“კანონით მემკვიდრეობის უფლების’’ ჩამორთმევა -საქმე №ას-187-174-2015

 

   

საქმე №ას-187-174-2015

 22 ივლისი, 2015 წელი

ქ. თბილისი

 

 

 

სამოქალაქო   საქმეთა პალატა შემადგენლობა:

 

 

ზურაბ ძლიერიშვილი (თავმჯდომარე, მომხსენებელი), ნინო ბაქაქური, ბესარიონ ალავიძე

 

 

 

საქმის განხილვის ფორმა – ზეპირი მოსმენის გარეშე

 

 

კასატორი – მ. ა.-ი (მოსარჩელე)

 

 

მოწინააღმდეგე მხარე – ნ. ა.-ე (მოპასუხე)

 

 

გასაჩივრებული გადაწყვეტილება –

 

ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2014 წლის 29 დეკემბრის გადაწყვეტილება

 

 

კასატორის მოთხოვნა –

 

გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება

 

 

დავის საგანი – “კანონით მემკვიდრეობის უფლების’’ ჩამორთმევა

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი       ნ ა წ ი ლ ი:

 

 

მ. ა.-მა სარჩელი აღძრა ბათუმის საქალაქო სასამართლოში მოპასუხე ნ. ა.-ის მიმართ და მოითხოვა:

“ 05.08.2013წ.-ს გარდაცვლილ ვ. ა.- სა და ნ. ა.-ეს შორის “ქორწინების სამართლებრივი ურთიერთობის არარსებობის აღიარება” და  

“მოპასუხისათვის 05.08.2013წ.-ს გარდაცვლილი ვ. ა.-ის კანონით მემკვიდრეობის უფლების ჩამორთმევა.”

 

სარჩელის “ფაქტობრივ გარემოებად’’ მითითებულია, რომ:

 

·        1998 წელს დაქორწინდნენ ვ. ა.-ი და მოპასუხე ნ. ა.-ე.

·        ფაქტობრივად, ბოლო 11 წლის განმავლობაში ისინი ერთად აღარ ცხოვრობდნენ,

·        სახელდობრ დაქორწინებიდან დროის მცირე მონაკვეთში მოპასუხე საცხოვრებლად გადავიდა სხვა მისამართზე,

·        05.08.2013წ.-ს კი, გარდაიცვალა ვ. ა.-ი, რომელსაც დარჩა ერთი პირველი რიგის მემკვიდრე - დედა (მოსარჩელე მ. ა.-ი).

·        გარდაცვალების დროისათვის ვ. ა.-ის საკუთრების უფლებით ირიცხებოდა ქ.ბათუმში, რ.-ის ქ.№41-ში მდებარე №27 ბინა (ს/კ:...), რომელზედაც ვ. ა.-მა საკუთრების უფლება მოიპოვა პრივატიზების გზით.

·        პრივატიზაციისას აღნიშნულ ბინაში ვ. ა.-თან ერთად ჩაწერილები იყვნენ დედა - მ. ა.-ი და მისი მე-2=შვილი - მ. ა.-ი.

·        მოპასუხე ნ. ა.-ე ვ. ა.-ის დაკრძალვას არ დასწრებია, იგი ასევე არ ყოფილა სამოქალაქო პანაშვიდებზე, მას არც სამგლოვიარო განცხადებები გაუვრცელებია საინფორმაციო საშუალებებით.

·        ვ. ა.-ის გარდაცვალების შემდეგ მ. ა.-მა მიმართა ნოტარიუსს სამკვიდრო მოწმობის მისაღებად, რა დროსაც ნოტარიუსისაგან        შეიტყო,          რომ           „სამკვიდროზე“ პრეტენზიას აცხადებდა მოპასუხეც.

ხ

·        მოპასუხემ სარჩელი არ ცნო და სარჩელზე წარდგენილ შესაგებელში განმარტა, რომ იგი რეგისტრირებულ ქორწინებაში იმყოფებოდა ვ. ა.-თან.

·        მეუღლეები წლების განმავლობაში ერთად ცხოვრობდნენ, რაც დასტურდება იმ ფაქტით, რომ ვ. ა.-ის გარდაცვალებამდე 20 დღით ადრე ისინი ერთად იმყოფებოდნენ სტუმრად საერთო მეგობრებთან.

·        მოპასუხემ მიუთითა, რომ ქმრის დაკრძალვას არ დასწრებია დედამთილთან ცუდი ურთიერთობის გამო.

ხ

·        ბათუმის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2014 წლის 15 აგვისტოს გადაწყვეტილებით მ. ა.-ის სარჩელი დაკმაყოფილდა, ნ. ა.-ეს ჩამოერთვა კანონით მემკვიდრეობის უფლება 05.08.2013წ.-ს გარდაცვლილი ვ. ა.-ის სამკვიდრო ქონებაზე.

ხ

·        ბათუმის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილებაზე სააპელაციო საჩივარი  წარადგინა  ნ.  ა.-ემ  და  მოითხოვა  „გასაჩივრებული

გადაწყვეტილების გაუქმება ‘’ და „სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა“.

 

ხ

·        ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატი ს 2014 წლის 29 დეკემბრის გადაწყვეტილებით        სააპელაციო   საჩივარი დაკმაყოფილდა, „გაუქმდა გასაჩივრებული გადაწყვეტილება“ და „მ. ა.-ის სარჩელი არ დაკმაყოფილდა“.

·        სააპელაციო სასამართლომ „დადგენილად მიიჩნია“ „ფაქტობრივი გარემოება“ იმის თაობაზე, რომ:

 

a.      05.08.2013წ.-ს გარდაიცვალა ვ. ა.-ი, რომელიც დასაფლავებულია ქალაქ ბათუმში, ა.-ების საგვარეულო სასაფლაოზე 12.07.1983წ.-ს გარდაცვლილი მამის – ო. ვ.ის ძე ა.-ის გვერდით.

b.      ვ. ა.-ის საკუთრებაში ირიცხება ქ.ბათუმში, რ.-ის ქ.№41-ში მდებარე

№27 ბინაში მდებარე უძრავი ქონება, რომელზეც ვ. ა.-ს საკუთრების უფლება მოპოვებული ჰქონდა 23.05.1995წ.-ის პრივატიზაციის ხელშეკრულების საფუძველზე, რომელშიც მონაწილეობას იღებდნენ ოჯახის სხვა წევრებიც, კერძოდ: ვ. ა.-ის დედა – მ. ა.-ი და და – მ. ა.-ი.

c.      დადგენილია, რომ ვ. ა.-ის გარდაცვალებიდან, ანუ 05.08.2013წ.-დან ექვსი თვის ვადაში მოპასუხე ნ. ა.-ემ აწ გარდაცვლილი ვ. ა.-ის დანაშთი სამკვიდროს მიღების მოთხოვნით განცხადებით მიმართა ნოტარიუს ნ. ფ.-ას.

d.      ვ.ა.-ის დანაშთი სამკვიდროს სრულად მიღების მოთხოვნით ნოტარიუს ნ. ფ.-ას კანონით დადგენილ ვადაში განცხადებით მიმართა მ. ა.-მაც.

e.      10.01.1996წ.-ს ვ. ა.-ი რეგისტრირებულ ქორწინებაში გატარდა მოპასუხე ნ. ა.-ესთან და რეგისტრირებულია დღემდე, არ არსებობს სასამართლოს გადაწყვეტილება მეუღლეთა განქორწინების ან/და ქორწინების შეწყვეტის შესახებ. სააპელაციო პალატამ გამოარკვია, რომ ქორწინების რეგისტრაცია ნ. ა.-ესა და ვ. ა.-ს შორის არ გაუქმებულა, აღნიშნული სურვილი მეუღლეებს არასდროს არ ჰქონიათ.

ხ

f.       პირველი ინსტანციის სასამართლოს სხდომაზე ნ. ა.-ის მიერ მოწვეულმა მოწმეებმა მ.თ.-ემ, რ.ჯ.-ამ, ნ. ჩ.-ამ, მ. ჭ.-ამ, ნ. .-მა, მ. ხ.-ემ და მ. მ.-ემ დაადასტურეს, რომ:   ა)მეუღლის სახლიდან წასვლის მიუხედავად, მათი ქორწინება არ შეწყვეტილა, ისინი ყოველთვის ერთ ოჯახად იყვნენ, თითქმის ყოველ დღე ხვდებოდნენ ერთმანეთს, ბ)მოპასუხის როგორც წვრილმანი ნივთები, ისე ავეჯის ნაწილი, წიგნები, ჭურჭელი, მაცივარი და სხვა დღესაც ვ. ა.-ის ბინაშია. აღნიშნული დაადასტურეს სასამართლოს სხდომაზე მოსარჩელის მიერ მოწვეულმა მოწმეებმაც.

g.      სააპელაციო პალატის მითითებით, პირველი ინსტანციის სასამართლოს სხდომაზე ორივე მხარის მიერ წარმოდგენილი მოწმეების მიერ დადასტურდა, რომ 2007 წელს ნ. ა.-ის მამის დაკრძალვაზე ვ. ა.-ი

სამძიმარს იღებდა, როგორც სიძე, ამავე დაკრძალვაზე მეუღლეებისათვის სამძიმრისა და თანაგრძნობის გამოსახატად მისული იყო ვ. ა.-ის და – მ. ა.-ი, ბიძაშვილი – ნ. ა.-ი და მათი ახლობლები. მეტიც, რამდენიმე წლის წინ გარდაიცვალა ვ. ა.-ის ბიძა, რომელიც მოსარჩელეების გვერდით სადარბაზოში ცხოვრობდა. მის დაკრძალვას დაესწრო ნ. ა.-ე და ახლობლებისგან იღებდა სამძიმარს, ხოლო 2010 წელს გარდაიცვალა ბიცოლა (ბიძის მეუღლე), სადაც ნ. ა.-ე ასევე მის ახლობლებთან ერთად ესწრებოდა დაკრძალვას და სამძიმარსაც იღებდა ახლობლებისგან.

 

h.     ვ. ა.-ი და ნ. ა.-ე თავდაპირველად ცხოვრობდნენ ქ.ბათუმში, გ.- ქუჩაზე მდებარე ნ. ა.-ის საკუთრებაში რიცხულ ერთოთახიან ბინაში, რომელიც შემდგომში ნ. ა.-ემ გაყიდა და ისინი საცხოვრებლად გადავიდნენ ქ.ბათუმში, რ.-ის ქ.№41-ში მდებარე ვ. ა.-ის საკუთრების უფლებით რეგისტრირებულ №27 ბინაში, სადაც ისინი ცხოვრობდნენ ვ. ა.-ის დედასთან – მ. ა.-თან და დასთან – მ. ა.-თან ერთად, ეწეოდნენ საერთო საოჯახო საქმიანობას 2003 წლამდე. 2003 წელს ნ. ა.-ე წამოვიდა ოჯახიდან, მაგრამ მას და ვ. ა.-ს ერთად ცხოვრება არ შეუწყვეტიათ.

 

i.       სააპელაციო პალატის მითითებით, პირველი ინსტანციის სასამართლოს სხდომაზე ნ. ა.-ის მიერ მოწვეულმა მოწმეებმა ცალსახად დაადასტურეს, რომ ა)2003 წლის შემდეგ მოპასუხე სახლიდან წავიდა, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ისინი ყოველთვის ერთ ოჯახად იყვნენ,  ბ)ნ. ა.- ის შეძენილი ავტომანქანა – სამარშრუტო ტაქსი გაქირავებული ჰქონდათ და შემოსავალს თითქმის სიცოცხლის ბოლომდე ვ. ა.-ი იღებდა,  გ) ერთად დადიოდნენ მეგობრების დაბადების დღეებზე, დაკრძალვაზე, დ)ისინი, როგორც მეუღლეები, თითქმის ყოველ დღე იყვნენ მეგობრის – რ.ჯ.-ს ბინაში, რომლის გასაღები თითქმის 30 წელია ნ.ს ა.-ეს აქვს და სარგებლობს როგორც საკუთარით, რადგან თავად რ. ჯ.-ა თბილისში ცხოვრობს და ბათუმში ბინა დაკეტილი აქვს.

j.       სააპელაციო პალატამ აღნიშნა, რომ პირველი ინსტანციის სასამართლოს სხდომაზეც და სააპელაციო საჩივარშიც ნ. ა.-ემ კონკრეტულად მიუთითა, თუ რატომ არ მივიდა მისი გარდაცვლილი მეუღლის ოჯახში, კერძოდ, მოსარჩელემ ნ. ა.-ე შვილის სიცოცხლეში რძლად არ მიიღო, მოსარჩელის მიზეზით მოპასუხე წავიდა ოჯახიდან (და არა ვ.ესგან), დედამთილის გამო, მეუღლეები ერთმანეთს ხვდებოდნენ მეგობრის ბინაში, მოსალოდნელი იყო, რომ იქ მისული ნ. ა.- ისათვის დედამთილს სახალხოდ მიეყენებინა შეურაცხყოფა და, ბუნებრივია, ასეთ დედამთილთან სამძიმარის გამოსახატავად და თანაგრძნობის გასაზიარებლად არავინ მივიდოდა. ასეთივე რჩევა მისცეს მოპასუხეებს მისმა მეგობრებმაც, ამიტომ იგი სიტუაციის გამწვავებას მოერიდა  და  იმ  პერიოდში  ქალაქიდანაც  კი  წავიდა. 

k.      აღნიშნულის

მიუხედავად, ვ. ა.-ის დაკრძალვას დაესწრნენ ნ. ა.-ის ახლობლები, რითაც პატივისცემა გამოხატეს მოპასუხის მიმართ. მითითებული ფაქტები სასამართლოს სხდომაზე დაადასტურეს მოსარჩელის მიერ მოწვეულმა მოწმეებმაც.

 

l.       სააპელაციო პალატამ მხარეთა და მოწმეთა ჩვენებების საფუძველზე განმარტა, რომ ვ.ა.-ის დაკრძალვის ხარჯი მოსარჩელეს არ გაუღია, რადგან დაკრძალვის ყველა ხარჯი დაფარა საერთო მეგობარმა – მ. ზ.-მა (ვ. ა.-ის უახლოესმა მეგობარმა), სასაფლაო კი, ძველი იყო და მოსარჩელეს, გარდაცვლილის სურათის გარდა, ახალი არაფერი არ მიუმატებია.

 

·        სააპელაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა სამოქალაქო კოდექსის 1319-ე, 1320-ე მუხლებით, 1328-ე მუხლის პირველი ნაწილით, 1306-ე, 1307-ე მუხლებით, 1336-ე მუხლის პირველი ნაწილით, 1421-ე მუხლის მეორე ნაწილით, 1424-ე, 1433-ე მუხლებით და დაადგინა, რომ:

 

1)     ვ. ა.-ის გარდაცვალებით 2013 წლის 5 აგვისტოს გაიხსნა სამკვიდრო.

სამკვიდროში შედის ქ. ბათუმში, რ.-ის ქ.№41-ში მდებარე №27 ბინა.

2)     ვ. ა.-ის სამკვიდრო ქონების მიღების მიზნით, სამკვიდროს გახსნის ადგილის  ნოტარიუსს  კანონით  დადგენილ  ვადაში  მიმართა  ვ.  ა.-ის

დედამ – მ. ა.-მა, ასევე – რეგისტრირებულ ქორწინებაში მყოფმა ნ. ა.-ემ.

3)     სააპელაციო პალატამ მიუთითა სამოქალაქო კოდექსის 1341-ე მუხლის კომენტარზე და აღნიშნა, რომ ნორმა ითვალისწინებს ისეთ შემთხვევას, როცა მეუღლეები განქორწინებული არ იყვნენ, მაგრამ ცოცხლად დარჩენილ მეუღლეს მაინც ჩამოერთმევა „მემკვიდრეობის უფლება“ გარდაცვლილი მეუღლის ქონებაზე, და ეს მაშინ, როცა სამკვიდროს გახსნამდე არანაკლებ სამი წლისა ქორწინება ფაქტობრივად შეწყვეტილი იყო და მეუღლეები ცალ-ცალკე ცხოვრობდნენ, ცოცხლად დარჩენილ მეუღლეს მემკვიდრეობის უფლება შეიძლება ჩამოერთვას მხოლოდ სასამართლოს გადაწყვეტილებით. აღნიშნული წესი მოქმედებს მხოლოდ კანონით მემკვიდრეობის დროს.

·        სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ კანონმდებელი უშვებს ცოცხლად დარჩენილი მეუღლისათვის მემკვიდრეობის უფლების ჩამორთმევას მაშინ, თუ მეუღლეები განქორწინებულები იყვნენ სასამართლოს წესით.

·        ასევე მიუთითა რომ ვ. ა.-ი 10.01.1996წ.-ს რეგისტრირებულ ქორწინებაში გატარდა მოპასუხე ნ. ა.-ესთან. იგი ასეთად არის რეგისტრირებული დღემდე,

·        არ არსებობს სასამართლოს გადაწყვეტილება მეუღლეთა განქორწინების ანდა ქორწინების შეწყვეტის შესახებ.

·        ქორწინების რეგისტრაცია ნ. ა.-ესა და ვ. ა.-ს შორის არ გაუქმებულა, აღნიშნული სურვილი მეუღლეებს არასდროს არ ჰქონიათ.

·        შესაბამისად, სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრებით, პირველი ინსტანციის სასამართლომ დაარღვია კანონის მოთხოვნა, როდესაც ნ. ა.- ეს ისე ჩამოართვა მემკვიდრეობა ვ. ა.-ის სამკვიდროზე, რომ არ დაუდგენია, სასამართლოს წესით მეუღლეთა განქორწინების ფაქტი და ვერც დაადგენდა ასეთი გარემოების არარსებობის გამო.

·        სააპელაციო პალატამ „გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმების წინაპირობად“ მიიჩნია ის გარემოებაც, რომ ვ. ა.-სა და ნ. ა.-ეს შორის, მამკვიდრებლის გარდაცვალებამდე არანაკლებ სამი წლისა, ქორწინება ფაქტობრივად და სამართლებრივად არ შეწყვეტილა და ისინი ცალ-ცალკე არ ცხოვრობდნენ.

·        სააპელაციო პალატამ განმარტა, რომ „ნ. ა.-ის მხრიდან მოწმეთა“ ჩვენების გაზიარებით უდავოდ დგინდებოდა შემდეგი: „მიუხედავად იმისა, რომ ნ. მეუღლის სახლიდან წამოვიდა, მათი ქორწინება არასდროს არ შეწყვეტილა, ისინი ყოველთვის ერთ ოჯახად იყვნენ, თითქმის ყველადღე ერთმანეთს ხვდებოდნენ, ნ.ს ნივთები დღესაც ვ.ეს ბინაში ალაგია, /დაწყებული წვრილმანი საოჯახო ნივთებიდან დამთავრებული ავეჯის ნაწილით, წიგნები, ჭურჭელი, მაცივარი და სხვა საოჯახო ნივთები/, რაც სასამართლოს სხდომაზე მოსარჩელის მიერ მოწვეულმა მოწმეებმაც დაადასტურეს....ნ.ს შეძენილ ა/მანქანა – სამარშრუტო ტაქსი გაქირავებული ჰქონდათ და შემოსავალს თითქმის სიცოცხლის ბოლომდე ვ.ე იღებდა, ერთად დადიოდნენ მეგობრების დაბადების დღეებზე, დაკრძალვაზე, ისინი როგორც მეუღლეები თითქმის ყველადღე იყვნენ მეგობრის რ. ჯ.-ას ბინაში, რომლის გასაღები თითქმის 30 წელია ნ.ს აქვს და სარგებლობს როგორც საკუთარით, რადგან თავად რ. თბილისში ცხოვრობს და ბათუმში ბინა დაკეტილი აქვს.“

·        სააპელაციო პალატამ განმარტა, რომ „ოჯახი, როგორც სამართლებრივი კავშირი, მაშინაც ინარჩუნებს თავის სახეს, როცა პირველი გაგებით (როგორც სოციოლოგიური) იგი უკვე აღარ არსებობს. მაგალითად, შესაძლებელია, მეუღლეები ფაქტობრივად არ ცხოვრობდნენ ერთად, არც ოჯახის აღდგენა შედის მათ მიზნებში, მაგრამ ვიდრე განქორწინება არ მომხდარა, სამართლებრივი კავშირი ერთმანეთთან კვლავ შენარჩუნებულია. მათ შეუძლიათ ერთმანეთს მოსთხოვონ მატერიალური დახმარება, მოითხოვონ ერთად ცხოვრების პერიოდში შეძენილი ქონების გაყოფა და სხვა.“ (რ.შენგელია, ე.შენგელია საოჯახო სამართალი  (თეორია  და  პრაქტიკა)  მე-2  გამოცემა,  გამომცემლობა„მერიდიანი“, თბილისი 2011,14).

 

·        სააპელაციო სასამართლოს მითითებით, უდავოა, რომ ნ. ა.-ესა და ვ. ა.-ს შორის ქორწინება კვლავ რეგისტრირებულია და იგი გაუქმებული არ არის.

 

·        მოწმეთა ჩვენებებით კი უდავოდ დასტურდება, რომ ნ. ა.-ე და ვ. ა.-

ი ცხოვრობდნენ ერთ ოჯახად, როგორც ცოლ-ქმარი და მათ შორის ამგვარი ურთიერთობა ვ. ა.-ის გარდაცვალებამდე არ გაწყვეტილა.

 

·        ამდენად, სააპელაციო პალატამ განმარტა, რომ არ დადასტურდა „ერთ-ერთი მეუღლისათვის მემკვიდრეობის უფლების ჩამორთმევის კანონით განსაზღვრული მეორე აუცილებელი გარემოება, – „მამკვიდრებლის გარდაცვალებამდე არანაკლებ სამი წლისა, ქორწინების ფაქტობრივად შეწყვეტა და მეუღლეთა ცალ-ცალკე ცხოვრება.’’

 

ხ

·        საააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება მ.    ა.-მა გაასაჩივრა საკასაციო წესით,მოითხოვა მისი გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება შემდეგი საფუძვლებით:

 

a.      კასატორმა მიიჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლოს განჩინება „ ა)საკმარისად დასაბუთებული არ არის, იგი ბ) არასრულია და გ) მისი სამართლებრივი საფუძვლიანობის შემოწმება შეუძლებელია.’’

მხარემ მიუთითა, რომ სააპელაციო სასამართლომ  თავის „გადაწყვეტილების სამართლებრივ დასაბუთებაში“ არასწორად განმარტა სამოქალაქო კოდექსის 1336-ე და 1341-ე მუხლები, ამიტომ , წარმოიშვა სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 393-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული „საკასაციო საჩივრის’’ საფუძველი.

b.      კასატორის მოსაზრებით, სააპელაციო პალატამ ასევე არასწორად განმარტა და სამართლებრივად  არასწორად დაასაბუთა „ცოცხლად დარჩენილი მეუღლისათვის მემკვიდრეობის უფლების ჩამორთმევის საფუძველი“.

 

სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ მემკვიდრეობის უფლების ჩამორთმევა ცოცხლად დარჩენილი მეუღლისათვის შესაძლებელია მხოლოდ და მხოლოდ იმ შემთხვევაში, „თუ სიცოცხლეში მეუღლეები განქორწინებული იყვნენ.’’

 

 გარდა ამისა, სააპელაციო სასამართლომ სამოქალაქო კოდექსის კომენტარების საფუძველზე არასწორად დაასაბუთა „ოჯახის, როგორც სამართლებრივი კავშირის ცნება“

მაშინ, როდესაც:  „ოჯახი“ არსებობს როგორც „საზოგადოებრივი, მცირე სოციალური უჯრედი“, „შემდგარი ორი ძირითადი კომპონენტისგან – სოციალური და ბიოლოგიური ერთობისაგან, ოჯახური კავშირის შექმნისა და შენარჩუნების მიზნით“.

·        კასატორის განმარტებით, საქმის მასალებით არ დგინდება, რომ ვ. ა.-ს განქორწინება არ სურდა. სააპელაციო სასამართლომ არასწორად დაადგინა, რომ „ვ. ა.-სა და ნ. ა.-ეს შორის ქორწინება არასდროს შეწყვეტილა“ და აღნიშნული დააფუძნა მხოლოდ მოწინააღმდეგე მხარის მიერ მოწვეულ მოწმეთა ჩვენებებს, რომელთა თანახმად:“ ვ.ა.-ი და ნ.ა.-ე თითქმის  ყოველ  დღე  ხვდებოდნენ  ერთმანეთს,  მოპასუხის  საოჯახო

ნივთები დღემდე ვ. ა.-ის სახლში ინახება’’.

 

·        სააპელაციო პალატამ არ გაითვალისწინა მოსარჩელის მიერ მოწვეული მოწმეთა ჩვენებები, საიდანაც აშკარად დგინდება, რომ მეუღლეებს შორის ქორწინება შეწყდა ჯერ კიდევ 2003 წლიდან, რასაც თავად სასამართლოც იზიარებს.

·        კასატორმა ასევე  მიიჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლომ არასწორად განმარტა „მოპასუხის განმარტება მისი სახლიდან წასვლასთან დაკავშირებით“. პალატამ არასწორად შეაფასა ის ფაქტი, რომ მეუღლის სახლიდან წამოსვლით ნ.ა.-ემ უარი თქვა საოჯახო ურთიერთობაზე, გამოვიდა მეუღლესთან შექმნილი სოციალური კავშირიდან.

·        რაც შეეხება ვ.ა.-ის სახლში დარჩენილ მოპასუხის ნივთებს, კასატორმა ჩათვალა, რომ საუბარია ნივთებზე, რომლებიც მოპასუხეს არ სჭირდებოდა, არ იყო ღირებული. ამდენად, ნ.ა.-ემ მიატოვა მითითებული ნივთები (უფლების მიტოვება), მნიშვნელობა არ ჰქონდა მათი მიტოვების ადგილს, არამედ ნიშანდობლივია დრო, კერძოდ, ნ. ა.-ემ თავად აღიარა ნივთების დატოვების თარიღი – 2003 წელი, ანუ სახლიდან წამოსვლის პერიოდი.

·        სასამართლომ არასწორად დაადგინა მოცემული ნივთების დანიშნულება, მაცივარი შეიძლება გამოყენებულ იქნეს როგორც ოჯახში, ისე –საზოგადოებრივი დანიშნულების ნებისმიერ ობიექტში, ხოლო წიგნი შეიძლება, იყოს ინფორმაციის მიღების საშუალება, მაგრამ მისი საოჯახო ბუნება ვერ დადგინდება, მით უფრო, მოწინააღმდეგე მხარის მოწმეთა ჩვენებებით.

·        კასატორის  განმარტებით, სააპელაციო სასამართლომ „ქორწინების ფაქტობრივად არსებობის“ კვლევის დროს არასწორად დაადგინა ის ფაქტობრივი გარემოება, რომ „2007 წელს, ნ. ა.-ის მამის გარდაცვალებისას ვ. ა.-ი იღებდა სამძიმარს“. სააპელაციო პალატამ არ გაითვალისწინა, რომ ნ. ა.-ე და ვ. ა.-ი იყვნენ თანაკურსელები, შესაბამისად, გასვენებაში თანაკურსელის (მეგობრის) მისვლა არ უნდა იქნეს აღქმული ვ.ა.-ის ჭირისუფლის რანგში ყოფნად. ასევე, ნ. ა.-ის ბიცოლის გასვენებაში ვ. ა.-ის მისვლა არ ადასტურებს მათ შორის ფაქტობრივ ქორწინებას, ვინაიდან მოპასუხის ბიცოლასა და ვ. ა.-ს დიდი ხნის ნაცნობობა აკავშირებდათ.

·        კასატორის მოსაზრებით, სააპელაციო სასამართლომ არასწორად დაადგინა, რომ „ვ.ა.-სა და ნ.ა.-ეს ერთად ცხოვრება არ შეუწყვეტიათ“. სააპელაციო პალატას უნდა გამოეკვლია ვ. ა.-ისა და ნ. ა.-ის ცხოვრება არა საზოგადოდ, რაც გამოიხატებოდა |“მეგობრებთან ერთად ჭირისა თუ ლხინის სუფრებზე ერთად ყოფნაში“, არამედ როგორც „ოჯახის წევრების“, „ცოლ-ქმრის თანაცხოვრება“, რაც არ გამოუკვლევია.

მ. ა.-მა მიუთითა, რომ ვ. ა.-ის ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუარესების შემდეგ ნ. ა.-ეს იგი ერთხელაც არ მოუნახულებია, არ უკითხავს მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობა, არაფერი გაუკეთებია მისი

ჯანმრთელობის გასაუმჯობესებლად და არც ფინანსურად დახმარებია მას.

 

·        კასატორის განმარტებით, რეალობას არ შეესაბამება სააპელაციო სასამართლოს მიერ მითითებული „ფაქტობრივი გარემოება“, რომ „ვ. ა.-ი და ნ. ა.-ე, ამ უკანასკნელის სახლიდან წამოსვლის შემდეგ, თითქმის ყოველდღე ხვდებოდნენ ერთმანეთს მეგობრის – რ. ჯ.-ს ბინაში, რომლის გასაღებსაც მოპასუხე მხარე უკვე 30 წელზე მეტია ფლობს და იყენებს“. ამდენად, ნ.ა.-ე მეგობრის ბინით სარგებლობს 1996 წლიდან, შესაბამისად, აღნიშნული ბინის გამოყენება არ იყო გამოწვეული დედამთილთან არარეალური კონფლიქტით. ამასთან, ნ.ა.-ეს მეუღლესთან ურთიერთობის გაგრძელების სურვილი რომ ჰქონოდა მაშინ, ვ. ა.-სა და ნ. ა.-ეს რ. ჯ.-ს ბინაში ერთ ოჯახად უნდა ეცხოვრათ, ისინი კი აღნიშნულ ბინას იყენებდნენ მხოლოდ შეხვედრებისთვის, ისიც მეგობრების თანდასწრებით.

 

·        მოპასუხე მიუთითებდა, რომ „ნ. ა.-ე დედამთილთან კონფლიქტის თავიდან აცილების მიზნით, მოერიდა ვ. ა.-ის გასვენებაში მისვლას“. კასატორმა მიიჩნია, რომ აღნიშნული არგუმენტის უარსაყოფად საკმარისია იმ გარემოების გათვალისწინება, რომ თავად ნ. ა.-ის განმარტებით, იგი დაუბრკოლებლად მიდიოდა მეუღლის ბინაში და მიჰქონდა ნივთები. შესაბამისად, მისთვის შეურაცხყოფა არავის მიუყენებია. მის მიერ მოწვეულ მოწმეებსაც კი არ დაუდასტურებიათ დედამთილის მხრიდან რაიმე შეურაცხყოფის ფაქტი.

 

·        მხარის განმარტებით, სააპელაციო სასამართლომ ასევე არასწორად დაადგინა, რომ არც მოსარჩელეს ვ.ა.-ის დაკრძალვის ხარჯები არ გაუღია მაშინ, როდესაც ვ. ა.-ი დასვენებული იყო მშობლიურ საცხოვრებელ სახლში და დაასაფლავეს საგვარეულო სასაფლაოზე, რომელსაც დღემდე პატრონობს დედა – მ. ა.-ი და და – მ. ა.-ი.

 

ხ

·        საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2015 წლის 11   მარტის განჩინებით მ.ა.- ის საკასაციო საჩივარი მიღებულ იქნა წარმოებაში, „სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის’’ 396-ე მუხლით და ამავე კოდექსის 391-

ე მუხლის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად,

·        ხოლო 2015 წლის 29 აპრილის განჩინებით „საკასაციო საჩივარი’’ ცნობილ იქნა „დასაშვებად’’.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო     ნ ა წ ი ლ ი:

 

 

·        საკასაციო სასამართლომ შეისწავლა: ა) საქმის მასალები,ბ) გასაჩივრებული სააპელაციო სასამართლოს „განჩინების“ სამართლებრივი დასაბუთება, გ)“საკასაციო საჩივრის’’ საფუძვლები და მიიჩნევს, რომ „საკასაციო საჩივარი’’ უნდა დაკმაყოფილდეს შემდეგი გარემოებების გამო:

 

a.      წარმოდგენილი  „საკასაციო  საჩივრით“  სადავოა 05.08.2013წ.- ს გარდაცვლილი ვ. ა.-ის დანაშთ სამკვიდროზე ნ. ა.-ის მემკვიდრეობის უფლების კანონიერება.

 

b.     საკასაციო საჩივრის ძირითადი საფუძვლები (კასაციის მიზეზები) იმაში მდგომარეობს, რომ მამკვიდრებლის გარდაცვალებამდე დიდი ხნით ადრე ვ. ა.-სა და ნ. ა.-ეს შორის ქორწინება ფაქტობრივად შეწყვეტილი იყო, რაც წარმოშობს „კანონით მემკვიდრეობის უფლების „ჩამორთმევის  „ფაქტობრივ-სამართლებრივ“ საფუძველებს.

 

c.      „საკასაციო საჩივრის’’ საფუძვლების (კასაციის მიზეზების) საფუძვლიანობის კვლევისათვის, პირველ რიგში, უნდა შემოწმდეს ნ. ა.- ის, როგორც 05.08.2013წ.-ს გარდაცვლილი ვ. ა.-ის რეგისტრირებულ ქორწინებაში მყოფი მეუღლის „უფლებრივი მდგომარეობა“. ამ თვალსაზრისით,   საკასაციო   პალატა   მიუთითებს   მოცემულ საქმეზე სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილ შემდეგ „ფაქტობრივ გარემოებებზე’’:

 

1)     დადგენილია, რომ ვ. ა.-ი და ნ. ა.-ე რეგისტრირებულ ქორწინებაში გატარდნენ 10.01.1996წ.-ს (სააქტო ჩანაწერი N...).

2)     05.08.2013წ.-ს გარდაიცვალა ვ. ა.-ი, რომელიც დასაფლავებულია ქ.ბათუმში, ა.-ების საგვარეულო სასაფლაოზე 12.07.1983წ.-ს გარდაცვლილი მამის – ო. ა.-ის გვერდით.

 

3)     დადგენილია, რომ ვ. ა.-ის გარდაცვალებით გაიხსნა სამკვიდრო, რომელსაც შეადგენდა გარდაცვალების დროისათვის მისი საკუთრების უფლებით რეგისტრირებული ქ.ბათუმში, რ.-ის ქ.№41-ში მდებარე №27 ბინა, რომელზედაც ვ. ა.-ს საკუთრების უფლება მოპოვებული ჰქონდა 23.05.1995წ.-ის პრივატიზაციის ხელშეკრულების საფუძველზე. დადგენილია ისიც, რომ პრივატიზაციის დროს ბინაში ვ. ა.-თან ერთად ცხოვრობდნენ და ჩაწერილები იყვნენ ვ. ა.-ის დედა – მ. ა.-ი (მოსარჩელე) და და – მ. ა.-ი (ტ.1. ს.ფ. 87-91). მ. ა.-ი რეგისტრირებულია და დღემდე ცხოვრობს ამავე მისამართზე (ტ.1. ს.ფ. 62).

 

4)     უდავო გარემოებაა, რომ ნ. ა.-ე არ ცხოვრობდა ქ.ბათუმში, რ.-ის ქ.№41-ში მდებარე №27 ბინაში, რადგან იგი დაქორწინებიდან მალევე

გადავიდა საცხოვრებლად სხვა მისამართზე.

 

5)     უდავოა ისიც, რომ მხარეებს შორის რეგისტრირებული ქორწინება დღემდე გაუქმებული არ არის.

 

6)     დადგენილია, რომ ვ. ა.-ის გარდაცვალებიდან ანუ, 05.08.2013წ.-დან ექვსი თვის ვადაში მოპასუხე ნ. ა.-ემ აწ გარდაცვლილი ვ. ა.-ის დანაშთი სამკვიდროს მიღების მოთხოვნით განცხადებით მიმართა ნოტარიუს ნ. ფ.-ას. ვ. ა.-ის დანაშთი სამკვიდროს სრულად მიღების მოთხოვნით ნოტარიუს ნ. ფ.-ას კანონით დადგენილ ვადაში განცხადებით მიმართა მ. ა.-მაც.

 

7)     წარმოდგენილი საკასაციო საჩივარი რაიმე პრეტენზიას „სააპელაციო სასამართლოს მიერ ზემოთ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებთან დაკავშირებით“ არ შეიცავს.

 

8)     შესაბამისად, ამ ნაწილში, გასაჩივრებული განჩინებით დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 407-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მოთხოვნათა  შესაბამისად,  საკასაციო  პალატისათვის  „სავალდებულო ძალა“ გააჩნიათ.

 

ხ

 

9)     კასატორი სადავოდ ხდის 05.08.2013წ.-ს გარდაცვლილი ვ. ა.-ის დანაშთ სამკვიდროზე ნ. ა.-ის მემკვიდრეობის უფლების „’კანონიერებას’’ , რასაც  პალატა იზიარებს და მიაჩნია, რომ მოცემულ შემთხვევაში, კასატორის მიერ წარმოდგენილია „დასაშვები და დასაბუთებული საკასაციო პრეტენზია“ (შედავება).

 

10)  საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ „ქორწინება’’ „ოჯახის’’ საფუძველია.

 

11)   მასში[ქორწინებაში’’], პირველ ყოვლისა, ასახვას პოულობს „სულიერი’’, „ზნეობრივი’’, ასევე, „პირადი’’ და „ქონებრივი“ ურთიერთობების „გაერთიანება“. ქორწინებისთვის დამახასიათებელი იურიდიული ნიშნების გათვალისწინებით, კანონმდებელს საშუალება მიეცა შემოეთავაზებინა „ქორწინების“ შემდეგნაირი განსაზღვრება: „ქორწინება მამაკაცისა და ქალის თავისუფალი, ნებაყოფლობითი და თანასწორუფლებიანი კავშირია, ოჯახის შექმნის მიზნით, რომელიც მყარდება კანონით დადგენილი წესისა და პირობების დაცვით, წარმოშობს მეუღლეთა შორის პირად და ქონებრივ უფლებებსა და მოვალეობებს“ (სამოქალაქო კოდექსის 1106-ე მუხ.).

 

„ქორწინება’’  წარმოშობს მეუღლეთა „ორმხრივ“, „პირად“ და „ქონებრივ“

უფლებებს და მოვალეობებს.

 

სწორედ ამიტომ მოცემული დავის გადაწყვეტისას მნიშვნელოვანია შევეხოთ იმ საკითხის გადაწყვეტას, რაც შეეხება „ქორწინებიდან“ გამომდინარე „მემკვიდრეობის“ ურთიერთობებს.

 

საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ „მემკვიდრეობის უფლება’’ წარმოადგენს „პირადი ქონებრივი ხასიათის უფლებას“, ე.ი.  „ერთ-ერთი’’ ან თუნდაც „რამოდენიმე მემკვიდრის“ მიერ „სამკვიდროს მიღება’’, არ ნიშნავს „სხვა მემკვიდრეების“ მიერ სამკვიდროს მიღებას.

 

         სწორედ „მემკვიდრეობის უფლევის’’  უფლების  სამართლებრივი ბუნების  გათვალისწინებით კანონი ზუსტად განსაზღვრავს იმ წესებსა და პირობებს, რასთანაც დაკავშირებულია და რაც განსაზღვრავს „გარდაცვლილი მეუღლის სამკვიდროს მიღებას“.

 

როგორც აღინიშნა კანონმდებელი „ქორწინებად’’  მიიჩნევს „ოჯახის შექმნის მიზნით ‘’ქალისა და მამაკაცის ნებაყოფლობითი კავშირს, რომელიც რეგისტრირებულია საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მმართველობის სფეროში მოქმედი საჯარო სამართლის იურიდიული პირის – სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოს ტერიტორიულ სამსახურში.

 

თეორიულად, „ქორწინების რეგისტრაციის“ მნიშვნელობა იმით შემოიფარგლება, რომ  „რეგისტრაციის ‘’ შემდეგ „მეუღლეებს ერთმანეთის მიმართ წარმოეშობათ საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი უფლებები   და მოვალეობები „  (სამოქალაქო   კოდექსის   1151-ე მუხ.).

 

ამდენად, კანონმდებლის მიერ განსაზღვრული „მიზანი“, რაც „მეუღლეთა მიერ ოჯახის შექმნაში“ უნდა გამოიხატოს „მხოლოდ რეგისტრაციის ფაქტით’’ არ მიიღწევა.

 ამის კონკრეტული გამოვლინებაა „ფიქციური       ქორწინებიდან’’გამომდინარე

სამართლებრივი შედეგები.

 

როგორც კანონმდებელი განმარტავს ქორწინების ერთ-ერთი საფუძველია „ოჯახის შექმნის მიზანი”.

 

სწორედაც „თუ ქორწინებას არ ახლავს „ოჯახის შექმნის მიზანი’’ და მისი განხორციელება, იგი „ფიქტიური  საქორწინო ურთიერთობაა’’.

 

მოცემულ შემთხვევაში წარმოშობილი დავაც სწორედ „ოჯახის შექმნის მიზნის’’ არმქონე რეგისტრირებული კავშირიდან გამომდინარე  „უფლების’’ შეზღუდვას შეეხება.

 

საკასაციო   პალატა   განმარტავს,   რომ სამოქალაქო პროცესი

აგებულია რა შეჯიბრებითობის პრინციპზე, მხარეებს უფლებებთან ერთად აკისრებს თავისივე ინტერესებისათვის აუცილებელ საპროცესო მოვალეობებს, რომლის შეუსრულებლობას უკავშირდება ამავე მხარისათვის       არახელსაყრელი

შედეგი.     

 

ეს დანაწესი განმტკიცებულია სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-4 მუხლით. ასევე კოდექსის 102-ე მუხლით, რომლის თანახმად, „მხარეს ეკისრება როგორც „ფაქტების მითითების’’, ასევე „ამ ფაქტების  დამტკიცების ტვირთი’’, რაც სათანადო მტკიცებულებების წარდგენით უნდა განხორციელდეს.“

 

ამავდროულად, სამოქალაქო საპროცესო სამართალში არსებობს „მტკიცების ტვირთის’’  სამართლიანი და ობიექტურის განაწილების სტანდარ ტი, რომლის თანახმად, მტკიცების ტვირთი უნდა განაწილდეს იმგვარად

, რომ მოსარჩელესა და მოპასუხეს დაეკისროთ იმ ფაქტების დამტკიცების ვალდებულება, „რომელთა  მტკიცება მათთვის ობიექტურად  შესაძლებელია’’

 

ზოგიერთ შემთხვევაში, „მტკიცების ტვირთის’’ განაწილების წესი მოცემულია „მატერიალური სამართლის’’ ნორმებში, ეს ის ნორმებია რომლებიც  შინაარსობრივად  მხარეთა  შორის  „მტკიცების  ტვირთს’’

ანაწილებენ.

 

საოჯახო სამართალში, „რეგისტრირებული ქორწინების’’ შემთხვევაში , „პრეზუმფცია’’  მოქმედებს მოპასუხის სასარგებლოდ, რაც ნიშნავს სწორედ იმას, რომ ვიდრე მოსარჩელე არ დაადასტურებს[არ დაამტკიცებს] მის მიერ ზემოთ დასახელებული „ფაქტობრივი გარემოებების’’ არსებობას, მიიჩნევა, რომ მეუღლე (ამ შემთხვევაში, ნ. ა.-ე) წარმოადგენს რეგისტრირებულ ქორწინებაში მყოფი გარდაცვლილი მეუღლის მემკვიდრეს.

 

„იურიდიული თვალსაზრისით’’ , „ფაქტი’’ „ქორწინების რეგისტრაციის’’ შესახებ, საწინააღმდეგოს დადასტურებამდე წარმოშობს „ქორწინებასთან“ დაკავშირებულ კანონით გათვალისწინებულ უფლებებსა და მოვალეობებს.

 

მოცემულ შემთხვევაში, იმ „ფაქტობრივი გარემოების’’ დასადასტურებლად, რომ  ვ. ა.-სა და ნ. ა.-ეს შორის 10.01.1996წ.-ს „რეგისტრირებული ქორწინება’’ „ფაქტობრივად“ შეწყვეტილი იყო, მოსარჩელემ მიუთითა იმ გარემოებებზე, რომ ნ. ა.-ე არ ცხოვრობდა ქ.ბათუმში, რ.-ის ქ.№41-ში მდებარე №27 ბინაში, რადგან დაქორწინებიდან დროის მცირე მონაკვეთში, ნ. ა.-ე საცხოვრებლად გადავიდა სხვა მისამართზე.

იგი[ნ.ა.]  დღემდე რეგისტრირებულია ქ.ბათუმში, ლერმონტოვის ქ.N1/9, ბინა N61- 62-ში, რომელიც ირიცხება მისი შვილის- ი.ა.-ის სახელზე, ხოლო ვ. ა.-ი მუდმივად ცხოვრობდა ზემოაღნიშნულ მისამართზე დედასთან და დასთან ერთად.

 

05.08.2013წ.-ს კი, გარდაიცვალა ვ. ა.-ი და მოპასუხეს სადავოდ არ გაუხდია ის ფაქტობრივი გარემოება, რომ ვ. ა.-ის დაკრძალვას რეგისტრირებულ ქორწინებაში მყოფი მეუღლე - ნ. ა.-ე არ დასწრებია; იგი ასევე არ ყოფილა სამოქალაქო პანაშვიდებზე, მას არც სამგლოვიარო განცხადებები გაუვრცელებია საინფორმაციო საშუალებებით.

 

ნ. ა.-ის განმარტებით, ვ. ა.-ის დაკრძალვაზე გამოუცხადებლობა გამოწვეული იყო მოსარჩელესთან, რომელიც წარმოადგენს ვ. ა.-ის დედას, უთანხმოებით, რითაც ნ. ა.-ე მოერიდა მათ შორის ურთიერთობის გამწვავებას და დაკრძალვის დროისათვის, მიზანმიმართულად გავიდა ქალაქიდან (იხ., შესაგებელი).

 

დადგენილია ისიც, რომ ნ. ა.-ეს არც მატერიალური კუთხით მიუღია მონაწილეობა ვ. ა.-ის დაკრძალვაში.

დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების პირობებში კი, ძნელია იმისი ვარაუდი, რომ ნ. ა.-ე თავს მიიჩნევდა გარდაცვლილი ვ. ა.-ის მეუღლედ და მათ შორის, არსებობდა ის ურთიერთობა, რასაც კანონმდებელი „ოჯახის ცნების“ მიღმა მოიაზრებს.

ამ ვითარებაში, კი „მტკიცების ტვირთი’’ იმისა, რომ: ნ. ა.-ესა და ვ. ა.-ს შორის არსებობდა ცოლ-ქმრული ურთიერთობა და „იგი არ იყო მხოლოდ იურიდიული შინაარსის მქონე’’, ეკისრებოდა მოპასუხეს, რომელმაც იმ

გარემოების დასადასატურებლად, რომ მასსა და ვ. ა.-ს შორის „არ იყო ფაქტობრივად შეწყვეტილი ქორწინება“ მიუთითა ვ. ა.-ის გარდაცვალებამდე 20 დღით ადრე მეგობრებთან ერთად ყოფნის ფაქტზე (იხ., შესაგებელი, ტ.1. ს.ფ. 69).

 

მოპასუხის მითითებული პოზიცია კი, საქმეზე „დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების“ პირობებში, ვერ იქნება მიჩნეული საკმარის მტკიცებულებად  და ოჯახური ურთიერთობის შენარჩუნების დასადასტურებლად.

 

ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, „რეგისტრირებულ ქორწინებაში“ ყოფნის ფაქტზე, როგორც გარდაცვლილი მეუღლის დანაშთი სამკვიდროს მიღების უფლებამოსილებაზე, სააპელაციო სასამართლოს მითითებას, საკასაციო პალატა ვერ გაიზიარებს და  „იურიდიულად  დაუსაბუთებელად’’  მიიჩნევს  „გასაჩივრებულ განჩინებას’’ (სსკ-ის 393-ე მუხლი).

 

აღნიშნული გარემოება, „სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის“ 394-ე მუხლის „ე“ ქვეპუნქტის თანახმად, „გასაჩივრებული’’  გადაწყვეტილების გაუქმების აბსოლუტური საფუძველია.

 

სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 411-ე მუხლის მიხედვით, „საკასაციო სასამართლო’’ „თვითონ მიიღებს გადაწყვეტილებას საქმეზე, თუ არ არსებობს ამ კოდექსის 412-ე მუხლით გათვალისწინებული გადაწყვეტილების გაუქმებისა და საქმის სააპელაციო სასამართლოში ხელახლა განსახილველად დაბრუნების საფუძვლები.’’

 

მოცემულ შემთხვევაში, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ არ არსებობს საქმის სააპელაციო სასამართლოში ხელახლა განსახილველად დაბრუნების საფუძველი, [ვინაიდან საჭირო არაა „მტკიცებულებათა’’ დამატებითი გამოკვლევა,] შესაბამისად, საკასაციო სასამართლო უფლებამოსილია, „თვითონ მიიღოს გადაწყვეტილება საქმეზე’’.

 

საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ იმ საკითხის დადებითად გადაწყვეტა, საფუძვლიანია თუ არა სარჩელი, დამოკიდებულია რამდენიმე პირობის არსებობაზე, მათ შორის:  ა)უნდა მოიძებნოს სამართლის ნორმა, რომელიც მიესადაგება განსახილველ შემთხვევას; ბ)მოთხოვნის სამართლებრივი საფუძვლის დადგენის შემდეგ უნდა მოხდეს იმის შემოწმება, მოსარჩელის მიერ მითითებული ფაქტები პასუხობს თუ არა გამოსაყენებელი ნორმის აბსტრაქტულ ელემენტებს (შემადგენლობას).

 

საკვანძო საკითხი მოცემული დავის სწორად გადაწყვეტისათვის, დამოკიდებულია „სამართლებრივ შეფასებაზე’’, რომელიც უკავშირდება „მემკვიდრეობის უფლების ჩამორთმევას მამკვიდრებელთან ქორწინების ფაქტობრივად და არა იურიდიულად შეწყვეტის გამო“.

 

თავის მხრივ, „მემკვიდრეობის უფლების ჩამორთმევის საკითხის’’ რეგულირება მოცემულია სამოქალაქო კოდექსის 1341-ე მუხლში.

 

 

1341- ე მხლის დანაწესით,“ სასამართლოს გადაწყვეტილებით მეუღლეს შეიძლება ჩამოერთვას კანონით მემკვიდრეობის უფლება, თუ დადასტურებული იქნება, რომ „ქორწინება“ მამკვიდრებელთან „ფაქტობრივად’’,  „სამკვიდროს გახსნამდე არანაკლებ სამი წლისა“  შეწყვეტილი იყო და „მეუღლეები ცალ- ცალკე ცხოვრობდნენ’’

.

„კანონმდებლის მიზანს’’ ამ შემთხვევაში, წარმოადგენს იმგვარი „სამართალურთიერთობის’’ მოწესრიგება, რომლის დროსაც „გარდაცვლილი პირის (მამკვიდრებლის) ქონების გადასვლა’’  „სხვა პირებზე (მემკვიდრეებზე) ხორციელდება კანონით’’ (სკ-ის 1306-ე მუხლის პირველი ნაწილი.) და რომლის დროსაც დასაზუსტებელია „კანონით მემკვიდრეთა“ წრე.

 

იმ თვალსაზრისით, რომ: „ თუნდაც, იურიდიული მიზნებისათვის, მეუღლედ რეგისტრირებული პირის ხელში არ აღმოჩნდეს „მამკვიდრებლის ის უფლებები და პრივილეგიები, რომლებიც მას გააჩნდა სიკვდილის მომენტისათვის“ (სამკვიდრო მასა) და ამით, გაუმართლებლად არ შეილახოს „დანარჩენ მემკვიდრეთათვის“ კანონით მინიჭებული უფლებები.

 

„საკასაციო     პალატის’’  მითითებული განმარტებიდან გამომდინარე:

„ უსაფუძვლოა საქმის სააპელაციო წესით განმხილველი სასამართლო შემადგენლობის მსჯელობა იმასთან დაკავშირებით, რომ  „მემკვიდრეობის უფლების ჩამორთმევის საკითხის განხილვა დაუშვებელი იყო სასამართლოს წესით, მეუღლეთა განქორწინების ფაქტის დადგენამდე და პირიქით, ვინაიდან ნ. ა.-ე და ვ. ა.-ი არ იყვნენ სასამართლო წესით განქორწინებულები, სასამართლო არ იყო უფლებამოსილი            ჩამორთვა ნ.ა.-ისათვის  კანონით მემკვიდრეობის უფლება’’ (იხ., გასაჩივრებული გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილი).

 

საკასაციო პალატისათვის მინიჭებული ერთგვაროვანი პრაქტიკის ჩამოყალიბების როლის გათვალისწინებით, საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ :

“ სამოქალაქო კოდექსის 1341-ე მუხლით გათვალისწინებული ნორმის გამოყენებისათვის და შესაბამისად, „მემკვიდრეობის უფლების ჩამორთმევისათვის’’, ამავე ნორმის ანალიზიდან გამომდინარე, განმსაზღვრელია „არა ის გარემოება არსებობდა თუ არა ქალასა და მამაკაცს შორის „რეგისტრირებული ქორწინება“, არამედ გადამწყვეტი მნიშვნელობისაა „კონკრეტული ფაქტობრივი“ საფუძვლების არსებობა, რომლებიც მიუთითებენ „რეგისტრირებულ ქორწინებაში მყოფ პირებს შორს ცოლ-ქმრული ურთიერთობის ფაქტობრივად არარსებობაზე“

 (საკასაციო პალატის მსჯელობა შეესაბამება მოცემული კატეგორიის დავაზე უზენაესი სასამართლოს მიერ დადგენილ პრაქტიკას.)

 ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, „საკასაციო პალატას“ მიაჩნია, რომ ყველა ზემოთ დადგენილი გარემოებების ერთობლიობაში შეფასების შედეგად, სახეზეა ის აუცილებელი ფაქტობრივი საფუძველი, რაც საკმარისია „05.08.2013წ.-ს გარდაცვლილ ვ. ა.-სა და ნ. ა.-ეს შორის ფაქტობრივად ქორწინების

შეწყვეტილად მიჩნევისათვის“.        

 

შესაბამისად, „დაინტერესებული პირის“ მოთხოვნის საფუძველზე არსებობს იმისი სამართლებრივი საფუძველიც, რომ ნ. ა.-ეს ჩამოერთვას „ფაქტობრივად შეწყვეტილ ქორწინებაში მყოფი პირისაგან“  „მემკვიდრეობის მიღების უფლება“.

 

„სამართლებრივი წესრიგის“ მიზანიც ხომ იმის უზრუნველყოფაში მდგომარეობს, რომ  ა)„გაუმართლებლად’’ და „დაუსაბუთებლად“ არ შეილახოს ვინმეს უფლება და პირიქით, ბ)„სამართლებრივი საფუძვლის“ გარეშე არ მოიპოვოს ვინმემ მატერიალური სიკეთე ან რაიმე უფლება.

 

ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატას მიაჩნია, რომ

„საკასაციო საჩივარი’’დასაბუთებულია,     ხოლო „გასაჩივრებული            გადაწყვეტილება’’ დაუსაბუთებელი,რაც მისი გაუქმებისა და შესაბამისად, [თავდაპირველი ]სარჩელის დაკმაყოფილების „ფაქტობრივ სამართლებრივი საფუძველია.                          

 

შესაბამისად, უნდა გაუქმდეს „ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2014 წლის 29           დეკემბრის გადაწყვეტილება“

და   „მ.ა.- ის სარჩელი ნ.ა.-ისათვის 05.08.2013წ.-ს გარდაცვლილი ვ.ა.-ის სამკვიდრო ქონებაზე კანონით მემკვიდრეობის უფლების ჩამორთმევის თაობაზე“  უნდა დაკმაყოფილდეს.

 

ამასთან, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად:

 „იმ მხარის მიერ გაღებული ხარჯების გადახდა, რომლის სასარგებლოდაც იქნა გამოტანილი გადაწ ყვეტილება, ეკისრება მეორე მხარეს, თუნდაც ეს მხარე გათავისუფლე ბული იყოს სახელმწიფო ბიუჯეტში სასამართლო ხარჯების გადახდი საგან’’

 

 ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად: „ამ მუხლში აღნიშნული წესები შეეხება, აგრეთვე, სასამართლო ხარჯების განაწილებას, რომლებიც გასწიეს მხარეებმა საქმის სააპელაციო და საკასაციო ინსტანციებში წარმოებისას,

 

ხოლ ო, მე-3 ნაწილის თანახმად: „ თუ სააპელაციო ან საკასაციო სასამართლო შეც ვლის გადაწყვეტილებას, ან გამოიტანს ახალ გადაწყვეტილებას, შესაბამისად, შეცვლის სასამართლო ხარჯების განაწილებასაც.’’

 

მოცემულ შემთხვევაში, ნ. ა.-ეს მ. ა.-ის სასარგებლოდ უნდა დაეკისროს: ა) თავდაპირველ სარჩელზე, ბ) სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიების გამოყენებასა  და  გ)საკასაციო  საჩივარზე  წინასწარ  გადახდილი

„სახელმწიფო   ბაჟის“    „სანაცვლო  ანაზღაურების’’ მიზნით, 550 ლარის გადახდა.

 

 

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო   ნ ა წ ი ლ ი :

 

 

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 408-ე   მუხლის   მე-3   ნაწილით, 411- ე მუხლით და

 

 

გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა :

 

 

1)    მ. ა.-ის „საკასაციო  საჩივარი“ დაკმაყოფილდეს;

2)    გაუქმდეს „ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქ მეთა პალატის 2014 წლის 29 დეკემბრის გადაწყვეტილება“;

3)    მ. ა.-ის „სარჩელი“ დაკმაყოფილდეს;

4)    ნ.ა.-ეს ჩამოერთვას „კანონით მემკვიდრეობის“უფლება 05.08.2013წ.-ს გარდაცვლილი ვ. ა.-ის სამკვიდრო ქონებაზე;

5)    ნ. ა.-ეს დაეკისროს მ. ა.-ის სასარგებლოდ 550 ლარის გადახდა „სახელმწიფო ბაჟის’’ სანაცვლო ანაზღაურების მიზნით;

6)    საკასაციო სასამართლოს „გადაწყვეტილება საბოლოოა და არ გასაჩივრდება’’.

 

 

 

თავმჯდომარე     ზ. ძლიერიშვილი

 

 

 

 

მოსამართლეები:         ნ. ბაქაქური

 

 

 

 

ბ. ალავიძე