საერთაშორისო სახელშეკრულებო სამართლის’’ ცნება და წყაროები.საერთაშორისო ხელშეკრულების „მხარეები’’,"სტრუქტურა'' ,"ფორმა'',მოქმედების ვადა'' "სახეები''

   

    

აქ განხილულია საკითხები:

1.      საეთაშორისო სახელშეკრულებო სამართლის  „წყაროები’’

2.      „საერთაშორისო სახელშეკრულებო სამართლის’’ ცნება

3.      საერთაშორისო ხელშეკრულების „მხარეები’’[სუბიექტები]

4.      საერთაშორისო ხელშეკრულების „სტრუქტურა’’ და „ფორმა’’

5.      საერთაშორისო ხელშეკრულების „მოქმედების ვადა’’

6.      საერთაშორისო ხელშეკრულებათა „სახეები’’

 

 

 

 

ა) „საეთაშორისო სახელშეკრულებო სამართლის’’  „წყაროები’’

 

·        „საეთაშორისო სახელშეკრულებო სამართლი’’  „თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის’’ ერთ-ერთი დარგია

ხ

·        მრავალი საუკუნეების მანძილზე“საერთაშორისო ხელსეკრულებების’’ ა) „ფორმის’’ ბ)“დადების’’ გ)“ხელმოწერის’’ დ)““დამტკიცების’’ და სხვა  „წესები’’ რეგულირდებოდა საეთაშორისო სამართლის „ჩეულებითი ნორმებით’’

ხ

·        გაეროს -„საერთაშორისო სამართლის კომისიამ’’[გაეროს ერთ-ერთი სპეციალიზებული ორგანოა] ხანგრძლივი მუშაობის შემდეგ შეიმუშავა“საერთაშორისო ხელშეკრულებათა’’ მარეგულირებელი ნორმების  „კოდიფიცირებული ტექსტი’’ მთელი რიგი დებულებებით.

·        ვენის 1969 წლის „დიპლომატიურმა კონფერენციამ’’ დააზუსტა გაეროს  „კოდიფიცირებული ტექსტი’’  და 1969 წლის 23 მაისს „გაიხსნა’’ ხელმოსაწერად [„სახელმწიფოთა შესაერთებლად’’] „ვენის კონვენცია საერთაშორისო ხელსეკრულებათა შესახებ’’

·        „ვენის კონვენცია საერთაშორისო ხელსეკრულებათა შესახებ’’ ძალაში შევიდა 1980 წელს იმ სახელმწიფოებისთვის,რომლებმაც მისი „რატიფიკაცია’’ მოახდინეს ან მოგვიანებით „შეუერთდნენ’’

 

ბ) „საერთაშორისო სახელშეკრულებო სამართლის ’’ ცნება

 

·        „საერთაშორისო სახელსეკრულებო სამართალი’’ [როგორც საერთაშორისო სამართლის ერთ-ერთი დარგი] არის: იმ ნორმათა ერთობლიობა,რომლებიც განსაზღვრავენ “საერთაშორისო ხელშეკრულებათა’’ : ა)დადების და შეწყვეტის წესებს,ბ) მათი „ნამდვილობის’’ პირობებს გ)ამ საკითხებთან დაკავშირებული „დავების’’ მოწესრიგების საშუალებებს [ „საერთაშორისო სახელშეკრულებო სამართლის’’ ცნება- საზეპირო]

ხ

·        „საერთაშორისო’’ ხელშეკრულება’’ არის-„საერთაშორისო სამართლის’’ –„ძირითადი’’ წყარო[!] [ეს დაიმახსოვრე]

 

 

გ) საერთაშორისო ხელშეკრულების „მხარეები’’[სუბიექტები]

 

·        „საერთაშორისო ხელშეკრულებების’’ „მხარე’’ შეიძლება იყოს მხოლოდ“საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი’’ ანუ:

a.      „სუვერენული სახელმწიფო’’[რომელიც „ძირითადი სუბიექტია’’]

b.      „საერთაშორისო ორგანიზაციები’’[მაგრამ მხოლოდ ისინი ,რომელთაც აქვთ “საერთაშორისო-სამართლებრივი  უფლებაუნარიანობა’’]

c.      „თავისუფლებისთვის მებრძოლი ერი’’[მაგრამ მხოლოდ იმ ფარგლებში ,რომელიც მის“ბრძოლასთან’’ არის დაკავშირებული. ე.წ. “აჯანყებული ხალხის’’ პოლიტიკურ ორგანოებს „სუვერენული სახელმწიფოს მსგავს უფლებაუნარიანობას’’ იშვიათად ანიჭებენ „საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ დამდები მხარეები][შენიშვნა: სწორედ ასეთ „აჯანყებული ხალხის’’ „პოლიტიკური ოგანოს’’ შექმნაზე და მის  საერთაშორისო -სამართლებრივ „უფლებაუნარიანობაზე’’ ჩალიჩობენ ახლა ზურაბიშვილი და ნაცპარტიები[გარედან ხელშეწყობით ]  საქართველოში]

ხ

·        „საერთაშორისო ხელშეკრულებები’’ აკისრებს  უფლება-მოვალეობებს მხოლოდ მასში მონაწილე „მხარეებს’’.

·        მე-3 სახელმწიფოებზე ეს უფლება-მოვალეობანი არ ვრცელდება

·        მაგრამ თუ   რომელიმე “საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი’’[იხ. ზემოთ მათი ჩამონათვალი] ,რომელიც არ არისკონკრეტული“საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ „მხარე’’ გამოიყენებს ამ ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ „უფლებებს’’ ,მას ავტომატურად დაეკისრება ამ „ხელშეკრულებიდან გამომდინარე მოვალეობაც’’

·        ვენის კონვენციის 34-ე მუხლი აყალიბებს საყოველტაოდ ცნობილ ფორმულას:“საერთაშორისო ხელშეკრულება არ ქმნის მე-3 სახელმწიფოსთვის არც უფლებას,არც მოვალეობას მისი თანხმობის გარეშე’’

·        გამონაკლისს წარმოადგენს“საერთაშორისო ხელშეკრულებანი’’ მიმართული „აგრესიის ‘’ წინააღმდეგ[ასეთი ხელშეკრულებები სწორედაც,რომ „ავალდებულებენ’’  მე-3 სახელმწიფოს[ან სახელმწიფოებს] ანუ აგრესორს[ან გრესორებს]

·        მაგ.სსრ კავშირს,აშშ-ს და ინგლისს შორის დადებული ხელშეკრულებები მიმართული იყო ჰიტლერული გერმანიის და მილიტარისტული იაპონიის წინააღმდეგ 1941-1945 წლებში და „კანონიერი’’ აქტები იყო

·        გაეროს  წესდების 107- ე მუხლი ასევე აღიარებს ასეთ[აგრესორის წინააღმდეგ მიმართულ] შეთანხმებებს და მათ იურიდიულ ძალას

·        ვენის კონვენცია ასევე აღიარებს სახელმწიფოთა უფლებას დადონ ხელშეკრულება“აგრესორის პასუხისმგებლობისა’’ და სხვა სა კითხების „ფიქსაციის’’ მიზნით.

·        ამავე დროს ყოველი ხელშეკრულება,რომელიც იდება „აგრესორების’’ და მათი მოკავშირეების მიერ ,“სხვა სახელმწიფოს’’ საზიანოდ, „იმთავითვე ბათილად’’ ჩაითვლება

ხ

·        „საერთაშორისო ხეელშეკრულებები’’ განსხვავდებიან „მხარეთა’’ რაოდენობის მიხედვით

·        „ორმხრივი საერთაშორისო  ხელშეკრულებები’’ სახელმწიფოთა შორის ურთიერთობების ყველაზე ტიპური და გავრცელებული  სახეა.

·        ისტორიის თანამედროვე ეტაპზე სულ უფრო დიდ და ფართო გამოყენებას პოულობს „მრავალმხრივისაერთაშორისო  ხელშეკრულებები’’,რომელთა მეშვეობით იქმნება“საერთაშორისო ორგანიზაციები’’[იხ. ფაილი „საერთაშორისო ორგანიზაციები’’], წესდება“საერთაშორისო სამართლებრივი რეჟიმი’’-ა)საოკეანო საზღვაო არხებზე,სრუტეებზე ბ) მდინარეებზე და აშ.,ხდება“ომის კანონების და ჩვეულებების ჰუნანიზაცია’’,ყალიბდება“უშიშროების უზრუნველყოფის ნორმები’’ და ა.შ.

·        ასევე ,დიდი მნიშვნელობა ენიჭებაიმ „მრავალმხრივ საერთაშორისო ხელშეკრულებებს’’,რომლებიც „კოდიფიკაციის სახეს’’ ატარებენ

·        ასეთ „მრავალმხრივ საერთაშორისო ხელშეკრულებებს’’ ეწოდება „ზოგადი მრავალმხრივი ხელშეკრულება’’

·        ისინი ყველა სახელმწიფოს ინტერესის საგანს წარმოადგენს და „ღია’’ უნდა იყოს ყველასათვი[სახელმწიფოებს უნდა შეეძლოშთ„შეუერთდნენ’’ ასეთ ხელშეკრულებებს]

ხ

·        ყურადღება: ამა თუ იმ „საერთაშორისო ხელშეკრულებაში’’ მონაწილეობა არ არის დაკავშირებული „სხვა რომელიმე მხარის’’  „დე იურე’’ „ცნობასთან’’

·        „საერთაშორისო ხელშეკრულებაში’’  მონაწილეობა[ „მხარედ’’ ყოფნა] არ ნიშნავს „სხვა მხარეებთან’’ დიპლომატიური ურთიერთობის დამყარებას.

·        ხოლო „ხელშეკრულებაში მონაწილეობის  შეწყვეტა’’ არ მიშნავს ხელშეკრულების სხვა მონაწილეებტან დიპლომატიური ურთიერთობის გაწყვეტას

ხ

·        ყურადღება: დაუშვებელია“საერთაშორისო ხელსეკრულების’’ დადება „დაინტერესებული სახელმწიფოს’’ მიუწვევლად[!],მისი ნების უგულებელყოფით,ეს „საერთაშორისო სამართლის’’ დარღვევაა[!]

 

       დ)საერთაშორისო ხელშეკრულების „სტრუქტურა’’ , „ფორმა’’ და  „ენა’’

·        „ფორმის’’ მხრივ „საერთაშორისო ხელსეკრულება „წერილობით სახეს’’ ატარებს

ხ

·        „სტრუქტურის ‘’ მხრივ „საერთაშორისო ხელშეკრულება ‘’  3 ნაწილად იყოფა:

1)     „პრეამბულა’’[ანუ „შესავალი’’ შეიცავს „მხარეთა დასახელებას’’ და „შეთანხმების მიზანზე მითითებას’’]

2)     „ძირითადი ნაწილი’’[„მუხლობრივად’’  აყალიბებს  მიღწეული შეთანხმების შინაარსს]

3)     „დასკვნითი ნაწილი’’[შეიცავს „პროცედურულ საკიტხებს’’ : ა) ხელსეკრულების ძალაში შესვლის დროს,ბ)ხელშეკრულების „მოქმედების ვადას’’ გ)“ვადის გაგრელების წესს’’ დ)ხელშეკრულებასთან „შეერთების’’ წესს ე) „ხელშეკრულების გაუქმების[დენონსაციის და ანულირების] წესებს’’ ვ)“ხელშეკრულების ენას’’ ზ) ხელშეკრულების დადების ადგილს და თარიღს თ) მხარეთა ხელმოწერას და ბეჭდებს

 

·        ყურადღება: საქრთველოს სახელმწიფო იყენებს „ორმხრივი საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ შედგენისას:  ქართულ და „მეორე მხარის ენას[მაგ.საქრთველო-თურქეთის 1992 წლის 30 ივლისის ხელშეკრულება დაიდო ქართულდა თურქულ ენებზე]

·        ხოლო „გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში მიღებულია 6 ოფიციალური ენა:-რუსული,ინგლისური,ფრანგული,ჩინური,ესპანური ,არაბული.

                  

   ე) საერთაშორისო ხელშეკრულების „მოქმედების ვადა’’

 

·        „საერთაშორისო ხელშეკრულების’’  „მოქმედების ვადა’’ მხარეთა მიერ განისაზღვრება

·        ყურადღება: „უვადოდ’’ იდება მხოლოდ ისეთი საერთაშორისო ხელშეკრულებები რომლებიც ომის მდგომარეპბას წყვეტენ[ანუ „საზავო  ხელშეკრულებანი’’] ან რომლებიც „საერთაშორისო სამართლის კოდიფიკაციის აქტებს’’ წარმოადგენენ; ასეთი ხელშეკრულებების „დენონსაცია’’ დაუშვებელია

სხვა სახის ხელშეკრულებების“უვადოდ’’[ანუ „განუსაზღვრელი ვადით’’] დადება იშვიათი მოვლენაა ,მაგრამ მაინც გვხვდება სახელმწიფოტა შორის „კულტურულ’’ ან „სამართლებრივ’’ თანამშრომლობის სფეროში.

ხ

·        დავიმახსოვროთ: „პოლიტიკური შინაარსის საერთაშორისო ხელშეკრულებები’’ იდება ,როგორც წესი 5,10,20 და მეტი წლით

·        ეკონომიკური,კულტურული და სამართლებრივი სახის ხელშეკრულებები 1-5 წლით ,ზოგჯერ „უვადოდ’’[„განუსაზღვრელი ვადით’’]

ხ

·        „საერთაშორისო ხელშეკრულების’’ „მოქმედების ვადა’’ შეიძლება გაგრძელდეს,რასაც პროლონგაცია ეწოდება

·        პროლონგაცია ხორციელდება ან „ავტომატურად’’[თუ ამას თავად ეს ხელშეკრულება ითვალისწინებს] ან „სპეციალური შეთანხნებით’’[ცალკე ხელსეკრულებით]

 

 

ვ) „საერთაშორისო  ხელშეკრულების ‘’ სახეები

 

·        „საერთაშორისო ხელშეკრულებების’’ კლასიფიკაცია ხდება ან „ტიპების’’ მიხედვით ან „სახელწოდებების ‘’ მიხედვით.

·        „ტიპების’’ მიხედვით  არსებობს :

a.      „ზოგადი [ქცევის მარეგულირებელი] შეთანხმებები’’

b.      „ხელშეკრულებები ,რომლებიც [სახელმწიფოთა შორის] კონკრეტულ საკითხებს არეგულირებენ’’

ხ

·        ხოლო „სახელწოდებების’’ მიხედვით არსებობს „საერთაშორისო ხელშეკრულების’ შემდეგი სახეები:

 

a.      „ხელშეკრულებები’’[ყველაზე ხშირად გამოყენებული ტერმინია.ასახავს „ყველა სახის’’ საერთაშორისო ხელშეკრულებას[იხ. ქვემოთ,რც კია ნახსენები]

b.      პაქტები’’ [ეწოდება ორმხრივ ამ მრავალმხრივ საერთაშორისო ხელშეკრულებებს,,რომლებიც იდება მთავრობების მიერ ან მათი „წმუნებულების ‘’ მიერ და როგორც წესი „რატიფიკაციას’’ არ საჭიროებენ.თუმცა იდება ისეთი „პაქტებიც’’’ ,რომელთა რატიფიკაცია სავალდებულოა

c.      „შეთანხმებები’’[ეწოდება სახელმწიფოთაშორისო აქტებს,რომლებიც იდება მთავრობების მიერ ან მათი „წმუნებულების ‘’ მიერ და როგორც წესი „რატიფიკაციას’’ არ საჭიროებენ.თუმცაიდება ისეთი „შეთანხმებებიც’’ ,რომელთა რატიფიკაცია სავალდებულოა.]

d.     „კონვენციები’’[ისეთ“ სახელმწიფოთა შორისო’’ შეთანხმებას ეწოდება,რონელიც რაიმე“სპეციფიკურ დარგს’’ ეხება .აქვთ „სპეციალური დანიშნულება’’]

e.      „დეკლარაციები’’[განცხადება რომელიც ხელმომწერი მხარეების საგარეო პოლიტიკის გარკვეულ  გეზს[კურსს] განსაზღვრავს ან მათ შეხედულებებს გამოხატავს  პოლიტიკურ,ეკონომიკურ და სხვა სფეროებში.როგორც წესი შეიცავს ხოლმე „საერთაშორისო სამართლის’’ ამა თუ იმ „ძირითად პრინციპებს’’]

f.       „ნოტების გაცლა’’[მხარები ერთმანეთს უგზავნიან იდენტური ტექსტის მქონე განცხადებებს]

g.      „კომპრომისი’’[ეწოდება შეთანხმებას,როცა მხარეები თანხმდებიან გადასცენ მათ შორის წარმოშობილი დავა „საერთაშორისო სასამართლოს’’]

h.     „ოქმი’’[მისი საშუალებით ფორმდება მხარეთა შორის სხვადასხვა  სახის შეთანხმებები მაგ.: ა)ხელშეკრულებასთან შეერთების შესახებ ბ)ხელშეკრულების განვადების შესახებ,გ)მთავრობების „დათქმები’’ ხელშეკრულების მიმართ და ა.შ][ზოგჯერ კი“ოქმი’’ ჰქვია შეთანხმებას ,რომელიც არაფრით არ განსხვავდება ჩვეულებრივი „ხელშეკრულებისგან’’]