მტკიცებულებათა „უშუალო გამოკვლევა“ , „სასამართლო დავალების’’ ინსტიტუტი,“ მტკიცებულებათა უზრუნველყოფის’’ ინსტიტუტი

 

მტკიცებულებათა „უშუალო გამოკვლევა“

 

·        საპროცესო კოდექსის ტანახმად პირველი ინსტანციის სასამარტლო ვალდებულია „უშუალოდ გამოიკვლიოს’’ მტკიცებულებები

·        „უშუალობის წესი’’’  ნიშნავს შემდეგს: სასამარტლო სხდომაზე მოსამარტლემ უნდა მოისმინოს:

a.      საქმის მონაწილის ახსნა-განმარტება

b.      მოწმის ცვენება

c.      ექსპერტის დასკვნა

d.      გაეცნოს წერილობიტ მტკიცებულებებს

e.      „დაათვალიეროს ‘’ ნივტიერი მტკიცებულება

 

·        „უშუალობის წესის’’ დარღვევა ,მისგან დახვევა სასამარტლო პრაქტიკაში კვალიფიცირდება ,როგორც „სასამარტლო შეცდომა’’,რასაც მოსდევს „სამარტლებრივი შედეგი’’

·        კანონით დადგენილია მტკიცებულებათა გამოკვლევის  „უშუალობის წესიდან’’ ორი გამონაკლისი: ა) „მტკიცებულებათა უზრუნველყოფა’’ და ბ) „სასამართლო დავალება“

 

 

ა)“ მტკიცებულებათა უზრუნველყოფის’’ ინსტიტუტი

 

·        „მტკიცელების უზუნველყოფა’’[ანუ „მტკიცებულების ფიქსაცია’’ საქმის სასამარტლო განხილვის დაწყებამდე] არის „ფაქტობრივი მონაცემის’’ კანონით დადგენილი წესით ოპერატიულად [სასწრაფოდ] ფიქსირების[ანუ განმტკიცების] ხერხი,რასაც ახდენს სასამარტლო ამ „ფაქტობრივი მონაცემის’’   -შემდგომში „მტკიცებულებად’’ გამოყენების მიზნით.

·        „მტკიცელების უზუნველყოფა’’ გამოიყენება „სასამარტლო სხდომაზე მტკიცებულებათა გამოკვლევამდე’’[!]

·        საქმისთვის „მნიშვნელოვანი მტკიცებულების’’ უზრუნველყოფის ღონისძიებას სასამარტლო იყენებს , ა) თუ არსებობს ისეთი გარემოება,რომლის არსებობის გამო კონკრეტულ „მტკიცებულებას’’ ემუქრება „გაუჩინარების საფრთხე’’ ანდა ბ) თუ მტკიცებულების სასამართლოში წარდგენა „საქმის განხილვის მომენტისთვის’’[ანუ მოგვიანებით]  შეუძლებელი ან გაძნელებული იქნება.

ხ

·        სსსკ-ის 109-ე მუხლში მითითებულია,რომ იმას ვისაც საფუძველი აქვს იფიქროს,რომ მისთვის საჭირო მტკიცებულებათა  სასამართლოსთვის წარდგენა შემდგომში შეუძლებელი იქნება ამ გაძნელდება,შეუძლია სასამარტლოს სთხოვოს ამ „მტკიცებულებათა უზრუნველყოფა’’

ხ

·        „მტკიცებულებატა უზრუნველყოფა’’ დასაშვებია სასამარტლოში საქმის აღძვრამდეც [!][დავიმახსოვროთ]

·        „მტკიცებულებატა უზრუნველყოფა’’ საჭიროა მაშინ,როცა მაგ. „ნივთიერ მტკიცებულება’’ გამოიყენება მალეფუჭადი პროდუქტი,რომელიც კარგავს გარეგნულ სახეს ,თვისებებს,ხარისხს

·        „მტკიცებულებატა უზრუნველყოფა’’ საჭიროა მაშინაც ,როცა მაგ. მოწმის,ვისი ჩვენებაც მნიშვნელოვანია,ჯანმრტელობა საფუძველს აძლევს ექიმს ივარაუდოს სიკვდილის შესაძლებლობა[ ანუ როცა მნიშვნელოვანი მოწმე შეიძლება მოკვდეს]

·        „მტკიცებულებატა უზრუნველყოფა’’ საჭიროა მაშინაც როცა არსებობს „ექსპერტიზის ობიექტის’’ განადგურების ან „დაკარვის“[გადამალვის] საფრთხე და ა.შ.

ხ

·        „მტკიცებულებატა უზრუნველყოფის’’ უფლებამოსილება მხოლოდ სასამართლოს აქვს[!]

·        მაგ. პრაქტიკაში არის შემტხვევები,როცა მხარე სასამარტლოს წარუდგენს „სანოტარო წესიტ დამოწმებულ „მოწმეთა ჩვენებებს“  და „ახსნა განმარტებებს’’; დაიმახსოვრე, ამგვარი დოკუმენტები არ მიეკუტვნება რაიმე სახის „მტკიცებულებებს’’ და მატზე დაყრდნობით დაუშვებელია გადაწყვეტილების მიღება სასამართლოს მიერ.მითუმეტეს ,რომ „მოწმე ჩვენებას’’ მხოლოდ ზეპირად უნდა იძლეოდეს[!]

ხ

·        „ოქმები’’ და „მტკიცებულებატა უზრუნველყოფის’’ პროცესში შედგენილი ნებისმიერი დოკუმენტი გამოიყენება სასამარტლოში საქმის განხილვის დროს ე.წ. „ნაწარმოები მტკიცებულებების’’ სახით[!]

·        ისინი ენაცვლებიან „პირველად მტკიცებულებებს’’.ასეთი  ჩანაცვლება ხდება მაშინ,როდესაც „პირველადი მტკიცებულებების’’ მოპვება და გამოკვლევა შეუძლებელია

ხ

·        „მტკიცებულებატა უზრუნველსაყოფად’’ დროს სასამარტლო ხელნძღვანელობს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსით დადგენილი „მტკიცებულებატა უზრუნველყოფის წესებით’’

·        მაგ. ტუ ხდება „მოწმის ჩვენების’’[ერთ-ერთი მტკიცებულებაა] უზრუნველყოფა,მაშინ სასამარტლო იხელმძღვანელებს სსსკ-ის 140-ე,145-ე და 148-ე მუხლებიტ დადგენილი წესებით

ხ

·        „წერილობით და „ნივთიერ ‘’ მტკიცებულებათა უზუნველყოფი ღონისძიებები  მდგომარებს  მათ ა) „დათვალიერებაში’’ და ბ) „დათვალიერების შედეგების’’ „დატვალიერების ოქმებში’’ ფიქსაციაში.

ხ

·        „მტკიცელების უზუნველყოფის’’ საშუალებებია:

a.      მხარეთა დ მე-3 პირთა ახსნა-განმარტებების მოსმენა და ოქმებში ფიქსაცია

b.      მოწმეტა დაკიტხვა და მათი ჩვენებების დაკითხვის ოქმებში ფიქსაცია

c.      ექსპერტიზის დანიშვნა და ექსპერტის დასკვნების ფიქსაცია

d.      წერილობით და ნივთიერ მტკიცებულებატა გამოტხოვა და „დატვალიერება’’, „დათვალიერების შედეგების’’ „დატვალიერების ოქმებში’’ ფიქსაცია,

e.      ადგილზე დატვალიერება  და „ადგილზე დათვალიერების შედეგების’’ „დატვალიერების ოქმებში’’ ფიქსაცია

 

ხ

ყურადღება:

·        „მტკიცებულებატა უზრუნველყოფა’’ მომავალი სასამარტლო  განხილვისტვის ამ მტკიცებულებათა’’  ფიქსირების[შენარჩუნების]  ფორმაა

·        „მტკიცებულებატა უზრუნველყოფისას’’ არ ხდება  მტკიცებულობის „უტყუარობის’’ ან „შესახებობის’’ საკითხის გარკვევა.

·        ამა ტუ იმ მტკიცებულების  „შესახებობის ’’  და „უტყუარობის’’ საკიტხის გარკვევა  უფრო ადრე ხდება ,ვიდრე მოსამართლე გადაწყვეტს ამ „მტკიცებულების უზრუნველყოფას“[ დაფიქსირებას ]

ხ

·        „მტკიცებულებათა უზრუნველყოფა ‘’ წარმოებს სასამარტლოს მიერ  იმ „დაინტერესებული პირის’’ განცხადების საფუძველზე,ვინც თვლის,რომ მისთვის საჭირო მტკიცებულებების სასამარტლოსტვის წარდგენა შემდგომში[რაღაც დროის შემდეგ] გარკვეულ გარემოებატა გამო შეუძლებელი ან ძნელი გახდება.

·        განცხადება „მტკიცებულების უზრუნველყოფის’’ შესახებ სათანადოდ უნდა იყოს დასაბუტებული

·        განცხადება სასამართლოს წარედგინება წერილობიტი ფორმიტ.

·        განცხადების ზეპირი ფორმიტ წარდგენა [საუბარია შუამდგომლობაზე] დასაშვებია სასამართლოში საქმის განხილვის დროს[ანუ სხდომაზე]

·        „მტკიცებულებათა უზრუნველყოფის’’ შესახებ ზეპირი განცხადებიტ აღძრული შუამდგომლობა შეიტანება „სასამართლო სხდომის ოქმში“[!]

ხ

·        „მტკიცებულებათა უზრუნველყოფის’’ შესახებ წერილობით ან  ზეპირი განცხადებით აღძრულ შუამდგომლობაში უნდა მითითებულ იქნეს:

a.      მტკიცებულება ,რომლის უზრუნველყოფაც[შესაბამის ოქმში ფიქსირება] აუცილებელია

b.      ფაქტობრივი გარემოება[იურიდიული ფაქტი] რომლის დასამრტკიცებლადაც საჭიროა ეს მტკიცებულება

c.      მიზეზი,რომელმაც აიძულა განმცხადებელი სასამარტლოსტვის ამ შუამდგომლობიტ მიემარტა

d.      უნდა აღიწეროს საქმე [დავა] ,რომლისტვისაც აუცილებელია მოცემული მტკიცებულება

e.      მოწინააღმდეგე მხარის სახხელი,გვარი,მისამართი[თუ განცხადება მტკიცებულეულების უზრუნველყოფის შესახებ შეტანილია სასამარტლოში საქმის აღძვრამდე და თუ განმცადებელმა იცის ვინ შეიძლება იყოს მომავალ სასამართლ პროცესში მისი მოწინააღმდეგე მხარე]

ხ

·        სასამართლოში საქმის აღძვრამდე „მტკიცებულებათა უზრუნველყოფის’’ შესახებ  განცხადება  შეიტანება იმ რაოინის[ან ქალაქის] ან მაგისტრატ სასამართლოში,რომლის სამოქმედო ტერიტორიაზეც უნდა შესრულდეს საპროცესო მოქმედება მტკიცებულების უზრუნველყოფის მიზნით[საპროცესო მოქმედებებია: ან მოწმის დაკიტხვა,ან ნივტიერ მტკიცებულებათა დატვალიერება და ა.შ. - იხ სსსკ-ს 110-ე მუხლი]

·        ჩვეულებრივ კი, განცხადება შეიტანება  „საქმის განმხილველ’’ სასამარტლოში,ან იმ სასამარტლოში სასამართლოში,რომლის სამოქმედო ტერიტორიაზეც უნდა შესრულდეს საპროცესო მოქმედება მტკიცებულების უზრუნველყოფის მიზნით

·        თუ განცხადება შეიტანება „არა საქმის განმხილველ სასამარტლოში’’ ,მაშინ განცხადება უნდა სეიცავდეს დამატებით მონაცემებს:

 

f.       განცხადებაში უნდა აღინიშნოს სასამართლო [რომელშიც შეიტამება განცხადება]

g.      საქმის მონაწილეები[მისამართები და ა.შ.]

h.      როდის და რომელ სასამართლოში დაიწყო ამ საქმის წარმოება

 

·        „უზრუნველყოფილი’’ შეიძლება იქნეს ნებისმიერი  სახის მტკიცებულება.

 

ხ

·        რა წესით ხდება „მტკიცებულების უზრუნველყოფა’’ ?

·        „მტკიცებულებათა უზრუნველყოფის’’ შესახებ მოსამართლეს გამოაქვს „განჩინება’’,რომელშიც მიუტიტებს  „მტკიცებულებათა უზრუნველყოფის’’ წესს და საშუალებებს

ხ

·        „მტკიცებულებათა უზრუნველსაყოფად’’ ამა ტუ იმ საპროცესო მოქმედების შესრულების დროს სასამარტლოს შეუძლია მოიწვიოს „სპეციალისტი’’ [ მოწვევის წესს და საფუძვლებს ადგენს სსსკ-ის 204-ე მუხლი]

ხ

·        მხარეებს აცნობებენ „მტკიცებულებათა უზრუნველყოფის’’დროს და ადგილს

·        მათი გამოუცხადებლობა ვერ დააბრკოლებს უზრუნველყოფის მიზნითშესაბამისი საპროცესო მოქმედების შესრულებას

·        გადაუდებელ შემტხვევებში „მტკიცებულებათა’’ უზრუნველყოფა შესაძლებელია მხარეტატვის შეუტყბინებლადაც.

ხ

·         ოქმები  და „მტკიცებულებათა უზრუნველყოფის’’ წესით შეკრებილი ყველა მასალა გაეგზავნება საქმის განმხილველ სასამართლოს

·        ამის შესახებ აცნობებენ საქმის მონაწილეთ

·        თუ მტკიცებულებატა უზრუნველყოფა მოხდა“სასამარტლოში საქმის აღძვრამდე’’,მაშინ „უზრუნველყოფის დროს’’ შედგენილი ოქმი და სხვა მასალები შეინახება სასამართლოში,რომლებიც შემდგომ , დაინტერესებული მხარის  თხოვნით,ან თვიტ სასამართლოს ინიციატივით გადაეგზავნება საქმის განმხილველ სასამართლოს.

X

·        „სასამართლო ოქმი’’ ,რომელიც შეიცავს „მტკიცებულებათა უზრუნველსაყოფის’’ წესით მიღებულ ცნობებს[ან „მოწმის ჩვენებას’’ ან“ადგილზე დტვალიერების შედეგებს’’ ან „ექსპერტტა დასკვნებს’’ გამოიყენება შემდგომში სასამართლოს მიერ საქმის განხილვის დროს[როგორც „მტკიცებულებები’’]

·        „სასამართლო ოქმებს’’ ,რომლებიც შეიცავენ „მტკიცებულებათა უზრუნველსაყოფის’’ წესით მიღებულ ცნობებს „უშუალობის წესით’’ იკვლევს სასამართლო სამოქალაქო საქმის არსებითი განხილვის დროს

·        „გადაუდებელ შემტხვევებში’’ მტკიცებულებათა უზრუნველსაყოფად მოსამართლეს უფლება აქვს საქმის აღძვრის შემდეგ მაშინვე  „ადგილზე დაათვალიეროს’’ ნივტიერი და წეილობითი მტკიცებულებები და „დათვალიერების შედეგები დააფიქსიროს’’  „სასამართლო ოქმში’’

·        სსსკ-ის 117-ე  მუხლის თანახმად დასაშვებია „მტკიცებულებათა განმეორებითი და დამატებითი უზრუნველყოფა’’

·        კერძოდ ,მხარეებს ,მიუხედავად იმისა, მონაწილეობდნენ თუ არა ისინი „მტკიცებუკებათა უზრუნველყოფაში’’,უფლება აქვთ გამოთქვან თავიანთი მოსაზრებები და მიუტითონ იმ ხარვეზებზე,რომლებსაც ,მატი აზრით,ადგილი ჰქონდა უზრუნველყოფის დროს.

·        საქმის განხილვის დროს სასამართლოს უფლება აქვს დაადგინოს „მტკიცებულებათა განმეორებითი და დამატებითი უზრუნველყოფა’’

ხ

·        „მტკიცებულებათა უზრუნველყოფისდროს გაწულ ხარჯებს გადაიხდის ის,ვინც იშუამდგომლა სასამართლოს წინაშე მტკიცებულებათა  უზრუნველყოფის შესახებ

·        მოწინააღმდეგე მხარეს უფლება აქვს მოიტხოვოს „მტკიცებულებათა უზრუნველყოფაში’’ მონაწილეობისას მის მიერ გაწეული ხარჯების ანაზღაურება.

·        ამ ხარჯების ანაზღაურება მოხდება სასამართლოს მიერ,საქმის არსებითად გადაწყვეტის შემდეგ

ხ

·        „მტკიცებულებათა უზრუნველყოფის’’ შესახებ სასამართლოს განჩინების გასაჩივრება არ დაიშვება.

·        სამაგიეროდ „მტკიცებულებათა უზრუნველყოფაზე’’ უარის ტქმის შესახებ განჩინებაზე შეიძლება „კერძო საჩივრის’’ შეტანა

ხ

ბ) „სასამართლო დავალების’’ ინსტიტუტი

·        ამ ინსტიტუტის გამოყენების აუცილებლობა სამოქალაქო პროცესში წარმოიშობა იმ შემთხვევაში ,როცა მხარეთა შუამდგომლობით სასამართლოს მიერ გამოსატხოვი ან ადგილზე შესამოწმებელო ,საქმისთვის საჭირო მტკიცებულებები „სხვა ქალაქში ან რაიონშია’’ და მათი წარმოდგენა საქმის განმხილველ სასამართლოში ან მათი შემოწმება საქმის განმხილველ სასამართლოს მიერ შეუძლებელი ან გაძნელებულია.

·        ასეთ შემტხვევებში  ,საქმის განმხილველ სასამართლოს უფლება აქვს თავისი დასაბუთებული განცინებიტ შესაბამის ტერიტორიულ[რაიონულ ან საქალაქო] სასამარტლოს დაავალოს კონკრეტული საპროცესო მოქმედებების შესრულება,ანუ „მტკიცებულებატა შეგროვება,შემოწმება,ანუ მათი[მტკიცებულებათა] უშუალო გამოკვლევა

·        საქმის განმხილველმა სასამართლომ „სასამართლო დავალების’’ შესახებ განჩინებაში მოკლედ უნდა ჩამოაყალიბოს:

a.      განსახილველი საქმის შინაარსი

b.      დასადგენი ფაქობრივი გარემოება[იურიდიული ფაქტი]

c.      ის მტკიცებულებები,რომლებიც უნდა შეაგროვოს დავალების შემსრულებელმა სასამართლომ

d.      დავალების შესრულების ვადა

·        საქმის განმხილველი „სასამართლოს დავალების’’ [ანუ საქმის განმხილველი სასამართლოს განჩინების შესრულება] სავალდებულოა[!] ადრესატი სასამართლოსთვის

·        „დავალების შემსრულებელი სასამართლო’’ იკვლევს მტკიცებულებებს „უშუალობის წესით’’-ანუ სასამართლო სხდომაზე.

ხ

·        თუ მოცემულ საქმეზე ზოგიერთი მტკიცებულების შეგროვება მოხდა ა) „სასამართლო დავალების’’ საფუძველზე  ანადა ბ) „მტკიცებულებათა უზრუნველყოფის’’ გზიუთ ,მაშინ შედგენილი  „ოქმები’’  დაშეგროვებული “სხვა მასალები’’ „გამოკვლეული’’ უნდა იქნეს საქმის განმხილველ სასამართლოში სასამართლო სხდომაზე საქმის არსებითად განხილვის დროს [უშუალობის წესით] და უნდა შეფასდეს’’ საქმეზე შეგროვებულ სხვა მტკიცებულებებთან ერთობლიობაში

ხ

·        „სასამართლო დავალების’’ წესით დავალების შემსრულებელ სასამართლოში ,შესაძლებელია ა)მხარეთა და მე-3 პითა გამოკიტხვა,ბ)მოწმეტა დაკითხვა,გ)წერილობით და ნივტიერ მტკიცებულებატა დათვალიერება და გამოკვლევა,დ)“მტკიცებულებატა უზუნველყოფა’’ და სხვა.

·        ამასთან,არამართლზომიერია „სხვა სასამართლოს’’ დაევალოს [ანუ არ უნდა დაევალოს] ა) შეაგროვოს ნივთიერი და წეილობითი მტკიცებულებები,ბ)გამოითხოვოს მოსარჩელის მიერ საქმის განმხილველ სასამარტლოში  აღძრული სარჩელის დასაბუთებულობის დამადასტურებელი მონაცემები ან გ)ცნობები ,რომელსაც უნდა შეიცავდეს სასარჩელო განცხადება ,რომელიც შესულია საქმის განმხილველ სასამართლოში მაგრამ აკლია[არ შეიცავს]

 

ხ

·        რა წესით ხდება „სასამართლო დავალების’’ შესრულება ?

·        „სასამართლო დავალებას’’ შემსრულებელი მოსამართლე ასრულებს ერთპიროვნულად

·        დავალების სესრულებისას შეგროვებული ყველა მასალა [ოქმები და სხვა] დაუყონებლივ ეგზავნება საქმის განმხილველ სასამართლოსთუ სასამარტლო დავალების ტანახმად უნდა მოხდეს :ადგილზე დათვალიერება’’  დავალების შემსრულეწბელი მოსამართლე აცნობებს მხარეებს დათვალიერების დროს და ადგილს,მაგრამ მატი გამოუცხადებლობა ვერ დააბრკოლებს დატვალიერების ჩატარებას.

·        თუ მხარეები ან მოწმეები ,რომლებმაც ახსნა-განმარტებები და ჩვენებები მისცეს დავალების შემსრულებელ მოსამართლეს,გამოცხადდებიან საქმის განმხილველ სასამართლოში,ისინი ახსნა-განმარტებებს და ცვენებებს მისცემენ საერთო წესიტ [იხ.108-ე მუხლი]

·        შემსრულებელი სასამართლოს „ოქმები“ და „სასამართლო დავალების“ წესით მიღებული ყველა სხვა მტკიცებულება[ანუ ოქმისგან განსხვავებული  „სხვა შეგროვილი მასალები“,ანუ წერილობითი მტიცებულებები,ექსპერტის დასკვნები და ა.შ.] ცხადდება საქმის განმხილველი სასამართლოს სხდომაზე,რის თაობაზეც ამ სხდომის ოქმში კეთდება ჩანაწერი.

ხ

·        ადგილზე დათვალიერების ჩატარების დროს საქმის მონაწილეტა გამოუცხადებლობა ვერ დააბრკოლებს სასამართლო დავალების შესრულება[სსსკ-ის 108-ე მუხლი] ,მაგრამ ეს გარემოება არ ატავისუფლებს დავალების შემსრულებელ სასამართლოს მხარეტათვის ადგილზე დათვალიერების დროისა  და ადგილის შესახებ შეტყობინების ვალდებულებისაგან.ეს უნდა გაითვალისწინოს დავალების მიმცემმა სასამართლომ და დავალების შემსრულებელ სასამართლოს უნდა შეატყობინოს საქმის მონაწილეთა მისამართები