ევროპაში უშიsროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაცია [ეუთო OSCE]

 

   

·        „ევროპაში უშიsროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაცია’’[ ეუთო OSCE] „რეგიონალური საერტაშორისო ორგანიზაციაა’’.

·        ყავს 55 წევრი სახელმწიფო .[იხ სია ქვემოთ]

·        ორგანიზაცია  შექმნილია გაეროს წესდების მე-8 თავის შესაბამისად:“ევროპაში კონფლიქტების თავიდან აცილების,კრიზისეის მართვის და კონფლიქტის შემდგომი რეაბილიტაციის მიზნით’’

ისეთ სფეროებში როგორებიცაა:

a.      შეიარაღებაზე კონტროლი

b.      პრევენციული დიპლომატია

c.      ნდობის და უსაფრტხების მიღწევის ზომები

d.     ადამიანის უფლებები

e.      არჩევნების მონიტორინგი[!]

f.       ეკონომიკური და გარემოს უსაფრთხოება

ხ

 

·        1990 წლამდე ეუთო ფუნქციონირებდა,როგორც „სეხვედრების’’ და „კონფერენციების’’ სისტემა,რომელიც ადგენდა სახელმწიფოების და მოქალაქეების მოქმედების წესებს და პერიოდულად მიმოიხილავდა მათ შესრულებას

·        ამ დროს მისი სახელწოდება იყო „ევროპაში უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირი’’[ეუთთ]

ხ

·        1990 წლის პარიზის „უმაღლესი დონის ‘’ შეხვედრაზე „ევროპაში უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირი’’ ახალ კურს დაადგა

·        პარიზის ქარტიაში“ახალი ევროპისატვის’’ ეუტოს მიზნად გამოცხადდა“ხელი შეეწყო ევროპაში მიმდინარე ისტორიული გარდაქმნის წარმართვისათვისა და „ცივი ომის’’ შემდგომი პერიოდის ახალ მოთხოვნებზე რეაგირებისათვის’’.

·        შეიქმნა ცალკეული უწყებები და ინსტიტუტები.შეხვედრებმა უფრო რეგულარული ხასიათი მიირო.ეუთოს მუშაობა უფრო ორგანიზებული გახდა.

 

·        1990 წელს ეუთოს ეგიდით მოლაპარაკებები წარმოებდა შეიარაღების კონტრლის მნისვნელოვან სეთანხმებაზე -„ევროპაsი ჩვეულებრივი შეიარაღების ხელსეკრულებაზე’’[CFE]

ხ

·        1994  წელს ბუდაპეშტის უმაღლესი დონის შეხვედრაზე აღიარეს,რომ „ევროპაში უშიშროებისა და თანამშრომლობის თათბირი’’აღარ წარმოადგენდა უბრალოდ „კონფერენციას’’

·        მას ამიერიდან „ევროპაში უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაცია’’ ეწოდა

ხ

·        ლისაბონის 1996 წლის უმაღლესი დონის შეხვედრაზე ეუთოს უფრო ჩამოყალიბებული სახე მიეცა

ხ

·        ხოლო 1999 წლის სტამბოლის უმაღლესი დონის შეხვედრაზე ,ეუთოს მონაწილე 30 ქვეყანამ ხელი მოაწერა „ევროპაში ჩვეულებრივი შეიარაღების შესახებ ხსლშეკრულების’’ გადასინჯულ ვარიანტს

·        მხარი დაუჭირეს ეუთოს „უფრო აქტიურად ჩარევის აუცილებლობას’’ „არასაერთაშორისო შეიარაღებული კონფლიქტების’’ მოგვარებაში

 

ბ) ეუთოს სტრუქტურა

 

·        პოლიტიკური კონსულტაციების და გადაწყვეტილებების მიმღები ორგანოა  „მუდმივი საბჭო’’

·        „მუდმივი საბჭოს’’ წევრები-ეუთოს მონაწილე სახელმწიფოტა „მუდმივი წარმომადგენლები’’[ელჩები] ვენასი,ყოველკვირეულად იკრიბებიან ეუტოს კომპეტენციას მიკუტვნებული ყველა საკიტხის განსახილველად დამატზე გადაწყვეტილების მისაღებად

·        ხ

·        „მთავარ საბჭოს’’ კი ,რომელსაც ესწრებიან მონაწილე სახელმწიფოტა პოლიტიკური ხელმძღვანელები ან სხვა მაღალი თანამდებობის პირები,იწვევენ პერიოდულად „პოლიტიკური თათბირებისთვის’’

·        „მთავარი საბჭო ‘’ წელიწადში ერტხელ იკრიბება პრაღაში ,როგორც „ეკონომიკური ფორუმი’’

·        ხოლო ეუთოს წევრი ქვეყნების საგარეო საქმეტა მინისტრები მართავენ „მიმისტერიალს’’ წელიწადგამოსვებით

·        ეუთოს წევრი ქვეყნების სახელმწიფოს ან მტთავრობის მეთაურები კი რამდენიმე წელიწადში ერტთხელ იკრიბებიან უმაღლესი დონის შეხვედრაზე,სამიტებზე.

ხ

·        ეუთოს „მოქმედ თავმჯდომარეს’’’ სრული პასუხისმგებლობა ეკისრება „აღსრულებითი’’ საქმიანობისტვის

·        ეუთოს „მოქმედი თავმჯდომარე’’ ყოველწლიურად იცვლება

·        ეუთოს „მოქმედ თავმჯდომარეს’’’[ამა თუ იმ წევრი ქვეყნის „საგარეო საქმეტა მინისტრს’’] საქმიანობაში დახმარებად უწევენ ა) წინა და ბ) მომდევნო „თავმჯდომარეები’’ დამით იქმნება ე.წ.“ სამეული’’

·        „მოქმედ თავმჯდომარეს’’ შეუძლია დანიშნოს თავისი პირადი „წარმომადგენლები’’,როლებიც იმუშავებენ“სპეციფიკურ საკითხებზე და სიტუაციებზე’’

ხ

·        „ეუთოს გენერალური მდივანი’’ რომელიც  ქ. ვენაში იმყოფება მოქმედებს  როგორც ეუთოს „მოქმედი თავმჯჯდომარის’’ „წარმომადგენელი’’ და დახმარებას უწევს მას ეუთოს მიზნების მისაღწევად მიმართულ ყველა საქმეში.

·        „ეუთოს გენერალური მდივნის’’ საქმიანობა ასევე მოიცავსეუთოს „სტრუქტურების’’ და „ოპერაციების წარმარტვას

·        „ეუთოს სამდივნოს’’[განლაგებულია ვენაში] შედის: „გენერალური მდივნის ოფისი’’.“კონფლიქტების თავიდან აცილების ცენტრი’’,“ადმინისტრაციის და ოპერაციების დეპარტამენტი’’,“ეკონომიკის და გარემოს სფეროში ეუთოს საქმიანობის კოორდინატორი’’

·        „ეუთოს სამდივნოს’’პრაღის ოფისი ახორციელებს „დოკუმენტებით უზრუნველყოფას’’ და „საინფორმაციო ფუნქციებს’’

ხ

 

ეუთოში შედმავალი „სხვა’’ ინსტიტუციები

 

ა)“დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებათა უწყება’’[ოდირი- ODIHR]

·        დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებათა უწყება’’[ოდირი- ODIHR]  აქტიურ როლს ასრულებს  ეუტოს წევრ ქვეყნებში:

a.    „არჩევნების მონიტორინგში’’

b.    “ეროვნულ საარჩევნო’’ და „ადამიანისუფლებატა დამცავი’’ ინსტიტუტების განვითარებაში’’

c.    ეროვნული სამართლებრივი ინსტიტუტებისატვის „ტექნიკური დახმარების’’ გაწევასი

d.    არასამტავრობო ორგანიზაციების და სამოქალაქო საზოგადოების განვიტარების ხელშეწყობასი

e.    ადამიანის უფლებათა და არჩევმების“ეუთოს მიერ მონიტორინგის’’ ორგანიზებასი

f.     ჟურნალისტების მომზადებასი

g.    წარმოადგენს ეუთოს საკონტატო უწყებას“ბოსების სტატუსტან’’ დაკავშირებულ საკიტხებსი

h.    მხარდაჭერას  უწრვს „ეუტოს სპეციალიზებულ სემინარებს’’

·       დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებათა უწყება’’[ოდირი- ODIHR]   განლაგებულია ქ. ვარშავაში[პოლონეთი]

 

ბ) „ეროვნულ უმცირესობათა უმაღლესი კომისარი’’ [HCNM]

·        მისი ომტავარი ოფისი მდებარეობს ჰააგაში[ნიდერლანდები]

·        „ეროვნულ უმცირესობათა უმაღლესი კომისარი’’ ,აფასებს და ცდილობს მაგვაროს „შეძლებისდაგვარად ადრინდელ საფეხურზე’’ სიტუაციები,რომლებიც შეიცავენ „ეროვნულ უმცირესობათა’’ საკიტხებს

·        რჩევის და რეკომენდაციის გზით  „ეროვნულ უმცირესობათა უმაღლესი კომისარი’’ ხელს უწყობს „მხარეებს’’ „არაკონფრნტაციული პოლიტიკის’’ განხორციელებაში.

გ) ეუთოს „მეთვალყურეთა’’ მისიები

·        ეუთოს „მეთვალყურეთა’’ მისიები განთავსებულია : ბოსნია-ჰერცოგოვინაში,ხორვატიაში,ესტონეთში,ლატვიაში,საქართველოში[იყო აღარ არის იხ. ქვემოთ],მოლდოვაში,ტაჯიკეტში მაკედონიასა და კოსოვოში

·        ეუთოს „დამხმარე ჯგუფი’’ ჰყავდა ჩეჩნეთი

·        ეუთოს მეთვალყურეთა მისია იყო ალბანეთში

·        ჰყავდასამეთვალყურეო და საკონსულტაციო ჯგუფი ბელორუსიასი

·        ჰყავდა პროექტის კოორდინატორი უკრაინაში

·        გახსნილი ჰქონდა „საერთო ოფისი’’ შუა აზიაში,კერძოდ უზბეკეთში და ,“ცენტრები’ ალმა-ატაში,აშხაბდსა და ბიშკეკსი.

·        ერევნის ოფისი გახსნეს 2000 წელს ,ბაქოს ოფისი მოგვიანებით

·        სოხუმში შექმნილი აქვტ“ადამიანის უფლებათა გაერო-ეუტოს  მეთვალყურეთა „ერთობლივი’’ ოფისი.

·        საქართველოსი არაერთხელ დასწრებიან არჩევნებს „ეუთოს სადამკვირვებლო მისიები’’

 

ხ

დ) „ჩვეულებრივი შეიარაღების’’ კონტროლი

 

·        ეუთოს კომპეტენციაში შედის ასევე „ჩვეულებრივი შეიარაღების კონტროლი და „ნდობის’’ მისაღწევად მიმართული ზომების მიღება

·        ვენის 1994 წლის დოკუმენტი ავალდებულებს წევრ სახელმწიფოებს გამოიჩინონ“გამჭვირვალობა’’ თავიანტ სამხედრო საქმიანობაში

·        წევრმა სახელმწიფოებმა ასევე მიიღეს „სამხედრო ქცევის კოდექსი’’[ადგენს „დემოკრატიულ საზოგადოებასი’’ შეიარაღებული ძალების როლის განმსაზღვრელ პრინციპებს]

·        ეუთომ ასევე შექმნა წევრ სახელმწიფოტა შორის დავების გადაწყვეტის რამდენიმე მექანიზმი.

 

ე)  „ეუთოს საპარლამენტო ასამბლეა’’

 

·        „ეუთოს საპარლამენტო ასამბლეა’’,ეუთოს ყველა წევრი სახელმწიფოს 300-ზე მეტი პარლამენტარისგან სედგება

·        ეუთოს „საპარლამენტო ასამბლეა’’ თავის ყოველწლიურ სესიას ატარებს ივლისში,ხოლო სემინარებს სეხვედრებს აწყობს მთელი წლის განმავლობასი

·        ეუთოს საპარლამენტო ასამბლეა განიხილავს საკითხებს,რეზოლუციებს და რეკომემდაციებს -ეუთოს საქმიანობასთან შესაბამისობის დაცვიტ

·        ეუთოს საპარლამენტო ასამბლეა  მნისვნელოვან როლს ასრულებს „არჩევნების მონიტორინგშიც’’

ხ

·        ეუთოს საპარლამენტო ასამბლეის  „სამდივნო’’ კოპენჰაგენსია[დანია] განლაგებული

ხ

 

ვ) ეუთოს „შერიგების და არბიტრაჟის სასამართლო’’

·        ეუთომ  ქ. ჟენევაში[შვეიცარია] შექმნა  „შერიგების და არბიტრაჟის სასამართლო’’

·        სახელმწიფოებმა რომლებმაც ხელი მოაწერეს „შერიგების და არბიტრაჟის’’ კონვენციას,შეუძლიატ სასამარტლოს გადასცენ სადავო საკიტხი,რომელსაც „საარბიტრაჟო ტრიბუნალი’’ ან „შერიგების კომისია’’ გადაწყვეტს

 

 

ზ) ეუთოს წევრი სახელმწიფოების სია

 

1.      ავსტრია

2.      აზერბაიჯანი

3.      ალბანეტი

4.      აშშ

5.      ანდორა

6.      ბელგია

7.      ბელორუსი

8.      ბოსნია-ჰერცოგოვინა

9.      ბულგარეტი

10.   გაერტიანებული სამეფო

11.   გერმანია დანია

12.   ესპანეტი

13.   ესტონეთი

14.   თურქეთი

15.   თურქმენეტი

16.   ირლანდია

17.   ისლანდია

18.   იტალია

19.   იუგოსლავია

20.   კანადა

21.   კვიპროსი

22.   ლატვია

23.   ლიტვა

24.   ლიხტენშტეინი

25.   ლუქსემბურგი

26.   მაკედონია

27.   მალტა

28.   მოლდოვა

29.   მონაკო

30.   ნიდერლანდი

31.   ნორვეგია

32.   პოლონეტი

33.   პორტუგალია

34.   რუმინეტი

35.   რუსეთი[მგონი აღარ არის წევრი]

36.   საბერძნეტი

37.   სან-მარინო

38.   საფრანგეტი

39.   საქარტველო

40.   სლოვაკია

41.   სლოვენია

42.   სომხეტი

43.   ტაჯიკეტი

44.   უზბეკეტი

45.   უკრაინა

46.   უნგრეთი

47.   ფინეტი

48.   ყაზახეტი

49.   ყირგიზეტი

50.   შვეიცარია

51.   შვეცია

52.   ცეხეთი

53.   ხორვატია

54.   ვატიკანი

 

თ)ეუთო და საქართველო

 

·        საქართველო ეუთოს წევრი ქვეყანა გახდა 1992 წლის 24 მარტს.

·        1992 წლის დეკემბერში საქართველოში გაიხსნა ეუთოს წარმომადგენლობა, რომელიც აქტიურ დახმარებას უწევდა საქართველოს კონფლიქტების მოგვარების, ქვეყნის დემოკრატიზაციის, ადამიანის უფლებებისა და კანონის უზენაესობის განმტკიცების საკითხებში.

ხ

·         იმავე წლის 13 დეკემბერს საქართველომ მიიღო ეუთოს მისიის მანდატი. მისიის ძირითადი ღონისძიებები ეუთოს სამივე განზომილების ფარგლებში ხორციელდებოდა.

·        1990-იანი წლებიდან ეუთოს  მისია აქტიურად იყო ჩართული საქართველოს ტერიტორიაზე არსებული კონფლიქტების მშვიდობიანი მოგვარების პროცესში და მხარს უჭერდა მოლაპარაკებებს მხარეებს შორის.

·         2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომის შემდეგ ეუთო, როგორც თანათავმჯდომარე მხარე, აქტიურად ჩაერთო ევროკავშირთან და გაეროსთან ერთად ჟენევის მოლაპარაკებების პროცესში (დაიწყო 2008 ოქტ.).

·        ეუთოს მისიამ საქართველოში დონორი სახელმწიფოების მეშვეობით დააფინანსა პროგრამა „შეიარაღების ვადაგასული მასალების განადგურებისათვის“, ასევე „საშიში ქიმიური ნივთიერებების განეიტრალებისათვის’’, რომლებიც საქართველოში რუსეთის სამხედრო ბაზებმა დატოვეს. მისიის საქმიანობაში მნიშვნელოვანი ადგილი ეკავა „ანტიტერორისტულ ღონისძიებებს.’’

·        ეუთოს მისია საქართველოში აქტიურად მუშაობდა საზღვრის დაცვის საკითხებზე.

·        1999-2005 წლებში ეუთოს მისია მონიტორინგს უწევდა საქართველო-რუსეთის სახელმწიფო საზღვრის ჩაჩნეთის, ინგუშეთისა და დაღესტნის მონაკვეთს. საზღვრის მონიტორინგის ოპერაცია 2004 წლის 31 დეკემბერს რუსეთის მოთხოვნით შეწყდა.

ხ

·        ეკონომიკური და გარემოსდაცვითი ღონისძიებების თვალსაზრისით ეუთოს მისია საქართველოში რეგულარულად ახორციელებდა მონიტორინგს ეკონომიკის, ენერგეტიკისა და გარემოსდაცვით სექტორებში.

·        მისიის დახმარებით საქართველოში განხორციელდა მრავალი ეკონომიკური პროექტი და ინფრასტრუქტურის რეაბილიტაცია.

·        ეუთოს მისია დახმარებას უწევდა საქართველოს მთავრობას ადამიანის უფლებების დაცვასა და დემოკრატიის განვითარებაში.

·         ეუთოს მისიის ფარგლებში „დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებათა ოფისი’’[ოდირი] 2006 წლიდან ეწეოდა საპრეზიდენტო და საპარლამენტო არჩევნების მონიტორინგს, ხოლო 2008 წლის ნოემბერში „ეროვნულ უმცირესობათა უმაღლეს კომისართან“ ერთად გამოაქვეყნა ანგარიში, რომელიც ასახავს საქართველოში არსებულ მდგომარეობას რუსეთის სამხედრო აგრესიის შემდეგ. ანგარიშში შემუშავებულია არსებული ვითარების დასარეგულირებელი გარკვეული რეკომენდაციები, რომლებიც რუსეთის ფედერაციის მხრიდან ჯერ კიდევ შეუსრულებელი რჩება.

ხ

·        საქართველოში ეუთოს მისიის მანდატი დასრულდა 2008 წლის 31 დეკემბერს, როდესაც ეუთოს მუდმივმა საბჭომ ვერ მიაღწია კონსენსუსს მანდატის გაგრძელების თაობაზე.

·        2009 იანვრიდან ეუთოს ძალისხმევით კვლავ მიმდინარეობდა პროექტების აქტიური განხილვა და ტარდებოდა მრავალმხრივი კონსულტაციები აღნიშნული მისიის მანდატის გასაგრძელებლად.

·        თუმცა 2009 წლის 13 მაისს რუსეთმა ეუთოს მიერ შემოთავაზებული პროექტი დაბლოკა და იმავე წლის ივნისიდან ეუთოს მისიამ საქართველოში შეწყვიტა მოქმედება 2008 ბოლოს საკუთარი მანდატის ამოწურვასთან დაკავშირებით.