მტკიცების საგანი- სამოქალაქო პროცესში

 

„მტკიცების საგანი’’-ცნება

·        სამოქლაქო საქმეზე „მტკიცების საგანია’’- ე.წ. “იურიდიული ფაქტები’’[ანუ „ ფაქტიური გარემოებები’’]

·        სწორედ „იურიდიულ ფაქტებს’’ ემყარებიან მხარეები თავიანთთ სარჩელებში[მოთხვნებში] და „შესაგებლებში[საპასუხო მოთხოვნებში]

·        ამასთან,  „იურიდიული ფაქტები’’ უნდა დადგინდეს[დამტკიცდეს] მხოლოდ კანონით განსაზღვრული წესით.

·        „იურიდიული ფაქტების’’ სასამარტლოში დამტკიცების მიზანია სასამართლოს მიერ „დასაბუთებული’’ და „კანონიერი’’  გადაწყვეტილების  მიღება

 

 [საზეპირო -„მტკიცების საგანი’’ -ცნება]

ხ

„მტკიცების საგნის’’ -განსაზღვრა და შეცვლა

 

ა) „განსაზღვრა’’

·        „მტკიცების საგანს’’  [ანუ დასამტკიცებელ „ირიდიულ ფაქტების’’ ნუსხას ] განსაზღვრავენ თავად  „მხარეები’’ მატერიალური სამართლის  ნორმების საფუძველზე[და არა სასამართლო][ეს დაიმახსოვრე]

ხ

ბ) „შეცვლა’’

 

·        „მტკიცების საგანი’’[ანუ დასამტკიცებელი „იურიდიული ფაქტების’’ ნუსხა ] შეიძლება პროცესის განმავლობაში ამა თუ იმ მიზეზით შეიცვალოს  მხარის მიერ.[იხ სსსკ-ის 83-ე მუხლი და სხვა დისპოზიციური მუხლები]

·        მაგ. „მოსარჩელემ’’ შეიძლება „უარი თქვას  თავისი  მოთხოვნების ნაწილზე’’ ანდა მოსარჩელემ შეიძლება შეცვალოს „სარჩელის[დავის] საგანი’’ ანდა შეცვალოს „მოთხოვნის საფუძველი’’[ანუ კანონის ნორმა რომლის საფუძველზეც აყენებს მოთხოვნას]

ხ

·        „მოპასუხემ“ კი  შეიძლება შეცვალოს მის წინააღმდეგ აღძრული სარჩელის „შესაგებელის საფუძველი’’ [ანუ კანონის ნორმა რომლის საფუძველზეც აყენებს საპასუხო  მოთხოვნას]

ხ

·        „მტკიცების საგანი’’[ანუ დასამტკიცებელი „იურიდიული ფაქტები’’] შეიძლება შეიცვალოს

პროცესში მე-3 პირტა შესვლის გამოც,პროცესში „თანამონაწილეთა’’ ჩაბმის გამო

·        „მტკიცების საგანი’’[ანუ დასამტკიცებელი „იურიდიული ფაქტები’’] შეიძლება შეცვალოს „შეგებებული’’ სარჩელის აღძვრამ

ხ

·        „მტკიცების საგანი’’[ანუ დასამტკიცებელი „იურიდიული ფაქტები’’] შეიძლება შეცვალოს სარჩელთა შეერთებამ ან სარჩელთა გაყოფამ სასამართლოს მიერ

ხ

·        „მტკიცების საგანი’’[ანუ დასამტკიცებელი „იურიდიული ფაქტები’’] შეიძლება შეცვალოს მხარეთა „მორიგებამ’’ და სხვა

ხ

·        აქ ჩამოტვლილ „მხარეთა’’ და „საქმის მონაწილეთა’’ „დისპოზიციურ უფლებატა’’ გამოყენება იწვევს სასამართლოს მიერ გამოსაკვლევი „იურიდიული ფაქტების’’ და მათი „მტკიცებულებების’’ შეცვლას

ხ

·        ყურადღება: „სააპელაციო ინსტანციაში’’ „მტკიცების საგანი’’[ანუ დასამტკიცებელი „იურიდიული ფაქტების’’  ნუსხა] შეიძლება გაფართოვდეს დამატებითი მტკიცებულებითი მასალების წარდგენის ხარჯზე.[ანუ შეიშცვალოს]

ხ

„მტკიცების საგნის’’ დადგენას პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს

 

·        „მტკიცების საგნის’’ ე.ი. იმ „ფატების’’ და „გარემოებების’’ ნუსხის სწორად  და საბოლოოდ განსაზღვრას ,რომლებიც უნდა დამტკიცდეს[ანუ დადდგინდეს] [ანუ გამოკვლეულ იქნას]  კონკრეტული დავის განხილვისას დიდი პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს საქმის სწრაფად და სწორად გადასაწყვეტად.

·        „მტკიცების საგნის’’ დადგენა ასევე საშუალებას აძლევს სასამართლოს თავიდან აიცილოს პროცესების  გადატვირთვა „ზედმეტი ‘’ მასალებით;[!!!!]

ხ

·        ამრიგად, მას შემდეგ რაც  გაირკვევა „ვინ’’ და რომელი „მტკიცებულებებით’’ უნდა ამტკიცოს ,აუცილებლია იმის გარკვევაც ,თუ „რა’’ უნდა დაამტკიცოს მან ე.ი. აუცილებელია განისაზღვროს „მტკიცების საგანი’’

ხ

·        ყურაღება: მოქმედი კანონით დადგენილია წესი,რომ „აუცილებელია  „დამტკიცდეს ‘’ ის გარემოებები[ანუ  იმ „იურიდიული ფაქტების“ არსებობა],რომლებიც ასაბუთებენ მხარეთა „მოთხოვნებს’’ და „შესაგებელს’’

·        „მტკიცების საგანი’’  ,ჩვეულებრივ, თავის თავში მოიცავს  სხვადასხვა[ანუ რამდენიმე] „იურიდიული მნიშვნელობის ფაქტს და გარემოებას“.

·        „მტკიცების საგანი’’ უპირველეს ყოვლისა განისაზღვრება სარჩელში ან შესაგებელში არსებული „იურიდიული ფაქტებით’’[იქ უნდა ნახო]

·        „მტკიცების საგანში’’ შემავალი „იურიდიული ფაქტების’’ ნუსხის განსასაზღვრავად თავდაპირველად  მხარემ  უნდა მიმართოს  შესაბამის მატერიალური სამარტლის ნორმას[ანუ  მოთხოვნის „საფუძველს’’]

·        მაგ.მოქალაქემ აღძრა სარჩელი „ჯანმრთელობისთვის  მიყენებული ზიანის ანაზღაურების’’ მოტხოვნით.

მაშინ ,მან მატერიალური სამართლის ნორმის თანახმად უნდა დაამტკიცოს შემდეგი „იურიდიული ფაქტების “ ნუსხა :

a.      რომ იგი „ნამდვილად“ დასახიჩრდა

b.      ანდა რომ  „მის ჯანმრთელობას მიადგა „სხვა სახის’’ დაზიანება“[მსუბუქი,ნაკლებად მძიმე,მძიმე]

c.      რომ ამ „ზიანის შედეგად მან დაკარგა ხელფასი[ან შემოსავალი],რომელიც მას ჰქონდა ან შეეძლო მიეღო[ჰქონოდა]’’

d.     რომ „იძულებული იყო გაეღო დამატებითი ხარჯები მკურნალობისტვის,განსაკუტრებული კვებისთვის,მედიკამენტების შესაძენად,პროტეზირებისთვის,მოვლისტვის,სპეციალური სატრანსპორტო საშუალებების შესაძენად და ა.შ.“

ხ

სხვა მაგალითი:

·        მაგ. როგორც „მესაკუტრემ’’ ,ისე „მფლობელმა’’ შეძლება დააყენოს „სავინდიკაციო სარჩელი“.

·        „სავინდიკაციო სარჩელში’’ მოსარჩელემ უნდა დაამტკიცოს  სამოქალაქო კოდექსით გათვალისწინებული „იურიდიული ფაქტები’’, კერძოდ:

a.      ნივთზე „საკუტრების უფლების’’ ან „კანონიერი მფლობელობის’’ - ფაქტი

b.      ასევე, „მოსარჩელეს მფლობელობიდან მისი ნების საწინააღმდეგოდ ქონების გამოსვლის ფაქტი’’.

ხ

სხვა მაგალითი

·        მაგ. „მომეტებული საფრთხის წყაროს მფლობელს შეუძლია აღძრას შესაგებელი და მიუთიტოს:

a.      „დაუძლეველ ძალაზე’’ [როგორც იურიდიულ ფაქტზე]

b.      ან „დაზარალებულის განზრახვაზე’’[როგორც იურიდიულ ფაქტზე]

c.      ან „დაზარალებულის უხეშ გაუფრთხილებლობაზე’’[როგორც იურიდიულ ფაქტზე]

ხ

[დაიმახსოვრე]

·        ამრიგად,სამოქალაქო საქმის „მტკიცების საგანი’’[ანუ დამსტკიცებელ „იურიდიულ ფაქტთა ნუსხა’’] განისაზღვრება პირველ რიგში  სასარჩელო მოთხოვნების და შესაგებლის „სამართლებრივი საფუძვლის’’ დადგენით.[!]

·        თუმცა, „მტკიცების საგანი’’  მხოლოდ კანონით გათვალისწინებული „იურიდიული ფაქტებით’’[გარემოებებით] არ ამოიწურება ..

·        აუცილებელია ე.წ. „საქმისთვის მნიშვნელოვანი სხვა გარემოებების’’ დადგენაც

 

რას ეწოდება „საქმისთვის მნიშვნელოვანი სხვა გარემოებები’’

 

 

·        რას ნიშნავს „საქმისთვის მნიშვნელოვანი სხვა გარემოებები’’ ?

·        „საქმისთვის მნიშვნელოვანი სხვა გარემოებებია’’ :

a.      „საპროცესო ხასიათის გარემოებები ’’[ მაგ. ნებისმიერი შუამდგომლობის აღძვრისას[ „აცილების შესახებ’’,“საქმისწარმოების შეჩერების შესახებ’’,“განცხადების განუხილველად დატოვების შესახებ’’ და ა.შ.] მხარეებმა უნდა დაამტკიცონ ის გარემოებები[ფაქტები],რომლებსაც ისინი ეყრდნობიან,როცა ამა თუ იმ შუამდგომლობას აყენებენ]

 

b.      ასევე, „საქმისთვის მნიშვნელოვანი სხვა გარემოებებია’’ „მტკიცებულებითი ფაქტები’’ [ე.ი. ისეთი ფაქტობრივი გარემოებები[მაგ. ალიბი],რომლებიც  შემდეგში გამოიყენება სასამარტლოში დასამტკიცებელი „იურიდიული ფაქტების’’ დასადგენად[დასამტკიცებლად]

ხ

„მტკიცების საგანი’’ – „უდავო’’ წარმოებაში

·        „მტკიცების საგანი’’ - უდავო წარმოებაში განისაზღვრება „განმცხადებლის’’ მოთხოვნების სამართლებრივი საფუძვლებით და „დაინტერესებული პირების“ შესაგებლების სამართლებრივი საფუძვლებით

·        მაგ. „ზოგიერთი იურიდიული ფაქტის დადგენის’’ საქმეზე   განმცხადებელი ვალდებულია ამტკიცოს:

a.    თვითონ დასადგენი  „იურიდიული ფაქტი’’[მაგ.“ნათესაური კავშირი ‘’ და სხვა]

ასევე

b.    “სათანადო დოკუმენტის მიღების შეუძლებლობის’’ ფაქტი

ანდა

c.    „დაკარგული დოკუმენტების აღდგენის შეუძლებლობის’’ დამადასტურებელი  ფაქტი

ხ

·        „უდავო’’ წარმოებაში  ჩარტულ „დაინტერესებულ პირებს’’ თავის მხრივ შეუძლიათ[უფლება აქვთ] დაამტკიცონ მათი შესაგებლის საფუძვლად არსებული ფაქტები[!]

·        მაგ. „სულიტ ავადმყოფობის ან ჭკუასუსტობის  გამო პირის ქმედუუნაროდ აღიარების ‘’ საქმეზე იმას,ვისი ქმედუუნაროდ აღიარების შესახებაც იხილება საქმე,შეუძლია დაამტკიცოს,რომ „მიუხედავად სულიტ ავადმყოფობისა,,ავადმყოფობის ხასიათ[ხარისხი] მას ხელს არ უშლის გაიგოს თავისი მოქმედებების მნიშვნელობა და გააკონტროლოს ისინი“.

 

 

ხ

სამოქალაქო პროცესში „მტკიცების საგნის’’ მნიშვნელობა

 

·        „მტკიცების საგნის’’ მნიშვნელობა იმაში მდგომარეობს,რომ იგი:

a.      მოსამართლის და მხარეთა „შემეცნებით საქმიანობას’’ მიმართავს მხოლოდ იმ „ფაქტების“ დადგენაზე რომლებიც „მტკიცების საგნის’’ შინაარსს შეადგენენ

 

 „მტკიცების საგნის’’ შინაარსს  შეადგენენ ანუ  მასში შედიან“: 

 ა) „იურიდიული ფაქტები’’

 ბ)„საქმისთვის მნიშვნელოვანი სხვა გარემოებები’’ [რაც იყოფა   „საპროცესო ხასიათის გარემოებებად’’ და „მტკიცებულებით ფაქტებად’’

 

b.      „მტკიცების საგანი’’  განსაზღვრავს სასამართლო შემეცნების  ა) მოცულობას და ბ) ფარგლებს

c.      „მტკიცების საგანი’’   წარმოადგენს საქმეში არსებული „თითოეული მტკიცებულების’’ „შესახებობის’’ დადგენის კრიტერიუმს[ამაზე იხ. სსსკ-ის 104 -ე მუხლი]

[გავიხსენოთ, რომ „მტკიცებულების შესახებობა’’ ნიშნავს „მტკიცებულების’’ და „მტკიცების საგანში’’ შემავალი „ფაქტების’’ ურთიერთკავშირს]

 

ხხხხხ

[სამახსოვრო]

ფაქტების 3 ჯგუფი რომლებიც „მტკიცების საგანში“ შედიან:

 

1)     „სასარჩელო მოტხოვნის“ და „შესაგებლის“ სამართლებრივ საფუძვლებად გამოყენებული მატერილური სამართლის ნორმების “იურიდიული ფაქტები’’

ეს „იურიდიული ფაქტები’’ მითიტებულია სამართლის ამ ნორმათა  ჰიპოტეზასა და დისპოზიციაში.

ამ „იურიდიული ფაქტების’’ არსებობა-არარსებობის   დადგენა[დამტკიცება] „მტკიცებულებებით’’  აუცილებელია  სასამართლოში დავის  სწორად და კანონიერად გადასაწყვეტად

 

2)     ასევე ,„მტკიცებულებითი ფაქტები’’  [იხ. ფაილი „სასამართლო მტკიცებულებები’’]

3)     ასევე,„საპროცესო ხასიათის გარემოებები ‘’ ანუ ფაქტები რომელტა არსებობასთან დაკავშირებულია სხვადასხვა“ საპროცესო მოქმედებათა“[მაგ. „სარჩელის აღძვრის’’ ,“საქმისწარმოების შეჩერების’’, „საქმისწარმოების შეწყვეტის’’ ]შესრულების უფლება

 

·        სამივე ჯგუფის ნებისმიერი ფაქტი მოიტხოვს დამტკიცებას „სასამარტლო მტკიცებულებათა“ მეშვეობით,რათა სასამარტლომ აღიაროს ესა თუ ის „ფაქტი’’ როგორც უტყუარი,ანუ ნამდვილი.

·        მაგრამ „მტკიცების საგანი’’ სამოქალაქო პროცესში არის არა ყველა ეს ფაქტი ,არამედ მხოლოდ „სარჩელის საფუძვლის’’  და  „შესაგებლის -„იურიდიული ფაქტები ‘’[!!!!]

ხ

·        „მტკიცების საგნის’’ ნაცვლად ზოგჯერ ხმარობენ ტერმინს „მტკიცების ფარგლები’’

·        „მტკიცების საგნის’’ „სწორად განსაზღვრა’’[რასაც მხარე თავად ან წარმომადგენლის დახმარებით აკეტებს] ნიშნავს იმას ,რომ „მტკიცებულებათა’’ შეგროვების პროცესს სწორი მიმარტულება მიეცემა

·        ხოლო მხარის მიერ სწორად  შეგროვებულ მტკიცებულებებს მოგვიანებით გამოიკვლევს და შეაფასებს სასამართლო

ხ

·        სასამართლო პრაქტიკა აჩვენებს ,რომ განსაკუთრებით რთულია  „მტკიცების საგნის ‘’ სწორად განსაზღვრა ე.წ. განუსაზღვრელი[ანუ ზოგადი] ნორმებით[!] მოწესრიგებული სამართალურტიერთობებიდან გამომდინარე დავების გადაწყვეტის დროს,ანუ  მაშინ  

როცა სასამართლომ ა)უნდა გაითვალისწინოს  საქმის გარემოებები და ბ)თვითონ შეაფასოს ესა თუ ის ფაქტი

[მაგ. ამგვარი[ზოგადი]  დისპოზიციის ნორმებს შეიძლება შეხვდეთ „მშობლის უფლების ჩამორტმევის’’,“ბავშვის აღსაზრდელად გადაცემის’’,“მორალური ზიანის შესახებ’’  და სხვა დავებში ]

·        სამართლის ასეთმა ნორმებმა სამოქალაქო პროცესის თეორიაში მიიღო სახელწოდება „სიტუაციური ნორმები’’,რადგან ამ ნორმებიტ სამარტალურთიერთობის მოწესრიგებისას გადამწყვეტი მნიშვნელობაენიჭება „სასამართლოს[მოსამართლის] შეხედულებას/მოსაზრებას’’,ანუ კანონში დაფიქსირებული იმ ზოგადი გარემოებების კონკრეტიზაციას მოსამართლის  მიერ,რასაც  უკავშირდება  გარკვეული  სამართლებრივი შედეგები.

·        „სიტუაციური ნორმებში’’ მოცემულია ისეთი ზოგადი იურიდიული ცნებები ,როგორიცაა: „თვითონ დაზარალებულის გაუფრთხილებლობა’’,“მოპასუხის ქონებრივი მდგომარეობა’’ „კონკრეტული ვიტარება,რომლის დროსაც მიყენებულ იქნა ზიანი’’ ,“არასრულწლოვანი ბავშვების ინტერესები’’

·        საქმის განხილვის და გადაწყვეტის დროს მოსამართლე თავისი შეხედულებისამებრ აკონკრეტებს ამ ზოგად ცნებებს

ხ

„მტკიცების ტვირთი’’ და „მტკიცების საგანი’’

·        სასამართლო  კონკრეტულ საქმეზე ახორციელებს მართლმსაჯულებას

·        იგი მოწოდებულია დაადგინოს მოდავე მხარეთა შორის არსებული სამართლებრივი ურტიერთობები და მათი უფლება -მოვალეობები;

·        ამისათვის კი აუცილებელია კონკრეტულ საქმეზე[დავაზე] დადგინდეს „ფაქტობრივი გარემოებები’’

·        მოქმედი კანონის თანახმად თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს ის „გარემოებები’’[ანუ იურიდიული ფაქტები] ,რომლებზეც ის ამყარებს თავის მოთხოვნებს და შესაგებელს

 

·        სასამართლოში  „მტკიცებისას ‘’ლაპარაკია ორ  მომენტზე 1) „მტკიცების ტვირთზე’’  ანუ ვინ უნდა ამტკიცოს  და 2)“მტკიცების საგანზე’’ ანუ  რა უნდა ამტკიცოს

·        ამრიგად,სასამართლოში საქმის გადასაწყვეტად საჭიროა დავადგინოთ საქმის „ფაქტობრივი გარემოებები’’

·        „ფაქტობრივ გარემოებებში’’ იგულისხმება იურიდიული ფაქტები,რომლებიც უნდა დამტკიცდეს კონკრეტულ საქმეზე;

·        იურიდიული ფაქტების  ერთობლიობა სეადგენს ამ კონკრეტული საქმის „მტკიცების საგანს’’

·        ამა თუ იმ საქმეზე ,რომელი „იურიდიული ფაქტები’’ უნდა დადგინდეს,მათზე[იურიდიული ფაქტებზე]  მიუთითებს მატერიალური სამართლის შესაბამისი  ნორმა[„მოტხოვნის’’ ან შესაგებლის  საფუძველი ]

·        ამასტან, დასამტკიცებელი „იურიდიული ფაქტების’’ ნუსხა[მტკიცების საგანი] შეიძლება გაფართოვდეს ან შევიწროვდეს

·        გაფართოვდება თუ პროცესში ჩაერთვებიან მე-3 პირები, და თანამონაწილეები,რომლებიც თავის მხრივ მოითხოვენ გარკვეული იურიდიული ფაქტების დადგენას

·        და პირიქით მტკიცების საგანი [დასამტკიცებელ იურიდიულ ფაქტტა ნუსხა] შევიწროვდება თუკი პროცესიდან გავლენ მე-3 პირები ან თანამონაწილეები

ხ

·        კიდევ ერტხელ, „მტკიცების საგანში’’ შედის მხოლოდ :

a.      მოსარჩელეს სარჩელის საფუძვლის იურიდიული ფაქტები

b.      მოპასუხის „შესაგებლის“ საფუძვლის იურიდიული ფაქტები

c.      ან მოპასუხის „შეგებებული ‘’ სარჩელის საფუძვლის იურიდიული ფაქტები

ხ

ყურადღება:

ერტმანეთისგან უნდა განვასხვავოთ „მტკიცების საგანი’’ და  ე.წ. „ფაქტები ,რომლებიც მტკიცებას არ საჭიროებს’’

„ფაქტები ,რომლებიც მტკიცებას არ საჭიროებს’’ არის:

a.      „საყოველტაოდ ცნობილი ფაქტები’’

b.      „პრეიუდიციული ფაქტები’’

c.      „უდავო“ ფაქტები’’

d.      „მტკიცებულებითი პრეზუმფციები“