპყრობების ნაცვლად არსებულის შენარჩუნებაზე  და მმართველობის სრულყოფაზე გადავიდა;

მარკუს ავრელიუსი ·        კეისრის ხელისუფლება თავდაპირველად მემკვიდრეობით გადადიოდა; ·        თანდათან გაირკვა რომ კეისრის უახლოესი ნათესავი ყოველთვის საუკეთესოშემცვლელი ვერ ხდებოდა; ·        კეისრებმა მემკვიდრეების შერჩევა და  შვილად აყვანა დაიწყეს;(!) ·        ეს მეთოდი საკმაოდ წარმატებული გამოდგა; ·        „ნაშვილებ კეისართა“ რიცხვს განეკუთვნებოდნენ  სარდალი ზემოთ ხსენებული  ტრაიანე და ფილოსოფოსი მარკუს ავრელიუსი ახ.წ. 161-180 წ.(გაიგე მასზე მეტი)

იმპერატორ კარაკალას ედიქტი(ბრძანება)   ·        რომის იმპერიასი განვითარებულ პოლიტიკურ და სოციალურ პროცესებს შედეგად მოჰყვა იმპერატორ კარაკალას(ახ. წ. 198-217) ედიქტი რომლის თანახმადაც იმპერიის ტერიტორიაზე მცხოვრებ ყველა თავისუფალ ადამიანს რომის მოქალაქეობა მიენიჭა;(!) ·        ამით დასრულდა დაპყრობილ-დამეგობრებული  ქვეყნების ელიტების და საზოგადოებების  რომაულ საზოგადოებაში ინტეგრაციის გრძელი პროცესი;

იმპერატორი დიოკლეტიანე   ·      ახ. წ. მე-3 საუკუნის შუა ხანებში რომის იმპერიაში კრიზისია; ·      გამართულად ვეღარ ფუნქციონირებს მმართველობის აპარატები ადგილებზე; ·      რომის იმპერიის საზღვრებთან და საზღვრებზე იწყება ხალხების გადაადგილება (!) და სიმშვიდე ირღვევა იმპერიაში;(!)   შენიშვნა: შეადარე დღევანდელ მიგრანტებს ევროპაში გაიხსენე ხალხთა „დიდი გადასახლება“   მიგრამტებზე ესეს წერის დროს ხ ·      ხდება უმნიშვნელოვანესი იდეოლოგიური ძვრები,რაც პირველ რიგში ქრისტიანობის გავრცელებას გულისხმობს(!) რომის იმპერიის ტერიტორიაზე; ხ ·      რომის პრობლემების მოგვარებას შეეცადა იმპერატორი დიოკლიტიანე (284-305)(!) მისი რეფორმები მრავალ სფეროს შეეხო; ·      დიოკლეტიანემ  შეცვალა მმართველობის სისტემა,გააუქმა რესპუბლიკური მმართველობის ელემენტები და იმპერატორი ქვეყნის აბსოლუტურ ბატონად(დომინუს) აქცია(!) ; ·      აქედანაა სიტყვა დომინატე- რითაც დიოკლიტიანეს შემდგომ პერიოდს მოიხსენიებენ; ·      კეისრის ხელისუფლების ზრდასთან ერთად მოხდა იმპერიის დეცენტრალიზაცია; ·      რომის იმპერია დაიყო ოთხ ნაწილად,რომლებსაც დიოკლიტიანეს თანაკეისრები განაგებდნენ-აქედანაა ტერმინი -ტეტრტარქია; ·      ეს ტეტრარქიები დაყოფილი იყო 12 ოლქად; ·      რომში გატარდა სამხედრო რეფორმა; ·      გაძლიერდა ქრისტიანთა დევნა; ·      დიოკლიტიანეს რეფორმებს ჰქონდა გარკვეული დროებითი ეფექტი(!); ·      მაგრამ „დიოკლიტიანეს  რეფორმებმა“ საფუძველი ჩაუყარა რომის იმპერიის გაყოფას,რამაც საბოლოოდ იმპერიის დაშლა გამოიწვია (შეადარე - დიოკლეტიანეს რეფორმების და გორბაჩოვის პერესტროიკის შედეგები-ორივემ გამოწვია იმპერიების დაშლა);

რომის იმპერიის ეკონომიკა   ·        ეკონომიკის ძირითად დარგებს სოფლის მეურნეობა და ვაჭრობა წარმოადგენდა; ·        გარკვეული წილი ხელოსნობასაც ეჭირა მაგრამ მან ვერ მიაღწია ინდუსტრიულ დონეს; ·        ფულის ბრუნვა ძალიან დიდი იყო განვითარებული ვაჭრობის და განვითარებული ადმინისტრირების სისტემის(გადასახადების აკრეფა) გამო; ·        ძირითადი სამუშაო ძალა თავისუფალი და ნახევრად თავისუფალი მიწათმოქმედი იყო; ·        თუმცა დიდ მეურნეობებში  ფართოდ გამოიყენებოდა მონათა შრომა;

მონობა რომში. სპარტაკის აჯანყება   ·          მონა სამუშაო ძალის გარდა, ქონებას და ვაჭრობის ობიექტს წამოადგენდა; ·          მონების უშრეტი წყარო იყო წარმატებული ლაშქრობები; ·          შინამოსამსახურე მონები ოჯახის წევრებად აღიქმებოდნენ და საგვარეულო კულტმსახურებაშიც მონაწილეობდნენ; ·          ტყვეების გარკვეულ ნაწილს საგანგებოდ წვრთნიდნენ რომაელთა საყვარელ საცირკო სანახაობებში ერთმანეთთან ან გარეულ მხეცებთან საბრძოლველად.მათ გლადიატორები ეწოდებოდათ; ·          გლადიატორს თუ გაუმართლებდა შეეძლო დიდი სახელი და ქონება მოეხვეჭა და საბოლოოდ თავისუფლებაც მიეღო;   ხ ·          ძვ.წ. 1 საუკუნის პირველი ნახევრისთვის(!) რომში მონათა დიდი რაოდენობა დაგროვდა; ·          გაუსაძლისი მდგომარეობა მონებს აჟანყებებისკენ უბიძგებდა; ·          მონათა ყველაზეცნობილი აჯანყება რომის რესპუბლიკაში ძვ.წ. 73-71 წლებში სპარტაკის(!) ხელმძღვანელობით მოხდა ; ·          სპარტაკმა,თრაკიელმა გლადიატორმა(!) მხედართმთავრული ნიჭიც გამოავლინა და არაერთხელ დაამარცხა რომაელთა ლაშქარი;(!) ·          რომს ძალთა მაქსიმალური მობილიზაცია და პროვინციებიდან საუკეთესო სარდლების მოხმობა(კრასუსი,პომპეუსი) დასჭირდა რათა აჯანყებულ მონებს გამკლავებოდა; ·          სპარტაკს და მის თანამებრძოლებს სასტიკად გაუსწორდნენ;რომისკენ მიმავალ გზაზეათასობით მონა ჯვრებზე გააკრეს; ·          რომაელებმა ამაჯანყების გაკვეთილები გაითვალისწინეს;რათა მსგავსი რამ არც კი დაეშვათ მომავალში; კერძოდ:   ერიდებოდნენ ბრძოლისუნარიან მონათა კონცენტრაციას მნიშვნელოვან დასახლებულ პუნქტებში;   მონების მიმართ დამოკიდებულება ოდნავ ჰუმანური გახდა;   გავრცელდა მონების გათავისუფლების პრაქტიკა;   ·          გათავისუფლებულ მონებს-ლიბერტინები ეწოდებოდათ; ·          ლიბერტინები რომის იმპერიის მოსახლეობის გარკვეულ ნაწილს წარმოადგენდნენ და მნიშვნელოვან როლს თამაშობდნენ იმპერიის და ქალაქ რომის ცხოვრებაში ;ისინი იყვნენ იმპერატორის კარზეც კი; ხ ·          იმპერიის ხანაში რომაელებმა სოფლად მიწებზე მონების დასახლება დაიწყეს და ისინი ნახევრადთავისუფალ გლეხებად- კოლონებად აქციეს; ·          საკუთარი ნაკვეთით და  მოსავლით დაინტერესებული გლეხის შრომა  ბევრად უფრო რენტაბელური იყო,ვიდრე უქონელი და უუფლებო მონისა;

რომაული კულტურა   ·        ხელოვნების და მეცნიერების მრავალ დარგში რომაელები ბერძნების ბეჯითი მოსწავლეები იყვნენ; ცდილობდნენ მიჰყოლოდნენ ბერძნულ ნიმუშებს; ·        ბერძნული ხელოვნების ნიმუშის  ხარისხიანი ასლის დამზადება რომაელ ოსტატებს სასახელოდ მიაჩნდათ; ·        ბევრ სფეროში კი მათ განვითარების საკუთარ გზას მიაგნეს; ·        აღსანისნავია რომაული არქიტექტურა;(!) ·        მას გამოარჩევს დიდი ზომები,ხშირად გრანდიოზულობა; ·        შენების საკუთარი რომაული ტექნიკა(ხერხები) ხ ·        დიდ სიმაღლეები დაიპყრეს რომაელებმა- პორტრეტული ქანდაკების(!) სფეროში;(ბიუსტები) ხ ·        მოზაიკის დარგში; ხ ·        მხატვრული ლიტერატურის მრავალ ჟანრში; ხ ·        მაგრამ როდესაც რომაული კულტურის ზოგადსაკაცობრიო მნშვნელობაზე ვსაუბრობთ,პირველ რიგში ხსენების ღირსია რომაული სამართალი(!) და სახელმწიფო მართვის პრინციპები(!); ამათში რომაელებმა განსაკუთრებულ სიმაღლეებს მიაღწიეს;

ქართლის სამეფო რომაელთა შემოჭრის წინ   ·               ძვ.წ. მე-2 საუკუნეში ქართლის სამეფოში კრიზისია;მეფე და ერისთავები ებრძვიან ერთმანეთს.ამ ბრძოლებში საგარეო ძალები ერეოდნენ; ხ   ·               ქართლს ფარნავაზის დროიდან   კარგი  ურთიერთობა ჰქონდა სელევკიდების ელინისტურ სამეფოსთან.   ·               სელევკიდების სამეფო თანდათან დასუსტდა;მას გამოეყო და ცალკე სამეფოდ ჩამოყალიბდა -პართია;   ·               პართიას სათავეში არშაკიანთა დინასტია ჩაუდგა.პართია წინა აზიაში უძლიერეს სახელმწიფოდ იქცა;   ·               ამავე პერიოდში დასავლეთიდან სელევკიდების სამეფოზე შეტევები დაიწყო რომმა; ·               ძვ.წ. 190 წელს რომაელებმა დაამარცხეს სელევკიდები; ხ ·               სელევკიდების მარცხით ისარგებლეს სომხებმა და მათგან თავი გაითავისუფლეს; ·               შეიქმნა ორი სომხური სახელმწიფო სოფენეს სამეფო და დიდი არმენია; ·               ამ სამეფოებში საქართველოს სამხრეთი ტერიტორიების ნაწილიც შევიდა; ხ ·               ქართლის სამეფოს აღმოსავლეთით დღევანდელი აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე წარმოიქმნა-ალბანეთის სამეფო;(!) ხ ·               პონტოს სამეფო-კი შავი ზღვის სამხრეთ სანაპიროს მოიცავდა და მისი მოსახლეობის დიდ ნაწილს ლაზები,ჭანები,კოლხები,ხალიბები,მოსინიკები (ე.წ.დასავლურ-ქართული ) ტომები  შეადგენდნენ; ·               პონტოს სამეფო განსაკუთრებით გაძლიერდა მითრიდატე მე-6 პონტოელის დროს;(ძვ.წ. 111-63) ·               მითიდრატემ  დაიპყრო შავი ზღვის ჩრდილო და აღმოსავლეთ სანაპიროებიც; ანუ კოლხიდის ტერიტორიაც; ·               მითიდრატემ დიდი არმენიის მეფე ტიგრან-მე-2-სთან ერთად დაიწყო ბრძოლა რომის აღმოსავლეთით ექსპანსიის წინააღმდეგ; ·               ამ ბრძოლაში ქართლიც და ალბანეთიც-პონტოს და სომხეთის მოკავშირეები(ვასალები) იყვნენ; x ·               რომაელებმა რამდენჯერმე დაამარცხეს მითრიდატე და სომხეთში შეიჭრნენ; ·               შემდეგ რომაელების ლაშქარს სათავეში ჩაუდგა გნეუს პომპეუსი; ·                მან აიძულა ტიგრან-მე-2 შეეწყვიტა წინააღმდეგობა და დამორჩილებოდა რომს;(ჩამოაშორა მითიდრატეს ეს მოკავშირე) ·               ამის შემდეგ პომპეუსი საქართველოს დასამორჩილებლად და დასასჯელად დაიძრა;(რადგან ეხმარებოდა მითიდრატეს)

პომპეუსი ქართლში   ·        რომაელები ქართლს პირველად  ძვ.წ. 65 წელს მოადგნენ(დასაჯელად) ·        ქართლში ამ დროს მეფობდა არტაგი ·        ქართლის მეფე კარგად ხედავდა,რომ ძალები უთანაბრო იყო და მას არ შეეძლო წინააღმდეგობა გაეწია რომაელთა უძლეველი  არმიისთვის; ·        არტაგმა პომპეუსს დესპანი მიუგზავნა და ზავი შესთავაზა; ·        რომაელი სარდალი დაზავებს არ დათანხმდა;არმაზის ციხე აიღო და გადალახა ჯერ მტკვარი შემდეგ  არაგვი მცხეთასთან ; ·        პომპეუსი არაგვის ხეობაში შეიჭრა; ·        ქართველების წინააღმდეგობის მიუხედავად რომაელებმა მოახერხეს  მათი დამარცხება; ·        ისტორიული წყაროების მონაცემებით:ბრძოლებში 9 ათასამდე ქართველი დაღუპულა,10 ათასი კი ტყვედ ჩავარდნილა; ·        არტაგმა რომაელთა სარდალს მძევლები და ძვირფასი საჩუქრები გაუგზავნა და ზავი ითხოვა; ·        პომპეუსმა გაითვალისწინა საქართველოს სტრატეგიული და პოლიტიკური მნიშვნელობა და ამჯერად დაზავებაზე დათანხმდა; ·        ზავის პირობების თანახმად რომაელებმა ქართლში მეფობა ხელუხლებლად დატოვეს; ხ ·        ქართლის მეფეს რომაელთა „მეგობრობა და მოკავშირეობა“ და კავკასიონის უღელტეხილების შეკვრა,ჩრდილოეთ კავკასიიდან მეომარი-მომთაბარე ტომების შეკავება დაევალა; ·        თავის მხრივ რომაელები საქართველოს მიმართ არავითარ ვალდებულებას არ კისრულობდნენ;(მაგ. დაცვას გარეშე მტრებისგან) ·        ეს ხელშეკრულება არ იყო თანასწორუფლებიანი; ·        ქართლის სამეფო რომის პოლიტიკური გავლენის ქვეშ მოექცა;   შენიშვნა: ასეა დღევანდელი საქართველო დასავლეთის პოლიტიკური გავლენის ქვეშ მოქცეული; x ·        სომხეთი რომაელებმა უფრო დასაჯეს; ·        სომხეთმა დაკარგა ტიგრან მე-2 -ის დროს დაპყრობილი ყველა ოლქი და მეორეხარისხოვან სახელმწიფოდ იქცა; ·        ეს ქართველებისთვის სასარგებლო გამოდგა,რადგან დიდი არმენიის მეზობლობა საქართველოს პოლიტიკურად ზღუდავდა და ზოგჯერ მასზე დამოკიდებულიც კი იყო; ·        ქართლის სამეფო კარმა კარგად გამოიყენა შექმნილი პოლიტიკური ვითარება და რომთან კავშირით დიდი პოლიტიკური სარგებელი ნახა;(!)(სომხების ხარჯზე)

საქართველო-რომის ურთიერთობა ǀ-ǀǀ  საუკუნეებში;   იბერიის სამეფო და რომი   ·        ძვ. წ. ǀ საუკუნეში ქართლის სამეფო გაძლიერდა;ამას ხელი შეუწყო ხელსაყრელმა საგარეო პოლიტიკურმა ვითარებამ.კერძოდ,სომხეთი ამ დროს დასუსტებული იყო და მის ხელში ჩაგდებისათვის რომი და პართია ერთმანეთს ებრძოდნენ; ·        ამ ბრძოლაში ქართლიც ჩაერთო;ქართლმა არა მარტო დაიბრუნა ადრე სომხეთისთვის დათმობილი ტერიტორიები,არამედ თავად სომხეთის დაუფლებაც სცადა; ·        ქართლის მეფემ მითრიდატემ დაამარცხა პართიელები და სომხეთში მეფედ თავისი შვილი დასვა; ·        მომდევნო ქართლის მეფემ ფარსმან 1 -მა სომხეთის უშუალოდ შემოერთება დააპირა და იქ თავისი ვაჟი რადამისტი გაამეფა (ახ.წ 52),მაგრამ საბოლოოდ ეს გეგმა ჩავარდა  და სომხეთი რომმა და პართიამ გაინაწილეს;(!) x ·        რომი ცდილობდა ქართლთან კარგი ურთიერთობის შენარჩუნებას; ·        მცხეთასთან აღმჩენილია ბერძნულენოვანი წარწერა,რომელშიც რომის იმპერატორი ვესპასიანე(69-79 წწ) ქართლის მეფეს თავის „მეგობარს „ უწოდებს; ხ ·        მე-2 საუკუნეში ქართლის მეფეებს რომის მიმართ თავი საკმაოდ დამოუკიდებლად ეჭირათ. ·        128 წ. იმპერატორმა ადრიანემ მცირე აზიაში ყოფნისას თავისთან დაიბარა აღმოსავლეთის სხვადასხვა ქვეყნების მეფეები და მმართველები; ·        ადრიანემ განსაკუთრებული ყურადღება გამოიჩინა ქართლის მეფე ფარსმან მე-2-ის მიმართ(!) და მას გულის მოსაგებად საომარი სპილო და 50 კაციანი რაზმი გგაუგზავნა; ·        ქართლის მეფე მაინც არ გამოცხადდა მასთან და მხოლოდ სამაგიერო საჩუქრები-ოქროქსოვილი მოსასხამები გაუგზავნა; ·        განაწყენებულმა იმპერატორმა ფარსმანის საჩუქრების აბუჩად აგდების მიზნით ბრძანა,ამ მოსასხამებით გლადიატორები შეემოსათ და ისე გამოეშვათ ცირკის არენაზე; ·        ამ შეურცხყოფაზე საპასუხოდ ქართლის მეფემ გახსნა დარიალის კარი,გადმოიყვანა ალან-ოსთა მეომარი ტომები და რომის იმპერიის აღმოსავლეთ პროვინციებს შეუსია; ·        ამით ქართლის მეფემ აგრძნობინა იმპერატორს თავისი მნიშვნელობა; ·        დაპირისპირება ადრანესა და ფარსმან მე-2-ს შორის იმ გარემოებამ წარმოქმნა,რომ ქართლის მეფემ დაიკავა გასასვლელი შავ ზღვაზე; კერძოდ, დაიქვემდებარა ძიდრიტთა ტომი რომელიც დღევანდელი აჭარის ტერიტორიაზე ცხოვრობდა; ·        რომის იმპერატორს ამის ცნობა არაფრით არ სურდა; ·        რომსა და ქართლს შორის დაძაბული ურთიერთობა მოწესრიგდა ადრიანეს სიკვდილის შემდეგ; რომის საიმპერატორო ტახტზე  ასულმა ანტონიუს პიუსმა ცნო ქართლის სამრფოს მიერ შავი ზღვისპირა ტერიტორიების(აჭარის) შეერთება ·        ანტონიუს პიუსმა  ფარსმან მე-2 რომში მიიწვია; ·        ფარსმან მე-2 დიდი ამალით და ცოლ-შვილით ჩავიდა რომში; ·        მოლაპარაკებების შემდეგ გაიმართა დიდი ასპარეზობა. მასში მონაწილეობა მიიღეს ქართლის მეფემ და მისი ამალის წევრებმა; ·        იმპერატორს იმდენად მოეწონა ქართველ მხედართა ხელოვნება,რომ ნება დართო ქართლის მეფეს კაპიტოლიუმში მსხვერპლი შეეწირა,რაც დიდი პატივი იყო უცხოელთათვის; ·        ცხენზე ამხედრებული ფარსმანის ქანდაკება რომში  ომის ღმერთის,მარსის ველზე დაიდგა;

დასავლეთ საქართველო და რომი   ·        განსხვავებული ვითარება იყო დასავლეთ საქართველოში ·        დასავლეთ საქართველოში რომაელებმა თავიდანვე(პომპეუსის ლაშქრობის შემდეგ) თავიანთი პირდაპირი მმართველობა(!) დააწესეს; ·        მოსახლება ჯანყდებოდა; ·        დასავლეთ საქართველოზე თავისი გავლენის გაძლიერებას ცდილობდა ქართლის გაძლიერებული სამეფოც; ·        ქართლის მოსაზღვრე არგვეთში უკვე ქართლის მეფის ერისთავი იჯდა; ·        ასევე აჭარა-გურიის ტერიტორიის მნიშვნელოვანი ნაწილი შავ ზღვამდე ქართლს ემორჩილებოდა; ·        დასავლეთ საქართველოს მოსახლეობის დარჩენილი ნაწილიც ქართლთან დაახლოებას ესწრაფოდა; ·        საიმპერატორო კარი იძულებული გახდა გარკვეულ დათმობებზე წასულიყო და ადგილობრივი მმართველობა აღედგინა; ·        მე-2 საუკუნეში რომაელთა თანხმობით დასავლეთ საქართველოში ქართლის სამეფოს შესაკავებლად  რამდენიმე სამთავრო ჩამოყალიბდა: ლაზების,აფშილების,აბაზგების და სანიგების;(!) ·         ამ სამთავროებს ადგილობრივი მთავრები ჩაუდგნენ სათავეში; ·        მაგრამ ზღვისპირა ქალაქებში :  ფაზისში(ფოთი) დიოსკურია(სოხუმი) და სხვა რომაელებს ჩაყენებული ჰყავდათ მეციხოვნე ჯარები (გარნიზონები) ანუ ეს იყო მათი სამხედრო ბაზები დასავლეთ საქართველოში;

„ხალხთა დიდი გადასახლება“   ·        „ხალხთა დიდი გადასახლების“ ტერმინით ისტორიაში ცნობილია მე-4- მე-7 საუკუნეებში(!) დასავლეთ რომის იმპერიის ტერირტორიაზე  გერმანული მოდგმის ტომთა(გოთები,ფრანკები,ვანდალები,ანგლები და სხვ.) გადასახლება. ·        თუმცა ეს გადასახლება გლობალური მიგრაციის პერიოდის მხოლოდ ნაწილი იყო,რადგან „ხალხთა დიდი გადასახლების’’ პროცესმა ბევრად უფრო დიდი სივრცე აზიის,ევროპისა და აფრიკის უდიდესი ნაწილი მოიცვა,რითაც მთლიანად შეიცვალა ძველი მსოფლიოს პოლიტიკური რუკა. ·        „ხალხთა დიდი გადასახლების“ უმთავრესი მიზეზი დიდი იმპერიების დასუსტება იყო(!),რომლებიც უკვე ძნელად იგერიებდნენ იმპერიის სიმდიდრეს დახარბებულ ბარბაროს ტომთა შემოსევებს. ·        ამას დაემატა მოსახლეობის მატება,ე.წ. დემოგრაფიული აფეთქება,იმპერიების მიღმა ვრცელ ტერიტორიებზე,რამაც იქ მოსახლე ტომებს საცხოვრებელი არეალის გაფართოებისკენ უბიძგა; ხ ·        ხალხთა გადასახლებას თან სდევდა კულტურული,ენობრივი და რელიგიური კონფლიქტები. ·        ხალხთა დიდ გადასახლებაში სხვადასხვა დროს მონაწილეობდნენ გერმანული,სლავური,თურქული და არაბული მოდგმის ტომები. ხ ·        გერმანულ ტომთა გადასახლებამ,რომელიც საუკუნეების მანძილზე გრძელდებოდა,დიდი არეულობა გამოიწვია რომის იმპერიაში. ·        ხალხთა გადასახლებაში გარკვეულ როლს ასრულებდა ასევე კლიმატური პირობებიც-გერმანული ტომები ჩრდილოეთის სიცივეს სამხრეთის უფრო რბილ ჰავას ამჯობინებდნენ. ·        გერმანელები თანდათან სულ უფრო ღრმად მოიწევდნენ სამხრეთით. ·        მათ რომის იმპერიის ნაყოფიერი მიწები,მდიდარი ქალაქები და კარგი კლიმატი იზიდავდათ.

რომი და  ბარბაროსული სამყარო   ·        ევროპა ალპების ჩრდილოეთით ეკავა მრავალრიცხოვანი ტომების 3 დიდ ჯგუფს:კელტებს,გერმანელებს და სლავებს; ·        მათ არ ესმოდათ ერთმანეთის ენა,მაგრამ კელტების,გერმანელების და სლავების ენები ერთსა და იმავე ენათა ჯგუფს-ინდოევროპულს მიეკუთვნება,რაც იმაზე მიუთითებს,რომ ამ ხალხთა წინაპრები ერთმანეთის მეზობლად ცხოვრობდნენ. ·        კელტები ევროპაში ბევრად უფრო ადრე გამოჩდნენ,ვიდრე გერმანელები და მით უმეტეს სლავები. ·        შესაბამისად,რომაელები ყველაზე ადრე კელტებს გაეცნენ-გალების ტომს. ·        გალების მიწები ჩრდილოეთ იტალიას და დღევანდელი საფრანგეთის ტერიტორიას მოიცავდა. ·        ადგილობრივმა მოსახლეობამ რომანიზაცია განიცადა(გალებმა შითვისეს რომაელთა ენა და წეს-ჩვეულებები) ხ ·        გალიის დასავლეთით რაინის გადაღმა,ახ.წ.-მდე რამდენიმე საუკუნით ადრე განსახლდნენ ჩრდილოეთიდან მოსული,გერმანელთა მრავალრიცხოვანი ტომები; ·        მათი ძველი სამშობლო,როგორც ვარაუდობენ,ბალტიის ზღვის ჩრდილოეთი და სამხრეთ სანაპირო,ბალტიის ზღვის კუნძულები და სკანდინავიისა და იუტლანდიის ნახევარკუნძულებია. ·        დაახლოებით 3000 წლის წინ,როგორც ჩანს მკვეთრი აცივების გამო,გერმანელები იძულებულნი გახდნენ,სამხრეთისკენ გადასახლებულიყვნენ;

რომი და გერმანელები   ·        რომაელთა პირველი შეტაკებები გერმანელებთან ძვ.წ. მე-2  საუკუნის დამლევს მოხდა. ხ ·        ჩრდილოელი მეზობლების გამოჩენამ რომის ტერიტორიაზე ანტიკური ავტორების დიდი ინტერესი გამოიწვია. ·        პირველმა იულიუს კეისარმა განასხვავა გერმანელები კელტებისაგან. ·        კეისარმა აიძულა გერმანელები,დაეტოვებინათ დაკავებული ტერიტორიები,მოგვიანებით,მან გერმანული ტომებისაგან დაქირავებული ცხენოსანი რაზმები ჩამოაყალიბა. ხ ·        ძვ.წ. 1 ს-ში,მართალია,რომაელებმა მნიშვნელოვან წარმატებას მიაღწიეს გერმანელებთან ბრძოლაში,მაგრამ უკვე ახალი წელთაღრიცხვის დასაწყისისათვის იძულებულნი გახდნენ,თავდაცვაზე გადასულიყვნენ. ხ ·        გერმანელებს ძვ. წ. 1 საუკუნის დამდეგისათვის დაკავებული ჰქონდათ მდინარეების : რაინის,ოდერისა და დუნაის შორის მდებარე სივრცეები. ხ ·        რომაელებს  გერმანელები  ველურებად,ბარბაროსებად მიაჩნდათ;ეშინოდათ მათი გახშირებული თავდასხმებისა. ·        რომაელებს აოცებდათ გერმანელთა შეუპოვრობა,რომელსაც ისინი რომის გამაგრებული საზღვრის გარღვევისას ყოველი დამარცხების შემდეგ იჩენდნენ. ·        მაგრამ ეს აიხსნებოდა არა მათი შეუპოვრობითა და სიკერპით,არამედ იმით,რომ გერმანელები განვითარების დაბალ საფეხურზე იდგნენ და,შესაბამისად,მარბიელი ლაშქრობები და ომი მათთვის ბუნებრივ და აუცილებელ საქმეს წარმოადგენდა. ·        გერმანელებისგან თავდასაცავად რომაელებმა ჯერ კიდვ პირველ საუკუნეში დაიწყეს რაინისა და ზემო დუნაის გასწვრივ თავდაცვითი ზღუდეების აგება,გაამაგრეს მრავალკილომეტრიანი საზღვარი(ე.წ. „რომის ზღუდეს’’ საერთო სიგრძე 500 კმ-ზე მეტი იყო) ·        სასაზღვრო სიმაგრეებს რომაელები ლიმესს უწოდებდნენ; ხ ·        დროთა განმავლობაში რომაელთა და გერმანელთა ურთიერთობები სულ უფრო ინტენსიური ხდებოდა; ·        გერმანულმა ტომებმა,რომლებიც ლიმესის მახლობლად ცხოვრობდნენ,გადაიღეს რომაელთა ცალკეული ჩვევები. ·        რომაელები გერმანელებს სამხედრო სამსახურისთვის იწვევდნენ,აერთიანებდნენ მათ რომაულ ლეგიონებში; ·        მოგვიანებით გერმანელებმა რომის პოლიტიკურ ცხოვრებაშიც მოიკიდეს ფეხი ხ ·        დროთა განმავლობაში გერმანია რომაელთათვის და რომი და მისი პროვინციები გერმანელებისთვის აღარ იყო უცხო ·        უშუალოდ იმპერიის საზღვრებთან მცხოვრები ბარბაროსები რომანიზებულნი იყვნენ,ხოლო ჩრდილოეთთა და აღმოსავლეთით მცხოვრებ ტომებზე რომის გავლენა უმნიშვნელო იყო. ხ ·        ლიმესი საუკუნეებზე იყო გათვლილი.მაგრამ მე-4 საუკუნის ბოლოს და მე-5  საუკუნის დასაწყისში ძალთა თანაფარდობა იმპერიასა და ბარბაროსებს შორის სწრაფად იცვლებოდა და საზღვარიც გაქრა ·        ლიმესი დაინგრა.

რომის კატასტროფა   ·        რომის კატასტროფა ევროპაში ჰუნების მომთაბარე ტომის გამოჩენით დაიწყო; ·        ჰუნები ჩინეთის მოსაზღვრე სტეპებიდან მოვიდნენ;(!) ხ ·        375 წელს ჰუნები თავს დაესხნენ გოთების გერმანულ ტომებს,რომლებიც იმ დროს რომის იმპერიის მიღმა ,ჩრდილოეთ შავი ზღვისპირეთში ბინადრობდნენ; ·        გოთების ერთი ნაწილი -ოსტგოთები ჰუნებს დამორჩილდნენ და მათთან ერთად დაიწყეს დასავლეთზე შეტევა; ·        გოთების მეორე ნაწილმა, ვესტგოთებმა კი  რომისკენ დაიხიეს(!), საზღვრები გადმოლახეს და ჰუნებიგან გადარჩენას რომისადმი დამორჩილების გზით ცდილობდნენ;(!) ·         ვესტგოთები რომის იმპერატორს სრულ მორჩილებას და სამხედრო დახმარებას აღუთქვამდნენ;(!) ·        რომაელებმა ვესტგოთები შეუშვეს იმპერიაში(!) და საზღვართან დასახლების უფლება მისცეს მაგრამ მცირე და უვარგისი მიწები მისცეს(!). პასუხად ვესტგოთები აჯანყდნენ და დაიძრნენ კონსტანტინეპოლისკენ(!); ·        378 წელს ქალაქ ადრიანოპოლის მახლობლად ვესტგოთებს დახვდა იმპერატორი ვალენტინიანი საუკეთესო  ჯარით;რამდენიმე საათში რომის ჯარი განადგურდა;იმპერატორი ბრძოლის ველზე დაიღუპა;(!) ·        ახალმა იმპერატორმა ვესტგოთებთან ზავი დადო ; ·        382 წ.ვესტ გოთები იმპერიის სამხედრო და სამოქალაქო სამსახურში მიიღეს; ·        დაიმახსოვრე : ადრიანოპოლის ბრძოლის შემდეგ დაიწყო რომის იმპერიის დაცემა;(!!!) ·        ნამდვილი რომაული ჯარი აღარ არსებობდა; ხ ·        მომდევნო ბრძოლებში იმპერიას დაქირავებული მეომრები იცავდნენ ძირთადად გერმანელები;ისინი დიდი საზღაურის ფასად თანხმდებოდნენ დაეცვათ იმპერიის საზღვრები სხვა გერმანული ტომებისგან; ·        ეს დაქირავებულები არ იყვნენ სანდო და საიმედო; ხ ·        395 წელს რომის იმპერია გაიყო(!) ხ ·        დასავლეთი რომის იმპერია  იმპერატორ ჰონორიუსს ერგო;ის არასრულწლოვანი იყო;მისი მეურვე ნიჭიერი მხედართმთავარი სტილიქონი იყო; ·        სტილიქონი გერმანელი იყო მაგრამ თავდაუზოგავად იგერიებდა ბარბაროსთა შემოსევებს; ·        რომაელებს არ მოსწონდათ ბარბაროსის აღზევება საიმპერატორო კარზე ჰონორიუსს შთააგონეს, რომ სტილიქონს თავად სურდა იმპერატორობა; ·        ჰონორიუსის ბრძანებით საუკეთესო მხედართმთავარი სიცოცხლეს გამოასალმეს;(!) ·        რომში ბარბაროსების სასტიკი რბევა მოაწყეს; ·        ჰონორიუსი რომიდან გაიქცა და რავენაში გამაგრდა; ხ ·        რომის კედლებს ვესტგოთები მოადგნენ ალარიხის მეთაურობით; ·        ალარიხმა ქალაქის ხანგრძლივი ალყა დაიწყო; ·        თავდაპირველად ვესტგოთები და რომაელები შეთანხმდნენ და  გამოსასყიდის მიღების შემდეგ ალარიხმა ალყა მოხსნა;   ·        2 წლის შემდეგ კვლავ ალყაში მოაქცია რომი;     ·        410 წელს რომი დაეცა(!);რომის დაარსებიდან მოყოლებული ეს პირველად მოხდა; ·        3 დღე ძარცვავდნენ რომს ვესტგოთები(!);ათასობით რომაელი მონებად გაყიდეს; ·        ალარიხი იტალიის ჩრდილოეთისკენ გაემართა(!); ·        იმპერატორმა ჰონორიუსმა შეუთვალა იტალიას გაეცალეთ და სამხრეთ გალია თქვენთვის დამითმიაო; ·        ვესტგოთებმა დატოვეს იტალია და გალიაში შეიჭრნენ; ·        გალიიდან კი ესპანეთში და  შექმნეს ვრცელი სახელმწიფო; ეს იყო პირველი ბარბაროსული სამეფო,რომრლიც  რომის იმპერიის ტერიტორიაზე შექმნეს გერმანელებმა- ვესტ გოთებმა;(სამხრეთ გალია და ესპანეთი)

ჰუნები ევროპაში   ·        მე-4 საუკუნის შუა ხანებში შორეული აზიიდან ევროპაში შემოიჭრნენ ჰუნები. ·        მათ საბოლოოდ შეცვალეს ძალთა თანაფარდობა რომის იმპერიის საწინააღმდეგოდ; ხ ·        ჰუნების ტომთა გაერთიანება განსაკუთრებით გაძლიერდა „ღვთის რისხვად“ წოდებული ატილას მმართველობისას;ატილა რკინის ხელით მართავდა ჰუნებს და ჰუნებს დამორჩილებულ ტომებს; ·        ატილას მთავარი ბანაკი თანამედროვე უნგრეთის ტერიტორიაზე იყო ·        ატილას წინამძღოლობით ჰუნებმა გაანადგურეს ქვემო რეინზე გერმანული ტომის ბურგუნდების სამეფო; ხ ·        ატილამ დალაშქრა და დახარკა აღმოსავლეთ რომის იმპერია;(!) ხ ·        451 წწელს ატილამ თავისი ურდოები გალიისკენ დაძრა ·        მათ შესახვედრად გამოვიდა სხვადასხვა გერმანულ ტომთა დიდი გაერთიანება რომაელი მხედართმთავრის აეციუსის ხელმძღვანელობით; ·        ბრძოლა ქალაქ ტრუასთან თანამედროვე საფრანგეთის შამპანის პროვინცია -კატალაუნის ველებზე(!) გაიმართა; ·        სატიკ ბრძოლაში ვერც ერთმა მხარემ გადამწყვეტ უპირატესობას ვერ მიაღწია; ·        ატილამ უკან დაიხია,მაგრამ გამარჯვებულს ძალა აღარ შესწევდა დადევნებოდა; ხ ·        452 წელს ატილას ჰუნთა ურდოები იტალიაში შეიჭრნენ და რომისკენ დაიძრნენ; ·        იმპერატორი ვალენტინიანე მე-3 მხდალი და სუსტი პიროვნება იყო; ჰუნებს ვერ შეებრძოლა. ·        რომის მოხუცი პაპი ლეო 1 ძვრფასი ძღვენით გაემართა მრისხანე დამპყრობელთან შესახვედრად ·        მოლაპარაკების შედეგი მოულოდნელი და შთმბეჭდავი იყო; ·        ატილამ აიღო გამოსასყიდი და პირველად უბრძოლველად უკან გაბრუნდა; რომში ეს ღვთის სასწაულად აღიქვეს(!)

ვანდალები   ·        მაგრამ 4 წელიწადში რომი ისევ ბარბაროსებმა დაიპყრეს ამჯერად ვანდალების გერმანულმა ტომმა; ·        ვანდალები ჯერ ესპანეთში შეიჭრნენ; ·        შემდეგ ისინი ჩრდილო აფრიკის რომაელმა მმართველმა დაიქირავა თავისდა საუბედუროდ; ·        ვანდალებმა  რომის აფრიკის პროვინციაში ძალაუფლება ხელში ჩაიგდეს და იქ თავისი სამეფო შექმნეს;(!) ·        455 წელს ვანდალთა ფლოტი მეფე ჰაიზერიხის მეთაურობით იტალიის ნაპირებს მიადგა აუყვა მდინარე ტიბრს და რომაელთათვის მოულოდნელად ქალაქის კედლებთან აღმოჩნდა; ·        ბარბაროსებთან კვლავ რომის პაპი ლეო 1 გაემართა; ·        პაპმა დაითანხმა ჰაიზერიხი არ დაეხოცა მოსახლეობა არ გადაწევა ეკლესიები არ გაეპარტახებინა რომის მთავარი ტაძრები და ქალაქის ძარცვა მხოლოდ 14 დღით შეეზღუდა; ·        ამ ორ კვირიანი რბევის შემდეგ ისტორიას შემორჩა სიტყვა „ვანდალიზმი’’,როგორც კულტურულ ფასეულობათა უგუნური განადგურების და სასტიკი რბევის სინონიმი;

ოდოკარი წერტილს უსვამს დასავლეთ რომის იმპერიას 476 წელი(გორგასალის დროა)   ·        დასავლეთ რომის იმპერიის არსებობის უკანასკნელ წლებში იმპერატორის კარზე ერთ გადატრიალებას მეორე მოსდევდა; ·        475 წელს იმპერატორად რომულუს ავგუსტუსი გამოაცხადეს;არასრულწლოვანი იმპერატორის ნაცვლად მამამისი მართავდა; ·        მოხდა ისე რომ მამა-შვილმა დაქირავებულ ბარბაროსებს მიწების და სხვა სახის ჯილდოების გადაცემაზე უარი განუცხადეს;(!) (გადაგდება დაუპირეს) ხ ·        ამის გამო, ერთ-ერთმა ბარბაროსმა მხედართმთავარმა -ოდოკარმა 476 წელს აჯანყება მოაწყო; ოდოკარმა მოკლა იმპერატორის მამა თავად იმპერატორი კი ჩამოაგდო; ·        476 წლის გადატრიალება იმით განსხვავდებოდა სხვა გადატრიალებებისგან რომ ოდოკარმა თავი იმპერატორად არ გამოაცხადა; ·        ოდოკარმა აიძულა სენატი გამოეცხადებინა რომ იმპერიის დასავლეთ ნაწილს იმპერატორი არ სჭირდებოდა;(!) ·        ამიერიდან იმპერატორი მხოლოდ აღმოსავლეთში კონსტანტინეპოლში იქნებოდა; ·        ოდოკარმა იქ საიმპერატორო ნიშნები დიადემა და მეწამული მანტია გაგზავნა კონსტანტინეპოლში. ·        საპასუხოდ ბიზანტიის იმპერატორისგან პატრიციუსის ტიტული(!) მიიღო; ·        ამით დასავლეთ რომის იმპერიამ არსებობა შეწყვიტა; ·        დასავლეთ რომის იმპერიის ნანგრევებზე გერმანელთა სამეფოები წარმოიქმნა;

ქრისტიანობა მსოფლიო რელიგია   ·             ქრისტიანობა ერთ-ერთი მსოფლიო რელიგიაა; ·             დაფუძნებულია იესო ქრისტეს  ცხოვრებასა და სწავლებაზე; ·             ქრისტეს ცხოვრება და სწავლებები  აღწერილია „ახალ აღთქმაში’’ ·             ქრისტიანობა უდიდესი მსოფლიო რელიგიაა;ჰყავს ორ მილიარდზე მეტი მიმდევარი;მსოფლიოს ყველა ქვეყანაში ჰყავს ერთი მიმდევარი თემი მაინც; ·             ქრისტიანობა 1 საუკუნეში წარმოიშვა რომის იმპერიის აღმოსავლეთ ნაწილში-პალესტინაში(„წმინდა მიწაზე“) ·             ქრისტიანული რელიგიის ფესვები-იუდაიზმშია; ·             ქრისტიანობა ადამიანებს შორის ურთიერთსიყვარულს და შენდობას ამკვიდრებდა,ჩაგრულებს ამქვეყნიური ტანჯვის სანაცვლოდ სიკვდილის შემდეგ სასუფეველს და სამოთხეს ჰპირდება; ·             ქრისტეს მოძღვრებას მრავალი მიმდევარი განსაკუთრებით მისი ჯვარცმის შემდეგ გამოუჩნდა;როდესაც ხმა გავრცელდა იესოს მკვდრეთით აღდგომის და ზეცად ამაღლების შესახებ; ·             ქრისტიანობა ადამიანთა სულიერი სიმტკიცის წყარო გახდა; ·             ქრისტიანობამ ადამიანებს თანასწორობის იდეა შთაუნერგა და მოვალე მხოლოდ ღვთის წინაშე გახადა; ·             ქრისტიანული რელიგიისთვის მიუღებელია შურისძიება,იგი მიუტევებს ყველაშეცდომილს და ასწავლის,რომ მონანიებას ახლად მონათვლის ძალა აქვს მინიჭებული; ·             მოგვიანებით მათემ.მარკოზმა,ლუკამ და იოანემ ქრისტეს ცხოვრება და მოღვაწეობა ცალ-ცალკე წიგნებად აღწერეს; ·             ამ წიგნების კრებულმა ოთხთავი შეადგინა;(წაიკითხე) ·             ქრისტეს მოწაფეები ხალხს ამ წიგნების მეშვეობით „ახარებდნენ“/აცნობდნენ  ქრისტეს ცხოვრებას და მოღვაწეობას; ·             ამიტომ ოთხთავს სახარება ეწოდება,ხოლო მის ავტორებს-მახარებლები; ·             ქრისტიანული რელიგიის საღვთო წიგნების კრებული ესაა - ბიბლია;ის ძველი და ახალი აღთქმისაგან შედგება; ·             ძველი აღთქმა იუდაიზმის და ქრისტიანობის საერთო წმინდა ტექსტია;ის უფრო ძველია ვიდრე ახალი აღთქმა;   ·             ახალი აღთქმა  მათეს.მარკოზის,ლუკას და იოანეს სახარებებია მათში აღწერილია ქრისტეს ცხოვრება და მოღვაწეობა;   ·             თავდაპირველად ქრისტიანობა იუდეველთა(ებრაელთა) მცირე ჯგუფმა აღიარა;   ·             არსებობის პირველივე ათწლეულებში რომის იმპერიის  სხვა პროვინციებსა და სხვა ეთნიკურ ჯგუფებში გავრცელდა;   ·             მე-5 საუკუნემდე ქრისტიანობა რომის იმპერიის ფარგლებში და რომის კულტურული გავლენის მქონე ქვეყბებში ვრცელდებოდა(საქართველოა მათ შორის)   ·             ქრისტიანობის გავრცელებას დიდი სირთულეები შეხვდა;   ·             პირველ რიგში ქრისტიანობას წარმართი ქურუმები და იმპერიული ხელისუფლება დაუპირისპირდა(მაგ. პილატე პონტოელი რომის პროკურატორი იყო იუდეაში)   ·             ახალი რელიგიის დამკვიდრებით ქურუმები გავლენას და კეთილდღეობას კარგავდნენ .(ამიტომ ებრძოდნენ ქრისტიანობას)   ·             იმპერიული ხელისუფლება კი ახალი რელიგიის მიმდევრებში სახელმწიფოში სიმშვიდის დამრღვევებს(დესტაბილიზაციის გამომწვევებს) და დაუმორჩილებლობის წამქეზებლებს ხედავდა;   ·             ამიტომ მე-4 საუკუნემდე ვიდრე ქრისტიანობა სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადდებოდა რომის კეისრები პერიოდულად ქრისტიანთა რბევას აწყობდნენ;(მაგ. დიოკლეტიანე და სხვები)   ·             რომაელთა მსხვერპლი ათასობით ქრისტიანი გახდა; ბრბოს გასართობად ცირკში ქრისტიანებს მხეცებს აგლეჯინებდნენ,ცოცხლად წვავდნენ,ჯვარზე აცვამდნენ;   ·             ქრისტიანები ღვთსმსახურებისთვის კატაკომბებში(კლდეში გამოჭრილ მაღაროებში) საიდუმლოდ იკრიბებოდნენ;ამიტომ ეკლესიის ამ პერიოდს კატაკომბური ეწოდა;   ·             სავარაუდოდ მაშინ გაჩნდა პირველი ქრისტიანული ხატები(ეიკონ ბერძ.-გამოსახულება,სახე) ქრისტეს,ღვთისმშობლის და წმინდა მოწამეთა გამოსახულებით;   ·             ასეთი დევნის გამო მრავალმა ქრისტიანმა მათ შორის მოციქულებმაც(ქრისტეს მოწაფეები) მოწამეობრივად დაასრულეს სიცოცხლე;   ·             ახალი წელთაღრიცხვის 1 საუკუნეს მოციქულების ეპოქას უწოდებენ;   ·             მოციქულები მთელ მსოფლიოში ქადაგებისთვის გაეშურნენ;   ·             სახარების მიხედვით ქრისტეს 70 მოწაფე ჰყავდა;აქედან 12 რჩეული მისი მუდმივი თანამგზავრი იყო;   ·             იესო ქრისტემ ზეცად ამაღლების შემდეგ საეკლესიო გადმოცემით თავისი მოციქულები სულიწმინდით აღავსო სიბრძნით და ძალით;სამისიონერო მოღვაწეობისკენ მოუწოდა“სამკალი ბევრია,მუშაკი კი ცოტა „ დააწყვილა ერთმანეთთან დაახლოებული ორ-ორი მოწაფე და წინასწარვე მიავლინა იმ ადგილებში სადაც თვითონ აპირებდა მისვლას;   ·             მოციქულებს უნდა ექადაგათ ცათა სასუფეველის შესახებ;მოემზადებინათ ხალხი მესიანისტური(მაცხოვრის მეორედ მოსვლის მოლოდინი) იდეისათვის;მოეწოდებინათ წესრიგისაკენ და ყველაფერეი ეს უნდა გაეკეთებინათ უდიდესი უბრალოებით;   ·             უბრალოებას და სიკეთის ქადაგებას უნდა გამოერჩია ისინი სხვა ცრუ მქადაგებლებისაგან;   ·             ეს იყო ურთულესი პროცესი,ამ პროცესს უამრავი დამაბრკოლებელი გარემოება ახლდა თან  ებრაელებისგან ცალკე და წარმართებისგან ცალკე; ამ პროცესს შეეწირა ყველა მოციქული(!),გარდა იოანესი;   ·             მიუხედავად დიდი მსხვერპლის და დანაკარგებისა ქრისტიანობის შეჩერება უკვე აღარავის შეეძლო;   ·             მოციქულთა დროის შემდეგ პირველი ადგილი რომის ეკლესიამ დაიკავა;   ·             რომი იმპერიის დედაქალაქი იყო; ქალაქი რომი გახდა მოციქულთა პეტრეს და პავლეს მოწამეობრივი აღსასრულის ადგილი; ამიტომ რომი ქრისტიანთა შორის განსაკუთრებული პატივით სარგებლობდა;   ·             დაიმახსოვრე : სწორედ ამ მოციქულთა(პეტრეს და პავლეს) მოღვაწეობა გახდა რომის პაპებისთვის არგუმენტი მე-4-მე-5 საუკუნეებში, რათა რომის ეკლესიისთვის გაეზარდათ უფლებების იურიდიული საფუძველი;(!)   ·             ქრისტიანთა დევნამ რომის იმპერიაში ყველაზე მწვავე ხასიათი დიოკლეტიანეს იმპერატორობისას 284-305 წ. მიიღო;მე-3- მე-4 საუკუნეების მიჯნაზე;   ·             შედეგი საპირისპირო აღმოჩნდა; უამრავი ქრისტიანის მოწამებრივმა სიკვდილმა ხელი შეუწყო ქრისტიანობის პოპულარიზაციას და გავრცელებას;   ·             ქრისტიანობას რომში გავლენიანი დამცველები გაუჩნდნენ;(!)   ·             იმპერატორი კონსტანტინე 1 დიდი(307-337“) მიხვდა რომ ახალ სარწმუნოებასთან ბრძოლას მისი სახელმწიფო ინტერესებისთვის გამოყენება სჯობდა;(!)   ·             კონსტანტინე 1 ნგრევის პირასმისული იმპერიის შენარჩუნებას და განახლებას ქრისტიანობით ცდილობდა;(!)   ·             მე-4 საუკუნის დამდეგს მსოფლიოს სხვადასხვა რეგიონებში ქრისტიანებს უკვე ჰყავდათ ქრისტიანული თემების ზედამხედველები- ეპისკოპოსები;   ·             დაიმახსოვრე : კონსტანტინე 1-მა 313 წელს გამოსცა                რჯულშემწნარებლობის აქტი - ე.წ. მილანის ედიქტი(!)   ·             ამ ედიქტით ქრისტიანობა რომის იმპერიაში ნებადართულ რელიგიად იქცა(!); ·             რომის იმპერიაში შეწყდა ქრისტიანთა დევნა(!) და იგი წარმართულ რელიგიებს გაუთანაბრდა;   ·             324 წელს კი  კონსტანტინე 1 -მა ქრისტიანობას რომის იმპერიაში გამოჩენილი ადგილი მიანიჭა;   ხ   აპოლოგეტები   ·             აპოლოგეტები ეწოდებათ -გამოჩენილ ღვთისმეტყველებს ,რომლებიც იცავდნენ ქრისტიანული რწმენას ებრაელი და წარმართი ღვთისმეტყველებისგან ყოველნაირად ეწეოდნენ ქრისტიანობის აპოლოგიას(გამართლებას და უპირატესობის დამტკიცებას) .   ·             ამ აპოლოგეტებმა დიდი როლი შეასრულეს ქრისტიანობის ჩამოყალიბების საქმეში;   ·             აპოლოგეტიკა განსაკუთრებით გაიფურჩქნა ე.წ. კაპადოკიელი მამების: ბასილ დიდის,გრიგოლ ნაზიანზელის,გრიგოლ ნოსელის საღვთისმეტყველო შრომებში;   ·             კაპადოკიელი მამების ქრისტიანულ-ფილოსოფიური მოძღვრება გახდა შემდეგში ის საფუძველი რაზეც დაეყრდნო და განვითარდა შემდეგში ქართული კუტურა;     შენიშვნა:  აპოლოგეტებს დღეს პროპაგანდისტები ჰქვიათ(!)  მაგ . ჰებელსი