საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის კონტროლი

 

    

სარჩევი:

1.“საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ კონსტიტუციურობის’’ კონტროლის არსი და  მნიშვნელობა. 1

2.საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის კონტროლის ისტორია. 4

3.. მოსარჩელე’’  და მოპასუხე’-  საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ კონსტიტუციურობის კონტროლის ფარგლებში. 5

)“მოსარჩელე’’    -„საერთაშორისო ხელშეკრულებასთან’’ დაკავშირებით კონსტიტუციური სარჩელის განხილვისას. 6

).„მოპასუხე’’-„საერთაშორისო ხელშეკრულებასთან’’ დაკავშირებით კონსტიტუციური სარჩელის განხილვისას. 6

3.1  საერთაშორისო ხელშეკრულებასთამ’’ დაკავშირებული კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის წინაპირობები’’ 7

დენონსაცია. 7

4.„საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ კონსტიტუციურობის საკითხის განხილვაკონსტიტუციური წარდგინების’’ საფუძველზე. 9

5. დავის საგანი’’  და წარდგინების საგანი’’  [ საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის კონტროლის ფარგლებში ] 10

) „დავის საგანი’’ 11

)“წარდგინების საგანი’’ 12

6.შემოწმების მასშტაბი, ფორმა და შინაარსი. 13

7.საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების და დასკვნის შედეგები. 14

 

 

 

1.“საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ კონსტიტუციურობის’’ კონტროლის არსი და  მნიშვნელობა

 

·        კონსტიტუციის[მე-60 მუხლის მე-4 ნაწილის „ე’’ ქვეპუნქტის] მიხედვით, საკონსტიტუციო სასამართლო პრეზიდენტის ან მთავრობის სარჩელის, პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის სარჩელის ან წარდგინების საფუძველზე იხილავს საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის’’ საკითხს

 

მუხლი 60. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო

4. საკონსტიტუციო სასამართლო ორგანული კანონით დადგენილი წესით:

 

) საქართველოს პრეზიდენტის ან მთავრობის სარჩელის, პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის სარჩელის ან წარდგინების საფუძველზე იხილავს საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის საკითხს;

 

·        ამ კომპეტენციის ანალოგიურ ფორმულირებას ითვალისწინებს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონი.[მე-19 მუხლი. 1-ლი ნაწილი. „ვ’’]

 

    მუხლი 19

 +

1. საკონსტიტუციო სასამართლო კონსტიტუციური სარჩელის ან კონსტიტუციური წარდგინების საფუძველზე უფლებამოსილია განიხილოს და გადაწყვიტოს:

 

) საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის საკითხი;

 

·        საქართველოს კონსტიტუციით აღიარებულია საერთაშორისო სამართლის’’ უპირატესობა შიდასახელმწიფოებრივ სამართალთან მიმართებით.[აშშ-ში ასე არ არის]

·         საქართველოს კანონმდებლობა უნდა შეესაბამებოდეს საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებულ პრინციპებსა და ნორმებს.

·        საერთაშორისო ხელშეკრულებას აქვს უპირატესი იურიდიული ძალა შიდასახელმწიფოებრივი ნორმატიული აქტების მიმართ, მაგრამ ის არ უნდა ეწინააღმდეგებოდეს კონსტიტუციას.

·         კონსტიტუცია საერთაშორისო ხელშეკრულებების საქართველოს სამართლებრივ სისტემაში ინტეგრირებას ახდენს, ასევე, განსაზღვრავს მათ იურიდიულ ძალასა და ადგილს ნორმატიული აქტების იერარქიაში.

·         საერთაშორისო ხელშეკრულება უნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციას, როგორც უმაღლესი იურიდიული ძალის ნორმატიულ აქტს.

ამდენად, არსებობს მისი კონსტიტუციურობის კონტროლის’’ კონსტიტუციურსამართლებრივი საფუძველი.

·         ქართული მოდელი ითვალისწინებს საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის კონტროლის’’  ორ წესს.

·         თითოეული მათგანის გამოყენება დამოკიდებულია იმაზე, რამდენად ექვემდებარება ხელშეკრულება რატიფიცირებას და არის თუ არა ეს პროცედურა უკვე განხორციელებული.

·        „რატიფიკაცია’’  ნიშნავს: „საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ „დამტკიცებას’’ სახელმწიფოს უზენაესი ხელისუფლების მიერ.ყოველი სახელმწიფო თვითონ განსაზღვრავს „რატიფიკაციის წესებს’’ და იმ „ორგანოს’’ ,რომლის კომპეტენციაში შედის რატიფიკაციის უფლება.რატიფიკაციის აქტი ფორმდება“სარატიფიკაციო სიგელის’’ სახით,რომლითაც სახელმწიფოს მეთაური ატყობინებს მე-2 მხარეს „საერტაშორისო ხელსეკრულების’’ დამტკიცების ფაქტს და არწმუნებს,რომ  საერთაშორისო ხელსეკრულება პირნათლად შესრულდება.“სარატიფიკაციო სიგელზე’’ სახელმწიფოს მეთაურის ხელმოწერას მოყვება საგარეო საქმეთა მინისტრის ხელმოწერა.

 

 

·         რატიფიცირებად’[ჯერ არ მომხდარაა რატფიცირება]   საერთაშორისო ხელშეკრულებასთან ან მის ცალკეულ დებულებებთა დაკავშირებით’’  საკონსტიტუციო სასამართლოში შეიტანება კონსტიტუციური წარდგინება’’.

·        ხოლო  როდესაც ხელშეკრულება  უკვე „რატიფიცირებულია’’ ან  რატიფიცირება’’  არ არის საჭირო, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიმართავენ კონსტიტუციური სარჩელით.’’

 

[ეს დავიმახსოვროთ ,როდის რომელი წესი გამოიყენება]

·        რატიფიცირება არის საქართველოს მიერ საერთაშორისო ხელშეკრულების სავალდებულოდ აღიარებაზე თანხმობის გამოხატვა’’ [დავიმახოვროთ]

·         საქართველოში საერთაშორისო ხელშეკრულების რატიფიცირების უფლებამოსილება’’ აქვს პარლამენტს.[დავიმახსოვროთ]

·         რატიფიცირებამდე’’   „საერთაშორისო ხელშეკრულება’’ ამოქმედებული არ არის, ამიტომ მის კონსტიტუციურობის კონტროლს’’[საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ მის წინასწარ  შემოწმებას]  წინასწარი (პრევენციული’’) ხასიათი აქვს.

ანუ „რატიფიცირებამდე კონსტიტუციური კონტროლი’’ ეს გამონაკლისია საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის, რომელიც სხვა შემთხვევებში შემდგომ’’ (ანუ რეპრესიულ) კონტროლს ახორციელებს.

·        ეს  გამონაკლისი შეიძლება აიხსნას იმ ნეგატიური შედეგების თავიდან აცილების ინტერესით, რაც შეიძლება მოიტანოს არაკონსტიტუციური საერთაშორისო ხელშეკრულების მოქმედებამ სამართლებრივი, პოლიტიკური, ეკონომიკური თუ სხვა კუთხით.

·        ძირითადად, სწორედ წინასწარი საკონსტიტუციო კონტროლის’’ განხორციელების შესაძლებლობა გამოარჩევს მოცემულ კომპეტენციას საკონსტიტუციო სასამართლოს იმ უფლებამოსილებებისგან, რომელთა ფარგლებშიც შესაძლებელია ასევე, შემოწმდეს საერთაშორისო ხელშეკრულებების კონსტიტუციურობა.

·         წინააღმდეგ შემთხვევაში, საერთაშორისო ხელშეკრულებების კონსტიტუციურობის კონტროლის’’ ცალკე კომპეტენციად ჩამოყალიბების საჭიროება ფაქტობრივად არ იარსებებდა.

 მაგალითად, გერმანიის საკონსტიტუციო სასამართლოს არ აქვს მსგავსი უფლებამოსილება, თუმცა საერთაშორისო ხელშეკრულებების შინაარსის კონსტიტუციურობის შეფასება მას შეუძლია  ინდივიდუალური კონსტიტუციური სარჩელის’’  განხილვისას, ასევე, აბსტრაქტული და კონკრეტული ნორმათკონტროლის განხორციელებისას’’.

·         საერთაშორისო ხელშეკრულებების კონსტიტუციურობის კონტროლი’’  ემსახურება სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპის უმნიშვნელოვანესი ელემენტის - კონსტიტუციის უზენაესობის’’პრინციპის  უზრუნველყოფას.

·        კონსტიტუციის უზენაესობის’’პრინციპი უნდა დაიცვას სახელმწიფომ ნებისმიერ, მათ შორის საერთაშორისო ურთიერთობების, სფეროში.

·        სახელმწიფომ არ უნდა დადოს ისეთი საერთაშორისო ხელშეკრულება, რაც ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის ნორმებსა და პრინციპებს.[დავიმახსოვროთ]

·        საერთაშორისო ხელშეკრულებების კონსტიტუციურობის კონტროლის’’  უფლებამოსილებით  საპარლამენტო ოპოზიციას[პარლამენტის წევრთა ერთ მეხუთედს]  აქვს საკონსტიტუციო სასამართლოს წინაშე იმ საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის საკითხის’’ დასმის შესაძლებლობა, რომელიც მთავრობასა და საპარლამენტო უმრავლესობას კონსტიტუციურად მიაჩნია.

·        გასათვალისწინებელია ისიც, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების გამოტანამდ და ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის საკითხის გარკვევამდე დაუშვებელია საპარლამენტო უმრავლესობის მიერ მისი რატიფიკაცია.[!][ეს დავიმახსოვროთ]

 

·        აქედან გამომდინარე, საერთაშორისო ხელშეკრულებების კონსტიტუციურობის კონტროლი, კონსტიტუციის უზენაესობასთან’’ ერთად, პოლიტიკური უმცირესობისა’’ და შესაბამისად, დემოკრატიის პრინციპის’’ დაცვასაც ემსახურება.

 

 

2.საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის კონტროლის ისტორია

 

·        საკონსტიტუციო სასამართლოს’’ მიერ საერთაშორისო ხელშეკრულებებისა და შეთანხმებების კონსტიტუციურობის საკითხის’’ განხილვას ითვალისწინებდა კონსტიტუციის თავდაპირველი რედაქცია.

·         2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციურ კანონამდე  საკონსტიტუციო სასამართლოს ეს  კომპეტენცია არ შეცვლილა.

საკონსტიტუციო სასამართლოს ამ უფლებამოსილებამ  დღევანდელი შინაარსი აღნიშნული საკონსტიტუციო რეფორმით მიიღო.

·        ტერმინი „საერთაშორისო ხელშეკრულებები და შეთანხმებები“ ჩაანაცვლა ტერმინმა „საერთაშორისო ხელშეკრულება“.

·        გარდა ამისა, უშუალოდ კომპეტენციის დამდგენმა კონსტიტუციურმა ნორმამ  [მე-60 მუხლის მე-4 ნაწილის „ე’’ პუნქტმა] განსაზღვრა კონსტიტუციური სარჩელისა და წარდგინების შეტანაზე უფლებამოსილი სუბიექტები. [საქართველოს პრეზიდენტი ან მთავრობა ,ან  პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედი]

·        საერთაშორისო ხელშეკრულებათა ან შეთანხმებათა კონსტიტუციურობის შემოწმების უფლებამოსილებას „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო შესახებ“ ორგანული კანონიც მიღებისთანავე ითვალისწინებდა

·        2018 წლის 21 ივლისს ტერმინოლოგიურად შეიცვალა ორგანული კანონის საკონსტიტუციო სასამართლოს  კომპეტენციის დამდგენი ნორმის’’ რედაქცია[მე-19 მუხლის 1-ლი ნაწილი „ე’’]  და მიეთითა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, განიხილოს და გადაწყვიტოს საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის საკითხი.

·        უფრო მნიშვნელოვან ცვლილებებს განიცდიდა ორგანული კანონის 38-ე მუხლი, რომელიც საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის კონტროლს’’ ეძღვნება.

·        2002 წლის 12 თებერვლის ცვლილებით, ორგანულმა კანონმა გაითვალისწინა საკონსტიტუციო სასამართლოს   ამ კომპეტენციის ფარგლებში კონსტიტუციური წარდგინების’’ შეტანის შესაძლებლობა პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედისთვის.

·        გარდა ამისა, დაკონკრეტდა კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის წინაპირობები და ვადები, ასევე, მოპასუხეები.

·         2004 წლის 25 ნოემბრის ცვლილებით, მოსარჩელეთა წრეს დაემატა მთავრობა, რაც განპირობებული იყო 2004 წლის საკონსტიტუციო რეფორმით მისთვის დამოუკიდებელი, კოლეგიური ორგანოს სტატუსის მინიჭებით.

·        2018 წლის 21 ივლისის ცვლილებით, 38-ე მუხლის ტერმინოლოგია შესაბამისობაში მოვიდა კომპეტენციის დამდგენი კონსტიტუციური ნორმის ახალ რედაქციასთან.

 

 

 

 

 

3.. მოსარჩელე’’  და მოპასუხე’-  საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ კონსტიტუციურობის კონტროლის ფარგლებში

 

 

·        საკონსტიტუციო სასამარტლო „საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ კონსტიტუციურობის საკითხს იხილავს „კონსტიტუციური სარჩელის’’  ან „კონსტიტუციური  წარდგინების’’ საფუძველზე [იხ. კონსტ. მე-60-ე მუხლი მე-4 ნაწილი „ე’’ ქვეპუნქტი’’]

·        „საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებული „კონსტიტუციური სარჩელის’’  განხილვაში მოსარჩელისა’’  და „მოპასუხის’’ მონაწილეობა მიუთითებს იმაზე, რომ ასეთი პროცესი კონტრადიქტორულია.

·        მაგრამ ეს ეწინააღმდეგება აღნიშნული კომპეტენციის არსს.

·        რადგან საკონსტიტუციო სასამარტლოს ამ კომპეტენციის  მიზანია კონსტიტუციის ობიექტური ღირებულებების  დაცვა.და არა მოსარჩელეთა სუბიექტური სამართლებრივი პოზიციების’’  

 

 

 

 

)“მოსარჩელე’’    -„საერთაშორისო ხელშეკრულებასთან’’ დაკავშირებით კონსტიტუციური სარჩელის განხილვისას

 

·        საერთაშორისო ხელშეკრულების ან ამ ხელშეკრულების  ცალკეულ დებულებათა კონსტიტუციურობის შესახებ კონსტიტუციური სარჩელის’’ შეტანის უფლებამოსილებით სარგებლობს: 1) პრეზიდენტი; 2) მთავრობა; 3) პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედ [მე-60 მუხლის მე-4 ნაწილის „ე’’ პუნქტი]

 

).„მოპასუხე’’-„საერთაშორისო ხელშეკრულებასთან’’ დაკავშირებით კონსტიტუციური სარჩელის განხილვისას

 

·        მოპასუხის ვინაობა  საერთაშორისო ხელშეკრულებასთან’’ დაკავშირებით კონსტიტუციური სარჩელის განხილვისას დამოკიდებულია იმაზე, ა)რატიფიცირებულია შესაბამისი ხელშეკრულება, თუ ბ)არ ექვემდებარება რატიფიცირებას.

         ყურადღება:

·        რატიფიცირებული’’ საერთაშორისო ხელშეკრულებების შემთხვევაში, მოპასუხეა’’- პარლამენტი[ეს დავიმახოვროთ]

·        ხოლო ისეთ ხელშეკრულებებთან დაკავშირებით, რომელთა რატიფიცირებაც საჭირო არ არის - მათი დამდები ორგანო/თანამდებობის პირი [ან მისი უფლებამონაცვლე][დავიმახსოვროთ]

 

·        ასეთ „ საერთაშორისო ხელშეკრულებების დამდებ’’  ორგანოებსა და თანამდებობის პირებზე წარმოდგენას გვიქმნის კონსტიტუცია და „საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებები შესახებ“ კანონი.

 

·        ამდენად,არარატიფიცირებად  საერთაშორისო ხელშეკრულების დადების უფლებამოსილებით სარგებლობს და შესაბამისად „მოპასუხე’’  შეიძლება იყოს :

 

1)     პრეზიდენტი; 2) პრემიერ-მინისტრი; 3) მთავრობა; 4) სამინისტრო; 5) სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახური; 6) პროკურატურა; 7) შინაგან საქმეთა სამინისტროს სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულება - სასაზღვრო პოლიცია; 8) შინაგან საქმეთა სამინისტროს სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულება - საგანგებო სიტუაციების მართვის სამსახური.

 

 

 

3.1  საერთაშორისო ხელშეკრულებასთამ’’ დაკავშირებული კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის წინაპირობები’’

 

·        „კონსტიტუციური სარჩელის’’ შეტანის წინაპირობები უკავშირდება იმას, არის თუ არა რატიფიცირებული   სადავო’’  „ საერთაშორისო ხელშეკრულება’’. [ როგორც ვთვით „საეთაშორისო ხელსეკრულების’’ „კონსტიტუციურობაზე’’ „დავობს’’როგორც წესი „საპარლამენტო ოპოზიცია’’,თუმცა შიძლება იდავოს ახლად არჩეულმა პრეზიდენტმა,პარლამენტმა ან ახალმა მთავრობამაც]

ყურადღება:

·        არარატიფიცირებადი ხელშეკრულებების გასაჩივრება ქვემოთ მოყვანილი  „შეტანის წინაპირობებით’’ არ იზღუდება.[ანუ „არარატიფიცირებად ხელშეკრულებებს’’ ეს წინაპირობები არ ეხება]

დაიმახსოვრე:

·        ხოლო თუ საერთაშორისო ხელშეკრულება უკვე რატიფიცირებულია, საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვამდე პარლამენტის წინაშე უნდა დაისვას „საერთაშორისო ხელშეკრულების’’  ან მის ცალკეულ დებულებათა დენონსირების ან გაუქმების საკითხი.[ეს დაიმახსოვრე]

დენონსაცია

(ფრანგ. denonciation ლათ. denuntiatio შეტყობინება) - საერთაშორისო ხელშეკრულების მოქმედების ცალმხრივად შეწყვეტის ფორმა, რომელიც ნიშნავს ხელშეკრულების მოქმედების შეწყვეტას ამ ხელშეკრულების დებულების შესაბამისად და ხელშეკრულებით დადგენილ ვადებში

·        დენონსირების ან გაუქმების საკითხის პარლამენტში დაყენება [საპარლამენტო ოპოზიციის მიერ ან ახალი პარლამენტის უმრავლესობის მიერ]  იმითაა ახსნილი, რომ პარლამენტის მიერ რატიფიცირებული ხელშეკრულების არაკონსტიტუციურად ცნობა მისი გვერდის ავლით არ უნდა მოხდეს.

·        ეს წინაპირობა საკონსტიტუციო სასამართლოს ჩართულობას სუბსიდიურ ხასიათს ანიჭებს, რადგან მისთვის მიმართვა შესაძლებელია მხოლოდ სხვა საშუალების გამოყენების’’ შემდეგ[ანუ  მხოლოდ დენონსირების ან გაუქმების  შემდეგ] . [ეს დაიმახსოვრე]

ყურადღება:

·        ამასთან, „მოსარჩელეთაგან’’  [მე-60 მუხლის მე-4 ნაწილის „ე’’ პუნქტი] მხოლოდ მთავრობაა უფლებამოსილი  მიმართოს პარლამენტს [!]  წინადადებით იმ საერთაშორისო ხელშეკრულების მოქმედების შეწყვეტის თაობაზე, რომლის სავალდებულოდ აღიარებაზე თანხმობა’’ პარლამენტმა უკვე გამოხატა.[ანუ რომლის რატიფიკაციაც პარლამენტმა უკვე მოახდინა]

·         ამრიგად, პრეზიდენტისა და პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის მიერ, რატიფიცირებულ ხელშეკრულებებთან დაკავშირებით სარჩელის შეტანა’’ მთავრობაზეა დამოკიდებული[!], [რაც მათ ფაქტობრივად ართმევს სასამართლოსთვის მიმართვის შანსს]

·        საერთაშორისო ხელშეკრულების დენონსირებაზე ან გაუქმებაზე  პარლამენტის უარის’’ შემთხვევაში, კონსტიტუციური სარჩელის შეტანა’’ შეიძლება უარის თქმიდან 30 დღის ვადაში.’’  

·         დენონსირების ან გაუქმების საკითხის დასმიდან 30 დღეში პარლამენტის მიერ მისი გადაუწყვეტლობის შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვა დასაშვებია  პარლამენტშიდენონსირების ან გაუქმების  საკითხის დასმიდან არაუადრეს 31-ე და არა უგვიანეს მე-60 დღისა.

·        საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვის ვადების განსაზღვრა ზოგადად სამართლებრივი უსაფრთხოების ინტერესითაა განპირობებული.

·        სამართლებრივ უსაფრთხოებას ემატება საერთაშორისო ვალდებულებების კეთილსინდისიერად შესრულებისა და საერთაშორისო ურთიერთობათა სტაბილურობის შენარჩუნების ფაქტორი

·        საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის კონტროლისას მოსარჩელე [მე-60 მუხლის მე-4 ნაწილის „ე’’ პუნქტი] იმ უფლებებით სარგებლობს, რომლითაც სხვა კომპეტენციების ფარგლებში.

·        მათ შორისაა სასარჩელო მოთხოვნის მოცულობის შემცირების’’ ან მასზე უარის თქმის უფლება’’.

·        საქმის განხილვის მომენტისთვის სასარჩელო მოთხოვნაზე უარის თქმა იწვევს საკონსტიტუციო სასამართლოში  საქმის განხილვის  უპირობო შეწყვეტას.

[სახელმძღვანელოს ავტორის კომენტარი]

·        იქედან გამომდინარე, რომ „საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ კონსტიტუციურობის შემოწმება კონსტიტუციის უზენაესობის’’ დაცვის ობიექტურ მიზანს ემსახურება, არ არის მართებული, რომ მისი ფარგლები და სამართალწარმოების გაგრძელების საკითხი მხოლოდ მოსარჩელეზე იყოს დამოკიდებული.

·        საკონსტიტუციო სასამართლოს, კონკრეტული საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე, უნდა ჰქონდეს მოსარჩელის პოზიციის არგაზიარების შესაძლებლობა როგორც სასარჩელო მოთხოვნის შემცირებასთან, ასევე მასზე უარის თქმასთან დაკავშირებით.

 

 

4.„საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ კონსტიტუციურობის საკითხის განხილვაკონსტიტუციური წარდგინების’’ საფუძველზე

 

·        საკონსტიტუციო სასამარტლო „საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ კონსტიტუციურობის საკითხს იხილავს „კონსტიტუციური სარჩელის’’  ან „კონსტიტუციური  წარდგინების’’ საფუძველზე [იხ. კონსტ. მე-60-ე მუხლი მე-4 ნაწილი „ე’’ ქვეპუნქტი’’]

 

·        მე-60-ე მუხლი მე-4 ნაწილი „ე’’ ქვეპუნქტის თანახმად საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის კონსტიტუციური წარდგინებით’’ მიმართვა შეუძლია, ე.ი. წარდგინების ავტორი   შეიძლება იყოს მხოლოდ ერთი სუბიექტი - პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედი.[რადგან პრეზიდენტს და მთავრობას მხოლოდ „კონსტიტუციური სარჩელით’’ შეუძლიათ მიმართონ საკონსტიტუციო სასამართლოს]

 

 მუხლი 60. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო

 

4. საკონსტიტუციო სასამართლო ორგანული კანონით დადგენილი წესით:

 

საქართველოს პრეზიდენტის ან მთავრობის [კონსტიტუციური]  სარჩელის, პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის სარჩელის ან წარდგინების საფუძველზე იხილავს საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის საკითხს;

·        [პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის  მიერ საკონსტიტუციო სასამართლოში „კონსტიტუციური წარდგინების შეტანა’’ დასაშვებია მხოლოდ შესაბამისი ხელშეკრულების რატიფიცირებამდე.[ეს დაიმახსოვრე]

·        ამასთანავე, საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვის შესაძლებლობა პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედისთვის  ჩნდება მხოლოდ პარლამენტისთვის შესაბამისი „საერთაშორისო ხელშეკრულების’’  სარატიფიკაციოდ წარდგენის შემდეგ,[ „საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ სარატიფიკაციოდ წარდგენის უფლებამოსილებ მთავრობას აქვს.]

 

·        ამდენად, სახეზეა რაღაც დროის მონაკვეთი, როდესაც დასაშვებია საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის  „კონსტიტუციური წარდგინებით’’ მიმართვა’’.

·        ეს დროის მონაკვეთი,  იწყება  საერთაშორისო  ხელშეკრულების პარლამენტისთვის რატიფიცირებისთვის წარდგენიდან და მთავრდება პარლამენტის მიერ მისი რატიფიცირების მომენტში’’.

·        პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის მიერ ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის შემოწმების ინიცირება საერთაშორისო ხელშეკრულების რატიფიკაციის  შემდეგაც შეიძლება, ოღონდ ამჯერადკონსტიტუციური სარჩელის’’ საფუძველზე. [რისი უფლებაც პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედს აქვს]

·        „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონი არ აწესრიგებს იმ საკითხს, თუ რამდენად მოჰყვება საკონსტიტუციო სასამართლოში საქმის შეწყვეტა’’, წარდგინების ავტორის’’  უარს წარდგინების განხილვაზე’’.

·         საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის კონტროლის ობიექტური ხასიათიდან გამომდინარე, მიზანშეწონილია, რომ წარდგინების ავტორს[პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედს], საერთო სასამართლოსა და იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ანალოგიურად, არ ჰქონდეს წარდგინების განხილვაზე უარის თქმის უფლება’’.

·        თუ ეს უფლება მას მაინც ექნება, საქმის შეწყვეტა არ უნდა ხდებოდეს ავტომატურად და საკონსტიტუციო სასამართლომ ცალკეულ შემთხვევებში, საკითხის არსიდან და მნიშვნელობიდან გამომდინარე, თავად მიიღოს სამართალწარმოების გაგრძელების გადაწყვეტილება.

·        კონსტიტუციური წარდგინებას მოპასუხე არ ჰყავს.

·        კონსტიტუციური წარდგინება არებითად განიხილება’’ წარდგინების ავტორისა’’ და მისი წარმომადგენლი’’ გარეშე.

·         ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, მოიწვიოს წარდგინების ავტორი’’[ანუ პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის წარმომადგენელი]  და მოისმინოს მისი განმარტება, თუმცა ამ პირს ის მხარედ’’ არ აღიარებს

·        ამდენად, საერთაშორისო ხელშეკრულებასთან დაკავშირებით კონსტიტუციური წარდგინების განხილვის პროცესს კონტრადიქტორული[მხარეთა შეჯიბრის]  ხასიათი არ აქვს.

 

 

 

5. დავის საგანი’’  და წარდგინების საგანი’’  [ საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის კონტროლის ფარგლებში ]

 

·        საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის თაობაზე საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის კონსტიტუციური სარჩელით მიმართვისას შეიძლება ვისაუბროთ დავის საგანზე,

·        ხოლო იგივე საკითხზე წარდგინების შეტანისას - წარდგინების საგანზე, რადგანაც ამ შემთხვევაში სასამართლოში დავა არ მიმდინარეობს.

·        როგორც დავის საგანი , ასევე წარდგინების საგანი   ორნაწილიანია: 1) სადავო ნორმა’’ ან შესამოწმებელი ნორმა’’ (წარდგინების შემთხვევაში) და 2) კონსტიტუციის ნორმა, რომელთან მიმართებითაც უნდა დადგინდეს სადავო ნორმის ან შესამოწმებელი ნორმის კონსტიტუციურობა’’.

·        სადავო’’ ან შესამოწმებელი’’  ნორმა შეიძლება იყოს   მხოლოდ საერთაშორისო ხელშეკრულება ან მისი ცალკეული დებულებები’’[თავები,მუხლები და ა.შ.].

·         საერთაშორისო ხელშეკრულება არის:  საქართველოს[სახელმწიფოს] მიერ უცხო სახელმწიფოსთან (სახელმწიფოებთან) ან საერთაშორისო ორგანიზაციასთან (ორგანიზაციებთან) წერილობით დადებულ შეთანხმება, რომელიც რეგულირდება საერთაშორისო სამართლის ნორმებით. [ცნება- საზეპირო]

·         კანონმდებლობა ითვალისწინებს საერთაშორისო ხელშეკრულების სამ სახეს - ა)სახელმწიფოთაშორის, ბ)მთავრობათაშორის და გ)უწყებათაშორის  საერთაშორისო ხელშეკრულებებს.

·         საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვა დასაშვებია ნებისმიერი სახის ხელშეკრულების კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით.

·        საერთაშორისო ხელშეკრულება-  ნორმატიული აქტია’’.

·        აქედან გამომდინარე, მისი კონსტიტუციურობის შემოწმების ფარგლებში, საკონსტიტუციო სასამართლო ახორციელებს - ნორმათკონტროლს’’, რომელსაც აბსტრაქტული ხასიათი აქვს.

 

) „დავის საგანი’’

 

·         კონსტიტუციური სარჩელის შემთხვევაში, დავის საგანია   საქართველოსთვის სავალდებულოდ აღიარებული საერთაშორისო ხელშეკრულება, რომელიც არ მოითხოვს რატიფიცირებას.

·        ამა თუ იმ საერთაშორისო ხელშეკრულების  საქართველოსთვის  სავალდებულოდ აღიარება’’, გარდა რატიფიცირებისა, შეიძლება მოხდეს კონკრეტული  „საერთაშორისო’’ : 1) ხელშეკრულების ხელმოწერით; 2) ხელშეკრულების შემადგენელი დოკუმენტების (ნოტების) გაცვლით; 3) ხელშეკრულების დამტკიცებით; 4) ხელშეკრულებასთან შეერთებით; 5) ხელშეკრულებაზე თანხმობის ნებისმიერი სხვა ურთიერთშეთანხმებული საშუალების გამოყენებით

·        საკონსტიტუციო სასამართლოში ბუნებრივია, დავის საგანი  ვერ იქნება ხელშეკრულება, რომლის სავალდებულოდ აღიარება’’  არ განხორციელებულა  რომელიმე ზემოაღნიშნული ფორმით.

·        დავის საგანი შეიძლება იყოს უკვე რატიფიცირებული ხელშეკრულებები’’, ოღონდ მათი გასაჩივრება დაკავშირებულია „წინაპირობებთან’’ , რაზეც ზემოთ უკვე გამახვილდა ყურადღება.

·         „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონი ცალკე გამოჰყოფს იმ საერთაშორისო ხელშეკრულებებს, რომლებიც რატიფიცირებულია საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი შემადგენლობის უფლებამოსილების ცნობამდე’’.

·        მართალია, მათთან ან მათ ცალკეულ დებულებებთან დაკავშირებით კონსტიტუციური სარჩელის შეტანა ფორმალურად დასაშვებია, მაგრამ რეალურად ეს შეუძლებელია, რადგანაც ორგანული კანონ ითვალისწინებს სარჩელის შეტანას საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი შემადგენლობის უფლებამოსილების ცნობიდან 3 თვის ვადაში’’.[ ორგანული კანონის 38-ე მუხლის-მე4 ნაწილი]

·         ამ მომენტიდან არათუ 3 თვე, არამედ ორ ათეულ წელზე მეტია გასული. მიზანშეწონილია, რომ ორგანულმა კანონმა ასახოს რეალობა ან პირდაპირ უნდა მიეთითოს, რომ საერთაშორისო ხელშეკრულებათა ეს ჯგუფი გასაჩივრებას არ ექვემდებარება, ან მათზე გავრცელდეს გასაჩივრების ზოგადი წესი.

·        მეორე მიდგომა უფრო ლოგიკური იქნებოდა, რადგანაც საკონსტიტუციო სასამართლოს არ აქვს დაბრკოლება, შეაფასოს სხვა ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობა, რომლებიც არათუ სასამართლოს პირველი შემადგენლობის უფლებამოსილების ცნობამდე, არამედ კონსტიტუციის ამოქმედებამდეა მიღებული.

 

)“წარდგინების საგანი’’

 

·        კონსტიტუციური წარდგინების საგანია’’  რატიფიცირებას დაქვემდებარებული’’ საერთაშორისო ხელშეკრულება საქართველოსთვის სავალდებულოდ აღიარებამდე. [ეს დაიმახსოვრე]

·        პარლამენტის მიერ „რატიფიცირებას ექვემდებარება’’ საერთაშორისო  ხელშეკრულება, რომელიც: 1) „თავად ითვალისწინებს’’ რატიფიცირებას; 2) ითვალისწინებს „საერთაშორისო ორგანიზაციაში’’ ან „სახელმწიფოთაშორის კავშირში’’ საქართველოს შესვლას; 3) „სამხედრო ხასიათისაა’’; 4) „ეხება სახელმწიფოს ტერიტორიულ მთლიანობას’’ ან „სახელმწიფო საზღვრის შეცვლას’’; 5) დაკავშირებულია სახელმწიფოს მიერ „სესხის’’ აღებასთან ან გაცემასთან; 6) „მოითხოვს შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობის შეცვლას’’, ანუ ნაკისრ საერთაშორისო ვალდებულებათა შესასრულებლად აუცილებელი კანონების მიღებას.

 

·        „კონსტიტუციური წარდგინების საგანი’’ ის საერთაშორისო ხელშეკრულებებიცააა, რომლებიც ა)არც ძალაში შესულა და ბ)არც მათ სავალდებულოდ აღიარებაზეა გამოხატული თანხმობა რატიფიცირების ფორმით.

·        აქედან გამომდინარე, გაუმართლებელი იქნება საკონსტიტუციო სასამართლოს უარი „კონსტიტუციური წარდგინების’’   „არსებითაგანსახილველად მიღებაზე’’  იმის გამო, რომ შესამოწმებელი საერთაშორისო ხელშეკრულება, მისივე შინაარსიდან გამომდინარე, ძალაში შედის არა რატიფიკაციის, ე.ი. სავალდებულოდ აღიარების მომენტიდან, არამედ მოგვიანებით.

·        დავის/წარდგინების საგნის სადავო/შესამოწმებელი ნორმის ნაწილში საკონსტიტუციო სასამართლო შეზღუდულია მოსარჩელის/წარდგინების ავტორის მოთხოვნით.

·         ის არ არის უფლებამოსილი, რომ იმსჯელოს „მთლიანად’’[მთელი] საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციასთან შესაბამისობაზე, თუ მოსარჩელე ან წარდგინების ავტორი ითხოვს მისი მხოლოდ რომელიმე ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობას.

 

·        საერთაშორისო ხელშეკრულებების შემოწმებაზეც შეიძლება, გავავრცელოთ სხვა კომპეტენციების კონტექსტში გამოთქმული მოსაზრება, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს ასეთი ხისტი შეზღუდვა არ არის მართებული. მას უნდა შეეძლოს იმ ნორმათა კონსტიტუციურობის შეფასებაც (შესაბამისი სამართლებრივი შედეგებით), რომლებიც მჭიდრო შინაარსობრივ კავშირშია სადავო/შესამოწმებელ ნორმებთან და რომელთა შემოწმების გარეშე შეუძლებელია სადავო/შესამოწმებელი ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხის სრულყოფილი გადაწყვეტა.

 

·        დავის/წარდგინების საგნის მეორე ნაწილია „კონსტიტუციის ნორმა, რომელთან მიმართებითაც უნდა დადგინდეს სადავო/შესამოწმებელი ნორმის კონსტიტუციურობა’’

·        . ამ კუთხით, არ არის გამოყოფილი „კონსტიტუციის ნორმათა კონკრეტული ჯგუფი’’.

·        აქედან გამომდინარე, თეორიულად შესაძლებელია, რომ მოსარჩელემ/წარდგინების ავტორმა დააყენოს საერთაშორისო ხელშეკრულების ან მისი რომელიმე დებულების შესაბამისობის საკითხი კონსტიტუციის ნებისმიერ დანაწესთან.

 

 

6.შემოწმების მასშტაბი, ფორმა და შინაარსი

 

·        საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის კონტროლის ფარგლებში საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, შეამოწმოს საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობა როგორც ფორმალური, ასევე მატერიალური თვალსაზრისით.

·         „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონი მხოლოდ საკანონმდებლო აქტისა და პარლამენტის დადგენილების მიღების/გამოცემის, ხელმოწერის, გამოქვეყნებისა და ამოქმედების კონსტიტუციით დადგენილი წესების დარღვევის კონტროლს ითვალისწინებს.

·         ეს არ ნიშნავს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ უარი განაცხადოს იმ ფორმალური მოთხოვნების დარღვევის შემოწმებაზე, რომლებიც დადგენილია კონსტიტუციით საერთაშორისო ხელშეკრულებებთან დაკავშირებით:  ა)უფლებამოსილების, ბ)ფორმის თუ გ)პროცედურის თვალსაზრისით.

·        მიზანშეწონილია, რომ ორგანულმა კანონმა გაითვალისწინოს საერთაშორისო ხელშეკრულებების ფორმალურ კონტროლთან დაკავშირებული საკითხებიც.

·        მატერიალური კუთხით, საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა შეამოწმოს საერთაშორისო ხელშეკრულების შინაარსის შესაბამისობა კონსტიტუციასთან.

·        ამ დროს გასათვალისწინებელია ხელშეკრულების  ა)არა მარტო სიტყვასიტყვითი მნიშვნელობა, არამედ ბ)მასში გამოხატული ნამდვილი აზრი და გ)მისი გამოყენების პრაქტიკა, ასევე, დ)შესაბამისი კონსტიტუციური ნორმის არსი.

·         საერთაშორისო ხელშეკრულების შინაარსზე მსჯელობა უნდა წარიმართოს მისი არა მხოლოდ კონსტიტუციის ნორმებთან, არამედ ასევე, პრინციპებთან შესაბამისობის თვალსაზრისით.

7.საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების და დასკვნის შედეგები

 

·        საკონსტიტუციო სასამართლო კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განხილვისას იღებს გადაწყვეტილებას. საერთაშორისო ხელშეკრულებებთან დაკავშირებით

·        კონსტიტუციური წარდგინების არსებითი განხილვა კი  სრულდება დასკვნის მიღებით.

·        გადაწყვეტილებისა და დასკვნის სამართლებრივი შედეგები განსხვავდება ერთმანეთისგან.

·        საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით, კონსტიტუციური სარჩელის დაკმაყოფილება იწვევს არაკონსტიტუციურად ცნობილი საერთაშორისო ხელშეკრულების ან მისი ნაწილის საქართველოსთვის ბათილად ცნობას,

·         ე.ი. არაკონსტიტუციურად ცნობილი საერთაშორისო ხელშეკრულებძალს დაკარგვას მისი ამოქმედების მომენტიდან (ex tunc).

ყურადღება:

·        საერთაშორისო ხელშეკრულების მოქმედების შეწყვეტა, მით უმეტეს მისი ბათილად ცნობა, სპეციფიური და რთული საკითხია.

·        ის არ შემოიფარგლება შიდასახელმწიფოებრივი პროცედურებით და კავშირშია საერთაშორისო ურთიერთობებთან და ვალდებულებებთან.

·        გარდა სამართლებრივი სირთულეებისა, მხედველობაში მისაღები შესაძლო ნეგატიური შედეგები საგარეო ურთიერთობების სფეროში.

·        ამიტომ, საერთაშორისო ხელშეკრულების ბათილობის საკითხი ფრთხილ მიდგომასა და გაანალიზებას მოითხოვს.

·        კონსტიტუცია ითვალისწინებს არაკონსტიტუციურად ცნობილი აქტის, მათ შორის საერთაშორისო ხელშეკრულების ან მისი ნაწილის ძალის დაკარგვას საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ შესაბამისი გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან (ex nunc),

[თუ შესაბამისი გადაწყვეტილება არ ადგენს აქტის ან მისი ნაწილის ძალის დაკარგვის სხვა, გვიანდელ ვადას].

·        საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებას არ აქვს უკუძალა.

·        ამდენად, უკიდურესად საეჭვოა საერთაშორისო ხელშეკრულების ბათილად ცნობის კონსტიტუციურობა

·        „საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესახებ“ კანონი საერთაშორისო ხელშეკრულების ბათილად ცნობის ინსტიტუტს არ ითვალისწინებს.

·         ის ადგენს ხელშეკრულების მოქმედების ცალმხრივად შეწყვეტის ორ ფორმას - დენონსაციასა და გაუქმებას (ანულირებას).

 

·        დენონსაცია გულისხმობს ხელშეკრულების ცალმხრივ შეწყვეტას ხელშეკრულების დებულებების თანახმად.

 

·         გაუქმებისას კი  ხელშეკრულების მოქმედება წყდება მეორე მონაწილე მხარის მიერ მისი არსებითად დარღვევის შემთხვევაში ან საერთაშორისო სამართლის სხვა ნორმების შესაბამისად, ამიტომ, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ხელშეკრულების არაკონსტიტუციურად აღიარებისას მისი მოქმედების შეწყვეტა მოხდეს ამ ფორმით.

 

·        წინადადება საერთაშორისო ხელშეკრულების მოქმედების შეწყვეტის თაობაზე, სხვა დოკუმენტებთან ერთად, უნდა შეიცავდეს [საერთაშორისო გართულებების პრევენციისთვის]: 1) საგარეო საქმეთა სამინისტროს დასკვნას შესაძლო საგარეოპოლიტიკური შედეგების შესახებ; 2) იუსტიციის სამინისტროს დასკვნას შესაძლო სამართლებრივი შედეგების შესახებ; 3) ფინანსთა სამინისტროს დასკვნას შესაძლო საფინანსო-ეკონომიკური შედეგების შესახებ.

 

·         როგორც ვხედავთ, საერთაშორისო ხელშეკრულების მოქმედების შეწყვეტას აქვს სპეციფიკა, რაც გასათვალისწინებელია საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სამართლებრივი შედეგების განსაზღვრისას.

 

·        ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე და კონსტიტუციის მოთხოვნათა გათვალისწინებით, მიზანშეწონილია, რომ არაკონსტიტუციურმა ხელშეკრულებამ ან მისმა ნაწილმა ძალა დაკარგოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან.

 

·        საკონსტიტუციო სასამართლომ პრაქტიკაში უნდა გამოიყენოს ძალის დაკარგვის გვიანდელი ვადის დადგენის შესაძლებლობა.

 

·        ეს ვადა უნდა განისაზღვროს გონივრულად, შესაბამისი ხელშეკრულების შინაარსის მხედველობაში მიღებით, რათა მოხერხდეს მისი მოქმედების შეწყვეტის პროცედურის განხორციელება და შესაძლო საერთაშორისო გართულებების თავიდან აცილება.

 

·         აღსანიშნავია, რომ ავსტრიის საკონსტიტუციო სასამართლოს აქვს უფლებამოსილება, განსაზღვროს ვადა, რომლის განმავლობაშიც არის შესაძლებელი არაკონსტიტუციურად ცნობილი ხელშეკრულების გამოყენება.

·         კონსტიტუციური წარდგინების საფუძველზე საერთაშორისო ხელშეკრულების ან მისი ნაწილის არაკონსტიტუციურად ცნობა იწვევს  ამ ხელშეკრულების რატიფიცირების დაუშვებლობას.

·        მიზანშეწონილია წარდგინების დაკმაყოფილების სამართლებრივი შედეგების გადახედვა. ალოგიკურიმთელი ხელშეკრულების რატიფიცირების დაუშვებლობა, თუ არაკონსტიტუციურად არის ცნობილი მისი რომელიმე დებულება და ამავდროულად, რატიფიცირებისას შესაძლებელია დათქმის გაკეთება.

·        დათქმა გულისხმობს ცალმხრივ განცხადებას, რომელიც გამოხატავს საქართველოს მიმართ ხელშეკრულების გარკვეულ დებულებათა სამართლებრივი მოქმედების გამორიცხვის ან შეცვლის სურვლის.

·         დათქმის გაკეთება შეიძლება საერთაშორისო ხელშეკრულების რატიფიცირების დროსაც ხელშეკრულების პირობების დაცვით და საერთაშორისო სამართლის ნორმების შესაბამისად.

·        დათქმის გაკეთება დაუშვებელია, თუ ხელშეკრულება კრძალავს ამგვარ მოქმედებას და თუ ეს ეწინააღმდეგება ხელშეკრულების ობიექტსა და მიზნებს.

·         ამდენად, როდესა არსებობს დათქმის გაკეთების შესაძლებლობა ხელშეკრულების არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნაწილის მიმართ, რატიფიცირების დაუშვებლობა უნდა შეეხებოდეს მხოლოდ ამ ნაწილს და არა მთლიანად ხელშეკრულებას.

 

Комментарии

Популярные сообщения из этого блога

პოეტის და პოეზიის დანიშნულება ილია ჭავჭავაძის და აკაკი წერეთლის შემოქმედებაში

"კაცია ადამიანი ?!"-ილიას რეალისტური ნაწარმოები