9.5 დივიდენდის გაცემის შეზღუდვები სს-ში [181-ე მუხ. 1-ლი ნაწ]

 

დივიდენდი (ლათ. dividendum – „გასაყოფი’’) არის :  შემოსავალი, რომელსაც იღებ სს-ს  აქციონერი  

 ჩვეულებრივი აქციებიდან მიღებული „დივიდენდის’’ ოდენობა დამოკიდებულია სს-ს „ წმინდა მოგებაზე’’.

 პრივილეგირებულ აქციებზე დივიდენდი, ასეთი აქციის   “ ნომინალური ღირებულებიდან“ გამომდინარე „წინასწარ დადგენილი პროცენტის’’ მიხედვით გაიცემა.

გავრცელებულია დივიდენდის გადახდის რამდენიმე ფორმა: ა)ნაღდი ანგარიშსწორება, ბ)ანგარიშსწორება აქციებით, გ)ოფციონით და დ)მატერიალური ღირებულებით.

დივიდენდების გადახდის წესი და პერიოდულობა შეიძლება განსხვავებული იყოს ქვეყნებისა და კომპანიების მიხედვით.

სს-ს აქციონერის მიერ მიღებული „დივიდენდეის „მოცულობა ’’  განისაზღვრება  სს-ში აქციონერის  წილის  პროპორციულად

 

ხ

·       ქვემოთ მოკლედ და „მარტივი ენით’’   განიხილება181-ე მუხლის 1-ლი ნაწილით დადგენილი  სამი „კუმულაციური’’ წინაპირობა [ანუ 3 „ერთდროული’’ წინაპირობა ]  ,რომელთა არსებობა კრძალავს „დივიდენდის’’ განაწილებას  სს-ში

 

1)     „დაუშვებელია“  დივიდენდის გაცემა სს-ში ,თუკი  დივიდენდის გადახდის დღისთვის ან დივიდენდის გადახდის შედეგად სააქციო საზოგადოება  ა)„გადახდისუუნარო’’ გახდება ან ბ)  „გადახდისუუნარობის საშიშროების წინაშე დადგება.’’ [ 181-ე მუხლის 1-ლი ნაწ.  „გ’’  პუნქტი]

 

„გადახდისუუნარობის’’  „დადგომას ან „დადგომის საფრთხეს’’ სს-ს მმართველი ორგანო „საბუღალტრო ჩანაწერების’’ და „ფინანსური ანგარიშების ‘’ შემოწმებით ადგენს

 

 

181-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის „გ’’  პუნქტით დადგენილ   „დივიდენდის განაწილების აკრძალვის’’ „წინაპირობას’’  უძახიან- „გადახდისუნარიანობის   ტესტს’’

 

 

 „გადახდისუუნარობა’’ არის  : „აქტივის’’ ღირებულებით,“პასივის’’  დაფარვის შეუძლებლობა

 

პასისივი არის - საწარმოს  „ვალების’’ და „ვალდებულებების’’ ერთობლიობა

აქტივი არის   -  საწარმოს  ნებისმიერი ქონება : ა)ნაღდი ფული, ბ)მანქანა-დანადგარები, გ)შენობა-ნაგებობები, დ)საბანკო ანაბრები, ე)პატენტი, ვ)ინვესტიციები, ზ)ფასიანი ქაღალდები თ) საქმიანი რეპუტაცია;  „აქტივები’’ იყოფა „რეალურ’’ და „ფინანსურ’’ აქტივებად. „რეალური აქტივი’’ წარმოებაში დაბანდებული მატერიალური რესურსებია, ხოლო „ფინანსურ აქტივებს’’ მიეკუთვნება ფული, ობლიგაციები და აქციები. ]

 

 

ხ

2)     დივიდენდის’’ განაწილების აკრძალვის მე-2  წინაპირობაა ის ,რომ უნდა არსებობდეს  ისეთი „საბალანსო მოგება’’ ,რომელიც „ერთდროულად’’ ვერ ფარავს :  ა) კანონისთ დადგენილ - “მინიმალურ განთავსებულ [საწესდებო]აპიტალს’’ და ბ) წესდებით დადგენილ  -იმ „სარეზერვო კაპიტალს’’,რომლის განაწილება აქციონერებზე დაუშვებელია’’ [ 181-ე მუხლის „ა’’  პუნქტი]

 

მუხლი 181. სააქციო საზოგადოებაში დივიდენდის გაცემის წესი

 

ა)აკრძალულია დივიდენდების განაწილება სს-ში  როდესაც „დივიდენდის განაწილებამდე’’ ან „დივიდენდის განაწილების შედეგად’’  სააქციო საზოგადოების ბოლო ფინანსურ ანგარიშგებაში აღნიშნული წმინდა აქტივის ოდენობა იქნება:უფრო ნაკლები ვიდრე 1)‘’განთავსებული კაპიტალის“ ოდენობა და 2)კანონით ან წესდებით გათვალისწინებული იმ რეზერვების ოდენობა, რომელთა აქციონერებზე განაწილება დაუშვებელია;

 

 

    ამდენად,“დივიდენდის’’ განაწილება სს-ში შესაძლებელია,თუ :   სს-ს „ბოლო’’  „ანგარიშში’’ აღნიშნული „წმინდა მოგება’’ [N] იქნება მეტი [ან ტოლი]  „განთავსებული კაპიტალისა’’[C] და  „კანონისმიერი’’ ან „წესდებით’’ დადგენილი „სარეზერვო კაპიტალის’’ [C₁] ჯამისა

 

„წმინდა აქტივი’’ ⦥ „განტავსებული კაპიტალი’’ + „სარეზერვო კაპიტალი’’

N⦥C+C₁

ხოლო  თუ „წმინდა მოგება’’ [N] „ნაკლებია’’   „განთავსებული კაპიტალისა’’[C] და  „კანონისმიერი’’ ან „წესდებით’’ დადგენილი „სარეზერვო კაპიტალის’’ [C₁] ჯამზე

 „წმინდა აქტივი’’<„განტავსებული კაპიტალი’’ + „სარეზერვო კაპიტალი’’

N<C+C₁ 

მაშიმნ  სს-ში  დივიდენდის განაწილება აქციონერებზე აკრძალულია.[ამას ამბობს 181-ე მუხ. 1-ლი ნაწ „ა’’ პუნქტი]

 

ხ

3)     დივიდენდის განაწილების აკრძალვის მე-3 წინაპირობას ადგენს  181-ე მუხ. 1-ლი ნაწილის „ბ’’ პუნქტი ,რომელიც ეხება “დივიდენდის გასანაწილებელ  ოდენობას’’ [D_n]

 

“დივიდენდის გასანაწილებელ  ოდენობა’’ [D_n]  არ უნდა  აღემატებოდეს „წინა წლებში რეინვესტირებული მოგების’’[P]  და “თავისუფალი რეზერვებიდან გამოთავისუფლებული სახსრების’’[P₁]  ჯამს  ,რომელსაც აკლდება „წინა წლების ზარალის[L]  და “საწესდებო რეზერვში გადასარიცხი  თანხის’’[L₁] ჯამი

 

           Dn ⦤[P+P₁]-[L+L₁]

   181-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის „ა’’ და „ბ’’ პუნქტებით დადგენილ   „დივიდენდის განაწილების აკრძალვის’’ „წინაპირობებს’’  უძახიან- „საბალანსო ტესტს’’

 

X

·       მაშასადამე,“დივიდენდად’’  გასანაწილებელი „ქონება’’-„საბალანსო ტესტის’’[181-ე მუხ. 1-ლი  ნაწ „ა’’და „ბ’’ ] და“გადახდისუნარიანობის ტესტის’’ [181-ე მუხ. 1-ლი ნაწ „გ] –„კომბინაციით’’ დგინდება

ხ

·       ყურადღება: სს-ში დივიდენდის „სრული’’ ან  “ნაწილობრივი’’ გაუნაწილებლობა,შესაძლებელია შეფასდეს,როგორც „აქციონერთა’’ კანონიერი ინტერესის „შეზღუდვა’’  სს-ს მმართველი ორგანოების მხრიდან

·       ასეთ დროს სს-მ უნდა დაკმაყოფილოს  „აქციონერის’’ მოთხოვნა ე.წ. “აქციათა გამოსყიდვით’’[ანუ სს-ს მ უკან უნდა გამოისყიდოს აქციონერისგან აქციონერის კუთვნილი აქციები ] „სააქციო საზოგადოების ‘’ დატოვებზე