კაზუსი 11. ყურძენი ალაზნის ველიდან -"ვალდებულების შესრულების სამართლებრივი შეუძლებლობა''

 

·        ჯონდის ღვინის მცირე საწარმო აქვს და ეძებს განსაკუთრებით ხარისხიან ყურძენს.

·        კახეთში ბევრი ვენახი მოიარა, მაგრამ სასურველ ხარისხს ვერსად მიაგნო.

·        ბოლოს კი ალაზნის ველზე ერთ-ერთ ვენახში აღმოაჩინა რქაწითელის ქარვისფერი მტევნები და მიხვდა, რომ „ეს ის იყო’’.

·        იქვე ვენახში მუშაობდა ნიკო.

·         ჯონდიმ იფიქრა, რომ ნიკო ამ ვენახის მესაკუთრეა და ჰკითხა, რამდენად მიჰყიდიდა ამ ვენახში დაკრეფილ 2 ტონა ყურძენს.

·        ნიკომ 1000 ლარი დაუფასა.

·        ფასით ჯონდიც მოიხიბლა და შეუთანხმდა ნიკოს, რომ სექტემბერში 2 ტონა ყურძენს წაიღებდა.

·        სექტემბრის დასაწყისში ჯონდი ურეკავს ნიკოს და ეკითხება, როდისაა შესაძლებელი ყურძნის წაღება.

·         ნიკო დამწუხრებული ხმით უხსნის, რომ ვენახი მისი არაა, სინამდვილეში მესაკუთრე ნიკოს ძმა პეტრეა, რომელსაც არ მოეწონა ყურძნის გაყიდვის იდეა.

·        გაბრაზებული ჯონდი სახლში მიადგა ძმებს და ითხოვს მათგან შეთანხმებული ყურძნის გადაცემას.

 

აქვს თუ არა ჯონდის რომელიმე ძმისაგან ყურძნის გადაცემის მოთხოვნის უფლება?

 

 

A.   ჯონდის მოთხოვნა ნიკოსაგან 2 ტონა ყურძნის გადაცემის შესახებ სკ-ის 477-ე მუხლის I ნაწილის საფუძველზე

 

ჯონდის შესაძლოა ჰქონდეს ნიკოსაგან 2 ტონა ყურძნის გადაცემის მოთხოვნის უფლება სკ-ის 477-ე მუხლის I ნაწილის საფუძველზე.

ამისათვის საჭიროა, მოთხოვნა[მოთხოვნის უფლება]   ა)წარმოიშვას, ბ)არ შეწყდეს და გ)იყოს განხორციელებადი.

 

I.            მოთხოვნის წარმოშობა

 

·        აღნიშნული მოთხოვნა წარმოიშობა ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე, სკ-ის 477-ე მუხლიდან გამომდინარე.

·        ჯონდი და ნიკო შეთანხმდნენ ყურძნის ნასყიდობაზე შესაბამისი ანაზღაურებით.

·         მათ განსაზღვრეს ხელშეკრულების ყველა არსებითი პირობა.

·        შესაბამისად, ხელშეკრულება დადებულია და მოთხოვნა წარმოიშვა.

 

·        მხოლოდ „ნასყიდობის ხელშეკრულებით“, ცხადია, „საკუთრების უფლება“ მყიდველზე არ გადადის. ·        გამყიდველი „მხოლოდ და მხოლოდ ვალდებულებას კისრულობს’’, რომ „უზრუნველყოფს საკუთრების გადასვლას მყიდველზე“. ·        „საკუთრების უფლების გადასვლა’’  კი დამატებით „სხვა წინაპირობებსაც’’ მოითხოვს (იხ.სკ-ის 183-ე და შემდგომი მუხლები). ·         ამიტომ ის ფაქტი, რომ „ნასყიდობის ხელშეკრულებას’’ ნიკო დებს „სხვის საკუთრებაში არსებულ ქონებაზე“, არ მოქმედებს ამ ხელშეკრულების  „ნამდვილობაზე“. ·        როგორ შეასრულებს ნიკო ამ „ნამდვილი ხელშეკრულების საფუძველზე წარმოშობილ ვალდებულებას’’, ეს ცალკე საკითხია.[!] ხ ·         მხარეებს „ნასყიდობის ხელშეკრულების’’ დადება „ჯერ არარსებულ ქონებაზეც’’ კი შეუძლიათ.[არათუ „სხვის ქონებაზე’’]

 

II.               მოთხოვნის შეწყვეტა

 

·        თუმცა მოთხოვნა შესაძლოა შეწყვეტილიყო ვალდებულების შესრულების შეუძლებლობის გამო.

 

1.      „შესრულების ფაქტობრივი შეუძლებლობა“

 

·        „ვალდებულების შესრულება“ , „ფაქტობრივად“, მაშინაა „შეუძლებელი“, როცა შესრულება ბუნების კანონებიდან გამომდინარე წარმოუდგენელია.

·        მოცემულ შემთხვევაში ნიკოს თავისუფლად შეუძლია, ყურძენი დაკრიფოს და გადასცეს კრედიტორს, ამაში მას ბუნების კანონები ხელს არ უშლის.

·        შესაბამისად, „ვალდებულების ფაქტობრივი შეუძლებლობა’’ ამ კაზუსში  სახეზე არ გვაქვს[!]

 

 

2.    „სამართლებრივი შეუძლებლობა“

 

„ვალდებულების შესრულების სამართლებრივი შეუძლებლობა’’ -რა არის ეს?   ·        „ვალდებულების შესრულების სამართლებრივი შეუძლებლობა“  „ ნამდვილი შეუძლებლობის“ ერთ-ერთი სახეა. ·        ასეთ დროს ვალდებულების შესრულების შედეგის დადგომას „სამართლებრივი საფუძვლები უშლის ხელს“. ·         მაგალითად, „სამართლებრივად შეუძლებელია’’ „სხვის საკუთრებაში არსებული ნივთის“ გადაცემით „საკუთრების უფლების“  გადასვლა მესამე პირზე. ხ ·        „სამართლებრივი შეუძლებლობა’’ ხშირად დაკავშირებულია „ლიცენზირებასთან“ ან „სახელმწიფო ნებართვასთან“, ან „აკრედიტაციასთან’’ . ·        მაგალითად, თუკი უმაღლესმა სასწავლო დაწესებულებამ „სწავლების ხელშეკრულება’’ დადო სტუდენტებთან, მაგრამ შემდეგ“ აკრედიტაცია’’ ვერ გაიარა და საქმიანობის უფლება შეუჩერდა, სახეზე იქნება „სტუდენტების მიმართ ვალდებულების შესრულების შეუძლებლობა’’. ·        „სასწავლებლის მიმართ სტუდენტების მოთხოვნა სწავლების შესახებ’’  შეწყდება, მაგრამ სტუდენტებს, შესაბამისი წინაპირობების დაკმაყოფილების შემთხვევაში, „ზიანის ანაზღაურების’’ მოთხოვნის უფლება  წარმოეშობათ[!].

·        „ვალდებულების შესრულების სამართლებრივი შეუძლებლობა’’ სახეზეა მაშინ, როცა ვალდებულების შესრულების შედეგის დადგომას სამართლებრივი საფუძვლები უშლის ხელს.

·        სკ-ის 186-ე მუხლის თანახმად, მოძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების მესამე პირზე გადაცემა მხოლოდ მესაკუთრეს შეუძლია.

·        ნიკო არაა ვენახის და, შესაბამისად, მისი ნაყოფის მესაკუთრე. ამიტომ მას სამართლებრივად არ აქვს უფლება ნივთის გადაცემისა.

·        მისი „ვალდებულების შესრულებას’’ „სამართლებრივი საფუძვლები უშლის ხელს“.

·        ამიტომ მოცემულ შემთხვევაში[კაზუსში] სახეზეა „ვალდებულების შესრულების სამართლებრივი შეუძლებლობა“.

 

ხ

შუალედური დასკვნა

 

·        „სამართლებრივი შეუძლებლობა’’ მოთხოვნის შეწყვეტის საფუძველია.

·        შესაბამისად, ჯონდის მოთხოვნა[მოთხოვნის უფლება] შეწყდა.

 

III.             საბოლოო

 

დასკვნა ჯონდის არა აქვს ნიკოსაგან 2 ტონა ყურძნის გადაცემის მოთხოვნის უფლება სკ-ის 477-ე მუხლის პირველი ნაწილიდან გამომდინარე

 

სქემა იყო:

B. ჯონდის მოთხოვნა ნიკოსგან ყურძნის გადაცემაზე, 477 I

 

I.                 მოთხოვნის წარმოშობა (+)

II.               მოთხოვნის შეწყვეტა შეუძლებლობის გამო (+)

Ø ფაქტობრივი შეუძლებლობა (-)

 Ø სამართლებრივი შეუძლებლობა (+)

შედეგი: ჯონდის არა აქვს ნიკოსაგან ყურძნის გადაცემის მოთხოვნა, 477 I (-)

 

ხხხხხხხხხხხხხხხხხ

B.   ჯონდის მოთხოვნა პეტრეს მიმართ 2 ტონა ყურძნის გადაცემის შესახებ სკ-ის 477-ე მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე

 

ჯონდის შესაძლოა ჰქონდეს პეტრეს მიმართ 2 ტონა ყურძნის გადაცემის მოთხოვნის უფლება სკ-ის 477-ე მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე.

 

ამისათვის საჭიროა, მოთხოვნა ა)წარმოიშვას, ბ)არ შეწყდეს და  გ)იყოს განხორციელებადი.

I.            მოთხოვნის წარმოშობა

·        აღნიშნული მოთხოვნის წარმოშობის საფუძველი მხარეთა შორის დადებული ნასყიდობის ხელშეკრულებაა.

·         ნასყიდობის ხელშეკრულების დასადებად კი საჭიროა ორი ურთიერთმფარავი ნების გამოვლენა – ოფერტი და აქცეპტი.

 

1.    შეთანხმება პეტრესთან

·        კაზუსიდან იკვეთება, რომ ორი პირის შეთანხმება ოფერტისა და აქცეპტის სახით შედგა, თუმცა ერთმანეთის მიმართ ნება გამოავლინეს ჯონდიმ და ნიკომ.

·        პეტრეს უშუალოდ არც ოფერტი და არც აქცეპტი არ გამოუვლენია.

 

 

2.      წარმომადგენლობა ნიკოს მიერ

 

·        თუმცა, შესაძლოა, ნიკო თავისი აქცეპტის გამოვლენისას ყოფილიყო პეტრეს „წარმომადგენელი’’.

·        ასეთ შემთხვევაში, სკ-ის 104-ე მუხლის თანახმად, „ხელშეკრულების სამართლებრივი შედეგები“ პეტრესთვის წარმოიშობოდა.

·        იმისათვის, რომ პეტრე იყოს ნიკოს „წარმომადგენელი“, იგი „უნდა ავლენდეს ა)“საკუთარ ნებას“ ბ) „სხვისი სახელით“ გ) „მინიჭებული წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების ფარგლებში“.

 

ა. „საკუთარი ნების გამოვლენა’’

 

·        კაზუსის ფაბულიდან ნათლად იკვეთება, რომ ნიკო საკუთარ ნებას ავლენს.

·         ამ ნების ფორმირება მის პიროვნებაში მოხდა და უშუალოდ მის მიერ იქნა გამოხატული.

 

     ბ. „სხვისი სახელით’’

 

·        თუმცა ნიკო „არ მოქმედებდა სხვისი სახელით’’.

·        მას არ მიუთითებია ჯონდისათვის, რომ იგი თავისი ძმის წარმომადგენელი იყო.

·        ჯონდის „არც შეეძლო ევარაუდა“ მისი წარმომადგენლობის თაობაზე (სკ-ის 104-ე მუხლის III ნაწილის პირველი წინადადება).

·        გარდა ამისა, ჯონდისთვის არც „სულ ერთი’’ იყო, თუ ვინ იქნებოდა ხელშეკრულების მეორე მხარე, რადგან ვალდებულება მომავალში, სექტემბერში, უნდა შესრულებულიყო (სკ-ის 104-ე მუხლის III ნაწილის მეორე წინადადება).

 

 გ.  „წარმომადგენლობითი უფლებამოსილება’’  

 

·        ნიკო არ მოქმედებდა როგორც პეტრეს „წარმომადგენელი’’.

·        ამიტომ , მის მიერ დადებული ხელშეკრულება ვერ წარმოშობს შედეგებს პეტრესათვის.

 

 შუალედური დასკვნა -„ მოთხოვნის წარმოშობა პეტრეს მიმართ’’

 

ჯონდის მოთხოვნა პეტრეს მიმართ არ წარმოშობილა.

 

 

საბოლოო დასკვნა

 

ჯონდის არ აქვს პეტრესაგან 2 ტონა ყურძნის გადაცემაზე მოთხოვნის უფლება სკ-ის 477-ე მუხლის პირველი ნაწილიდან გამომდინარე.

 

ხ

ამოხსნის სქემა იყო:

 

B. ჯონდის მოთხოვნა პეტრესაგან ყურძნის გადაცემაზე, 477 I

 

I.                 მოთხოვნის წარმოშობა (+)

Ø შეთანხმება პეტრესაგან (-)

 Ø წარმომადგენლობა ნიკოს მიერ (+)

o საკუთარი ნების გამოვლენა (+)

o სხვისი სახელით (-)

o „წარმომადგენლობითი უფლებამოსილება’’ (-)  

 

შედეგი: ჯონდის არა აქვს პეტრესაგან ყურძნის გადაცემის მოთხოვნა, 477 I (-)