ზოგადი დებულებანი დელიქტური ვალდებულების შესახებ

 

 

    მუხლი 992. ცნება

 

პირი, რომელიც სხვა პირს მართლსაწინააღმდეგო, განზრახი ან გაუფრთხილებელი [ანუ ბრალეული] მოქმედებით[ან უმოქმედობით] მიაყენებს ზიანს, ვალდებულია აუნაზღაუროს მას ეს ზიანი.

 

ცნება

·        „ზიანი’’ სამოქალაქო სამართალში არის ფიზიკური ან იურიდიული პირის ა)უფლების ან ბ)კეთილდღეობის[ქონების]  შემცირება,ან განადგურება;[ცნება საზეპირო]

ხ

წარმოშობა

·        „ზიანი ‘’ შეიძლება წარმოიშვას სამოქლაქოსამართლებრივი ურთიერთობის ერთ-ერთი მხარის მიერ სახელშეკრულებო ვალდებულების ა)შეუსრულებლობით ,ან ბ)არაჯეროვანი შესრულებით.

·        მაგრამ „ზიანი ‘’  ასევე შეიძლება წარმოიშვას იმ შემთხვევებშიც,როცა მხარეები ზიანის მიყენებამდე არ იმყოფებოდნენ  რაიმე სახის სახელშეკრულებო ურთიერთობაში(!)[ქვემოთ  სწორედ ასეთ „არასახელშეკრულებო  ზიანზე“ ვისაუბრებთ]

·        ამრიგად, სამოქალაქო კანონმდებლობა და სასამართლო პრაქტიკა   განასხვავებს „სახელშეკრულებო’’ და „არასახელშეკრულებო ‘’ ზიანს(!)

ხ

ზიანის მიყენების გზები

·        „სახელშეკრულებო ზიანის’’  მიყენება  ურთიერთობის მე-2 მხარისთვის შესაძლებელია  ა)ხელშეკრულებიდან წარმოშობილი ვალდებულების შეუსრულებლობით ან არაჯეროვანი შესრულებით  და ბ) იმ კანონის ან ადმინისტრაციული აქტის დანაწესების შეუსრულებლობით,რომელიც არეგულირებს ამ კონკრეტული სახის ურთიერთობას(!)

სახელშეკრულებო ურთიერთობის დროს პასუხისმგებლობა მიყენებული ზიანისთვის განისაზღვრება  ხელშეკრულების პირობებით ან იმ კანონით რომელიც არეგულირებს მოცემულ სამართლებრივ ურთიერთობას.

ხ

·        ხოლო „არასახელშეკრულებოდ’’ ითვლება ზიანი,რომელიც მიყენებულია არასახელშეკრულებო  უთიერთობის დროს[ანუ როცა მხარეები არ იყვნენ ერთმანეთთან რაიმე სახის ვალდებულებით ურთიერთობაში]

·        „არასახელშეკრულებო ზიანი’’ წარმოიშობა უშუალოდ სამართალდარღვევიდან(!)

 

ხ

რას  აღნიშნავს ტერმინი“დელიქტური ვალდებულება’’

 

·         „არასახელსეკრულებო ზიანს“  –„დელიქტურ ვალდებულებასაც’’ უწოდებენ(!) [რაც „უნებართვო ქმედებისგან“ წარმოქმნილ ვალდებულებას ნიშნავს]

 

·        ამ  „არასახელშეკრულებო ვალდებულების“  დასახელებების ასეთი სხვადასხვაობა არ ახდენს გავლენას მის შინაარსზე

·        კონკრეტული დასახელება განისაზღვრება იმით „არასახელშეკრულებო ვალდებულების“ რომელი ნიშანია  ხაზგასმული.

მაგ. როცა უნდათ ხაზი გაუსვან ქმედების შედეგს იყენებენ დასახელებას: „ზიანიდან[ანუ შედეგიდან] წარმოქმნილი ვალებულება’’

როცა უნდათ ხაზი გაუსვან ქმედების ხასიათს  ამბობენ : „სამართალდარღვევიდან,ანდელიქტიდან ან უნებართვო ქმედებიდან წარმოშობილი ვალდებულება’’

·        ლეგალური დეფინიცია სამართალდარღვევიდან[სისხლის სამართლის დანაშაულიდან ან ადმინისტრაციული დარღვევიდან ] წარმოშობილი ვალდებულების   კი არის „დელიქტური ვალდებულება’’[საზეპირო]

ხ

დელიქტური ვალდებულების მარეგულირებელი ნორმები

·        ყურადღება: კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში ნორმები ,რომლებიც „დელიქტურ ვალდებულებებს’’ არეგულირებს ვრცელდება ასევე ცალკეულ ვალდებულებებზე,რომლებიც  ხელშეკრულებიდან წარმოიშობა[ მაგ.527-ე მუხლმა დელიქტური ვალდებულებების მარეგულირებელ ნორმებს დაუმორჩილა ჩუქების ხელშეკრულებიდან წარმოშობილი ურთიერთობა,კერძოდ,“თუ დასაჩუქრებულს მიადგება ზიანი ნაჩუქარი ქონების ნაკლის გამო“]

ხ

„დელიქტური ვალდებულების’’ მხარეები

·        თვით „ზიანის მიყენების ფაქტი’’ სამართლის სპეციალური ნორმების საფუძველზე წარმოშობს  მხარეებს შორის სამარტლებრივ ურთიერთობას(!)

·        ფაქტობრივი ზიანის მიყენებისას დაზარალებული გვევლინება ,როგორც „კრედიტორი’’[ანუ ვისაც აქვს შესრულების მოთხოვნის უფლება],ხოლო ზიანის მიმყენებელი-ეს იგივე „მოვალეა’’[ ანუ კრედიტორის წინაშე ვალდებული პირი]

·        „კრედიტორი’’[დაზარალებული] შეიძლება იყოს ნებისმიერი ფიზიკური ,ან იურიდიული პირი

·        „მოვალე’’ კი შეიძლება იყოს მხოლოდ „დელიქტუნარიანი’’ პირი[ეი.ი. პირი ვინც პასუხს აგებს თავისი ქმედებისთვის]

·        დელიქტის დროს  [ანუ უნებართვო[არამართლზომიერი] ქმედების დროს],თვით ზიანის მიყენების ფაქტი წარმოადგენს  ვალდებულების წარმოშობის საფუძველს,რომელი ვალდებულების ძალითაც დაზარალებულს უფლება აქვს მოითხოვოს ზიანის ანაზღაურება  ზიანის მიმყენებლისგან.(!)

 

როგორ შეიძლება მიაყენონ არასახელშეკრულებო ურთიერთობის მხარეებმა ერთმანეთს ზიანი?

·        992-ე მუხლის ტექსტში  მართალია მხოლოდ  „მოქმედებით’’ მიყენებულ ზიანზეა მითითებული ,მაგრამ ეს ისე არ უნდა გავიგოთ ,რომ ზიანის მიყენება მხოლოდ  აქტიური მოქმედებით შეიძლებოდეს(!)

·        ზიანი შეიძლება „უმოქმედობითაც’’ იყოს გამოწვეული.[აქ ყურადრება: „უმოქმედობა’’ მხოლოდ მაშინ ითვლება არამართლზომიერ ქმედებად თუ შესაბამისი მოქმედების განხორციელება შედიოდა  „უმოქმედობიტ’’ ზიანის მიმყენებლის ვალდებულებაში(!)]

·        მაგ. „უმოქმედობა’’ აღზრდაში ან სატანადო ზედამხედველობის განუხორციელებლობა მშობლების ან „მეთვალყრეობაზე ვალდებული პირების“[მაგ. მასწავლებლების]  მხრიდან საფუძველია მათთვის  ზიანის ანაზღაურების დაკისრებისა მათი სამეთვალყურეო  არასრულწლოვანის ან სულიტ ავადმყოფის მიერ ზიანის მიყენებისას;

ხ

რას ადგება მხარეების ქმედებით ზიანი ?

·        ზიანი შეიძლება მიაყენონ:  ა)პირის სიცოცხლეს ან ბ) ჯანმრტელობას,ან გ)ქონებას;

ხ

ზიანის სახეები

ა) „ქონებრივი ზიანი’’

·        სამარტალდარღვევის მატერიალური[ანუ ეკონომიკური ხასიათის] შედეგი[პირის ქონების შემცირება],სამოქალაქო სამარტალში იწოდება-ქონებრივ ზიანად(!)

·        სამოქალაქო სამართალში ქონებრივი  ზიანი  შეიძლება განისაზღვროს დაზარალებულის მატერიალური მდგომარეობით სამართალდარღვევამდე და სამართალდარღვევის  შემდეგ[ანუ რა იყო  და რა გახდა  დაზარალებულის ქონება]

ხ

ბ)“ მორალური ზიანი’’

·        ქონებრივის გარდა,ზიანი შეიძლება „მორალურიც’’ იყოს ;

·        „მორალური ზიანის’’ ცნება: „ფიზიკური და სულიერი ტრამვა(!),რომელსაც ფულადი ეკვივალენტი არ მოეძებნება“.

·        „მორალური ზიანის’’ ანაღაურების მოტხოვნა შეიძლება მხოლოდ კანონით ზუსტად განსაზღვრულ შემთხვევებში,ამასთან მხოლოდ გონივრული და სამარტლიანი ანაზღაურების სახით.

·        „მორალური ზიანის’’ ანაზღაურებას ითვალისწინებს  სამოქალაქო კოდექსის მე-18 ,413-ე და 1005-ე მუხლები (!!)[წაიკითხე ეს მუხლები]

ხ

 

·        თუ „მორალური ზიანი’’ მიყენებულია „ქონებრივ ზიანთან’’ ერთად ,მაშინ ორივე უნდა ანაზღაურდეს,ხოლო თუ მხოლოდ „მორალური ზიანია’’ მიყენებული ის უნდა ანაზღაურდეს „ქონებრივი ზიანის’’ არ არსებობის მიუხედავად;

ხ

·        წარმოშობის წყაროების მიხედვით ქონებრივი[მატერიალური] ზიანი და  მორალური ზიანი არ განსხვავდებიან ერთმანეთისგან

·        სიკეთე რომლის ვნებასაც ქონებრივი ზიანი მოჰყვა ,შეიძლება „ქონება’’ არ იყოს ამ ტერმინის იურიდიული გაგებით.

·        შესაძლებელია მორალური სიკეთის ხელყოფამ გამოიწვიოს ქონებრივი ზიანი.[მაგ. ჯანმრთელობის დაზიანებამ შეიძლება გამოიწვიოს შრომისუნარიანობის დაქვეიტება და შემოსავლების შემცირება]

·        ან შეიძლება ქონების[მატერიალური სიკეთის] ხელყოფას მორალური ზიანის დადგომა მოჰყვეს(!)[მაგ. ინდივიდუალურად განსაზღვრული ნივთის დაზიანებით ან დაღუპვით გამოწვეული გულისტკივილი]

·        შესაძლებელია ისეთი შემტხვევებიც ,როდესაც სახეზეა მხოლოდ მორალური ზიანი[ მატერიალური ზიანისგან დამოუკიდებლად]

·        ამრიგად, ზიანის ბუნება[სახე] იმაზე კი არ არის დამოკიდებული რა სახის იყო ხელყოფილი სიკეტე[ ხელყოფის ობიექტი] ,არამედ იმაზე,მოეპოვება თუ არა ამ ზიანის შედეგს ფულადი ეკვივალენტი(!)

ხ

როდის ეკისრება პირს ზიანის ანაზღაურება ?

[„გენერალური დელიქტი’’]

·        პირს ზიანის ანაზღაურება დაეკისრება მხოლოდ მაშინ,თუ არსებობს ზიანის მიყენებისთვის პასუხისმგებლობის დაკისრების წინაპირობების  ერთობლიობა ,კერძოდ თუ:

a.    სახეზეა ზიანი

b.    ზიანი მიყენებულია მარტლსაწინააღმდეგო  ქმედებით[მოქმედებით,ან უმოქმედობიტ იმ პირის მიერ ვისაც მოქმედება ევალებოდა]

c.    მართლსაწინააღმდეგო ქმედებასა და შედეგ[ზიანს] შორის არსებობს მიზეზობრივი კავშირი

d.    ზიანის მიმყენებელს მიუძღვის ბრალი[განზრახვა ან გაუფრთხილებლობა]

[საზეპირო-კაზუსის ამოხსნისას დაგჭირდება]

·        ამ პირობების ერთობლიობა წარმოადგენს „დელიქტური ვალდებულების’’ იურიდიულ შემადგენლობას(!) ე.წ. „გენერალურ დელიქტს’’

ხ

·        აქ ყურადღება: კანონით გატვალისწინებულ შემტხვევებში(!)  ზიანის მიმყენებელს შეიძლება დაეკისროს  ვალდებულება აანაზღაუროს ზიანი „გენერალური დელიქტის’’ არარსებობის შემტხვევაშიც,კერძოდ პირის ქმედების მარლზომიერების და  მისი პირადი  ბრალის  არარსებობის დროსაც;(!!)

      ხ

           მართლზომიერი ქმედებით მიყენებული ზიანი ანაზღაურდება ?

·        საერთოდ,თუ არ არსებობს „ზიანი’’,მაშინ არ არსებობს „დელიქტური ვალდებულება’’

ხ

·        992-ე მუხლის თანახმად ,ზიანი მიყენებული უნდა იყოს ა) მართლსაწინააღმდეგო და ბ) ბრალეული ქმედებით[რათა დადგეს მისი ანაზღაურების მოთხოვნის უფლება]

·        ეს კი იმას ნიშნავს,რომ მართლზომიერი ქმედებით მიყენებული ზიანი არ ანაზღაურდება[მაგ. „აუცილებელი მოგერიების“ ფარგლებში მიყენებული ზიანი არ ანაზღაურდება,რადგან ასეთი ქმედება ითვლება მართლზმიერად]

ხ

·        ყურადღება: მაგრამ სამოქალაქო კოდექსი იტვალისწინებს გამონაკლისს(!),როდესაც ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნა შეიძლება დადგეს „მართლზომიერიქმედებით მიყენებული ზიანის არსებობის დროსაც’’- კერძოდ „უკიდურესი აუცილებლობით გამოწვეული ზიანის დროს’’[ ეს არის იმ საფრთხის თავიდან ასაცილებლად მიყენებული ზიანი,რომელიც მოცემულ გარემოში არ შეიძლებოდა თავიდან აცდენილი ყოფილიყო სხვა საშუალებით და თუ მიყენებული ზიანი აცდენილზე ნაკლებმნიშვნელოვანია იხ. მუხ.117-ე]

·        სისხლის სამარტლისგან განსხვავებით[რრომელიც გამორიცხავს პასუხისმგებლობას „უკიდურესი აუცილებლობის მდგომარეობაში“ ჩადენილი ქმედებისათვის],სამოქალაქო სამართალი ,როგორც წესი,ზიანის ანაზღაურებას აკისრებს იმას, ვინც მოქმედებდა „უკიდურესი აუცილებლობის მდგომარეობაში’’(!)

·        სამოქალაქო სამართალში ეს საკიტხი ასეთნაირად წყდება იმიტომ ,რომ „უკიდურესი აუცილებლობის დროს’’ იმ ინტერესების დაცვა,როლებსაც საფრთხე ემუქრება ,მიიღწევა იმ პირის ინტერესების შელახვის ხარჯზე ,რომელსაც არ შეუქმნია საფრთხე.[რომელიც არაფერ შუაში არ არის]ამიტომ ,არ იქნებოდა სამართლიანი ასეთი პირისათვის[დაზარალებულისთვის] ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლების წართმევა.

ხ

სხვისი ინტერესების სასრგებლოდ მიყენებული ზიანი ვინ უნდა აანაზღაუროს ?

·        ზოგჯერ პირი ზიანის მიყენებისას მოქმედებს არა თავის ,არამედ სხვის ინტერესებში(!)

·        ამიტომ,კანონით დადგენილია,რომ  ფაქტობრივ გარემოებათა გათვალისწინებით,რომლებშიც მიყენებული იყო ზიანი ,მისი ანაზღაურება შეიძლება დაეკისროს მე-3 პირს,რომლის ინტერესების დაცვისათვისაც ზიანის მიმყენებელი მოქმედებდა ანდა „მთლიანად’’ ,ან „ნაწილობრივ’’ განთავისუფლდენ ზიანის ანაზღაურების ვალდებულებისგან,როგორც ეს მე-3 პირი,ისე ზიანის მიმყენებელი.[მუხ.117-ე სამოქ. კოდექსი]

ხ

„უკიდურესი აუცილებლობის შემთხვევა’’[და არა „მდგომარეობა’’]

·        ზიანის მიყენების „აუცილებლობა’’ შეიძლება დადგეს ეპიდემიასთან ბრძოლის ან საგანგებო მდგომარეობების დროს.

·        ყველა ასეთ შემთხვევაში საუბარია „ზიანის მიყენების უფლებამოსილებაზე’’

·        ამასთან,ასეთი „უფლებამოსილება’’ დაიშვება ე.წ. „უკიდურესი აუცილებლობის შემთხვევაში’’ და განსხვავებით „უკიდურესის აუცილებლობის მდგომარეობისგან’’ იგი[ეს უფლებამოსილება] მთლიანად ათავისუფლებს ზიანის მიმყენებელს ზიანის ანაზღაურების ვალდებულებისაგან (!)

ხ

ზიანის მიყენება „დაზარალებულის თხოვნით“

·        არის კიდევ ერთი შემტხვევა,რა დროსაც ზიანის მიმყენებლის ქმედება მართლსაწინააღმდეგოდ არ ჩაითვლება და არ იწვევს პასუხისმგებლობას ზიანისათვის;

·        საუბარია ზიანის მიყენებაზე  თავად დაზარალებულის თხოვნით(!) ან მისი თანხმობით(!),ოღონდ იმ აუცილებელი პირობით,რომ ამ დროს ზიანის მიყენება არ უნდა არღვევდეს  სააზოგადოების ზნეობრივ პრინციპებს[მაგ.მესაკუთრის თანხმობით მისი სახლისთვის ცეცხლის წაკიდება არ შეიძლება ჩაიტვალოს მართლზომიერად,თუ ზიანის მიმყენებელმა იცოდა სახლის მესაკუთრის მიზნები სადაზღვევო ანაზღაურების მიღების შესახებ]

·        მაგ. დაშვებულია  ადამიანის ორგანოების ტრანსპლანტაცია  მხოლოდ მისი თანხმობით[იძულება  ტრასპლანტაციის დროს არ დაიშვება]

·        ეჭვს არ იწვევს,რომ ისეთი ორგანოს ამოღება,როგორიც გულია, იწვევს ადამიანის[დონორის] სიკვდილს  ამიტომ ეს არ შეიძლება ჩაითვალოს მართლზომიერ ქმედებად,რომელიც იწვევს ზიანის ანაზღაურებისგან განთავისუფლებას

ხ

·        საქართველოში მოქმედებს კანონი“ადამიანის ორგანოთა გადანერგვის შესახებ’’

·        ამ კანონის მე-4 მუხლის თანახმად: „ქმედუნარიან პირს უფლება აქვს ნებაყოფლობით განაცხადოს თანხმობა ან უარი სიცოცხლეშივე ან სიკვდილის შემდეგ მისი ორგანოს აღებაზე.’’

·         გადაწყვეტილება ფორმდება წერილობით და მას ადასტურებს სამკურნალო დაწესებულების ხელმძღვანელი.[მუხ.5]

·        გადანერგვის მიზნით გარდაცვლილის ორგანოს აღება, როდესაც არ არსებობს სიცოცხლეში განცხადებული თანხმობის ან უარის დამადასტურებელი წერილობითი საბუთი, შეიძლება, თუ:

·        ა) არსებობს იმის დამადასტურებელი ფაქტები, რომ ორგანოს აღება არ ეწინააღმდეგება გარდაცვლილის რელიგიურ რწმენას, მის ეთიკურ პრინციპებს;

·        ბ) ამ კანონის მე-9 მუხლში ჩამოთვლილ პირთაგან მოცემული რიგითობის მიხედვით უპირატესი უფლების მქონე პირი თანახმაა გარდაცვლილის ორგანოს აღებაზე.

·        მე-9 მუხლის თანახმად:გარდაცვლილის ორგანოს აღებაზე თანხმობის ან უარის განცხადების უფლება აქვთ შემდეგ ქმედუნარიან პირებს:

ა) მეუღლეს;

ბ) შვილს;

გ) მშობელს;

დ) შვილიშვილს,შვილიშვილის შვილს;

ე) ძმას, დას;

ვ) ძმისწულს, დისწულს;

ზ) ბებიასა, პაპას;

თ) ბიძას, დეიდას, მამიდას;

ი) ბიძაშვილს, დეიდაშვილს, მამიდაშვილს.

·        თანაბარი უფლების მქონე რამდენიმე ნათესავის არსებობისას, თუნდაც ერთის მიერ უარის განცხადების შემთხვევაში, გარდაცვლილის ორგანოს აღება დაუშვებელია.

·        დასახელებულ პირებს ორგანოს აღების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების უფლება აქვთ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ რიგით წინამავალი პირი (პირები) ცოცხალი არ არის ან მისგან გადაწყვეტილების მიღება გადანერგვისთვის დასაშვები დროის განმავლობაში შეუძლებელია.

ხ

 

·        ამასთან, „ჯანმრტელობის დაცვის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 151-ე მუხლის თანახმად:

„სამედიცინო პერსონალს, აგრეთვე ნებისმიერ სხვა პირს, ეკრძალება ევთანაზიის განხორციელება ან ამ უკანასკნელში მონაწილეობის მიღება.“

·        ამ კანონის მე-3 მუხლის „ვ’’ პუნქტის  თანახმად:

ვ) ევთანაზია[არის] – უკურნებელი სენით დაავადებული, სიკვდილისწინა სტადიაში მყოფი ავადმყოფის სიცოცხლის განზრახ შეწყვეტა მისივე თხოვნით;

·       ეი. 151-ე მუხლით ავადმყოფის სიკვდილის დაჩქარება მისივე თხოვნით,ნებისმიერი ქმედებიტ და საშუალებით [მათ შორის ხელოვნური  საშუალებების  გამორთვით] აკრძალულია(!),ამასთან არა მხოლოდ სამედიცინო პერსონალის,არამედ ნებისმიერი სხვა პირის მიერაც(!)

·       ასეთი ქმედება ჩაითვლება კანონსაწინააღმდეგოდ(!)

·       სისხლის სამართლის 110-ე მუხლით ისჯება : “ მკვლელობა მსხვერპლის დაჟინებული თხოვნით და მისი ნამდვილი ნების შესაბამისად, ჩადენილი მომაკვდავის ძლიერი ფიზიკური ტკივილისაგან გათავისუფლების მიზნით’’

·        ყურადღება: გარდა სისხლისამართლებრივი პასუხისმგებლობისა [შინაპატიმრობა ვადით ექვსი თვიდან ორ წლამდე ან თავისუფლების აღკვეთავადით ორიდან ხუთ წლამდე] ევთანაზიის ჩამდენს დაეკისრება ზიანის ანაზღაურების ვალდებულებაც;

[მაგ. სარჩოს მიცემა იმ პირთათვის,ვისი რჩენაც დაზარალებულს ევალებოდა,ამასტან ეს ვალდებულება ძალაშია,ვიდრე დაზარალებული ვალდებული იქნებოდა ეხადა სარჩო. სარჩოს სანაცვლოდ შეიძლება მოსთხოვონ ერთჯერადი ანაზღაურებაც ,თუკი არსებობს  ამის მნიშვნელოვანი საფუძველი(!)]

 

ხხხხხ

„ბრალი“ ზიანის მიყენებისას

·        ზიანის მიყენებისას მართლსაწინააღმდეგო ქმედების  გარდა,პასუხისმგებლობის საფუძველს წარმოადგენს  - „ბრალის არსებობა’’

·        მართლსაწინააღმდეგო ქმედება, ზიანის მიყენება[შედეგი] და მიზეზობრივი კავშირი მათ შორის  -  „დელიქტური ვალდებულების’ ობიექტური მხარეა

·        „ზიანის მიმყენებლის ბრალი’’ კი ასახავს პირის მიმართებას[დამოკიდებულებას] მის მიერ ჩადენილ მართლსაწინააღმდეგო ქმედებასთან ე.ი. ატარებს სუბიექტურ ხასიათს[„დელიქტური ვალდებულების ‘’ სუბიექტური მხარეა]

·        სწორედ  ქმედების სუბიექტური შეფასება განსაზღვრავს ბრალის ფორმებს : ა) განზრახვას და ბ) გაუფრთხილებლობას

·        სამოქალაქო კოდექსი არ განსაზღვრავს  ბრალის ფორმებს ,არც „განზრახვას’’ ,არც გაუფრთხილებლობას’’

·        ამიტომ,უნდა ვისარგებლოტ სისხლის სამართლის კოდექსში არსებული ბრალის ამ ფორმების განმარტებებით(!)  

 

განზრახი ქმედება[ სსკ-ის მე-9 მუხ.]

 

-        განზრახია ქმედება, რომელიც ჩადენილია პირდაპირი ან არაპირდაპირი განზრახვით

-        ქმედება პირდაპირი განზრახვითაა ჩადენილი, თუ ა)პირს გაცნობიერებული ჰქონდა თავისი ქმედების მართლწინააღმდეგობა, ბ)ითვალისწინებდა მართლსაწინააღმდეგო შედეგის დადგომის შესაძლებლობას და გ)სურდა ეს შედეგი, ანდა ითვალისწინებდა ასეთი შედეგის განხორციელების გარდაუვალობას.

-         ქმედება არაპირდაპირი განზრახვითაა ჩადენილი, თუ ა)პირს გაცნობიერებული ჰქონდა თავისი ქმედების მართლწინააღმდეგობა, ბ)ითვალისწინებდა მართლსაწინააღმდეგო შედეგის დადგომის შესაძლებლობას და გ)არ სურდა ეს შედეგი, მაგრამ შეგნებულად უშვებდა ან გულგრილად ეკიდებოდა მის[მარტლსაწინააღმდეგო შედეგის] დადგომას.

                    ხ

·„გაუფრთხილებლობა’’ უფრო გავრცელებული ფორმაა სამოქალაქო სამართალში ,ვიდრე „განზრახვა’’

·სამოქალაქო კოდექსი არც „გაუფრთხილებლობის’’ დეფინიციას იძლევა

·„გაუფრთხილებლობა’’ სამოქალაქო სამართალში იყოფა არა „დაუდევრობად’’ და თვითიმედოვნებად’’,როგორც სისხლის სამართალში,არამედ „უხეშ გაუფრთხილებლობად’’ და „უბრალო[მარტივ] გაუფრთხილებლობად’’

·„უხეში გაუფრთხილებლობით’’ მოქმედებს ის ,ვინც თავისი მოქმედებით „აუცილებელი ყურადღებიანობის’’ მოტხოვნას არღვევს(!) უჩვეულოდ მაღალი ხარისხით(!)

·„უბრალო[მარტივი ] გაუფრთხილებლობით’’ მოქმედებს ის ,ვინც თავისი მოქმედებით „აუცილებელი ყურადღებიანობის’’ მოტხოვნას არღვევს(!) შედარებიტ დაბალი  ხარისხით(!)

ხ

·განზრახ ან გაუფრტხილებელი ქმედებით მიყენებული ზიანიექვემდებარება ანაზღაურებას(!)

 

·ყურადღება: კანონი იტვალისწინებს „ბრალის გარეშე’’ პასუხისმგებლობის შემთხვევებსაც(!)

ხ

„ზიანის მიმყენებლის ბრალეულობის პრეზუმფციის“ პრინციპი

·სამოქალაქო-სამარტლებრივ პასუხისმგებლობას ახასიათებს მისთვის დამახასიათებელი  ე.წ. „ზიანის მიმყენებლის ბრალეულობის პრეზუმფციის პრინციპი’’

·ამ პრინციპის მიხედვით: ზიანის მიმყენებელი მიიჩნევა ბრალეულად მანანდე ,ვიდრე  არ დაამტკიცებს თავისი ბრალის არარსებობის ფაქტს(!)

·ამის შესაბამისად ხდება „მტკიცების ტვირთის’’ განაწილება დაზარალებულსა და ზიანის მიმყენებელს შორის

·დაზარალებული,მიმარტავს რა სასამართლოს ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნით,ვალდებულია დაამტკიცოს ა)მისტვის მიყენებული ზიანის არსებობის ფაქტი(!),ასევე ბ)მიზეზობრივი კავშირის არსებობა ზიანის მიმყენებლის [მარტლსაწინააღმდეგო] ქმედებასა და დამდგარ ზიანს[შედეგს] შორის [ანუ დაზარალებულმა სასამართლოში უნდა ამტკიცოს „ობიექტური მხარე’’]

·ზიანის მიმყენებელმა, თავის მხრივ,უნდა დაამტკიცოს: ა) მის ქმედებაში მართლწინააღმდეგობის არარსებობა და ბ)ბრალის არარსებობა(!)  [ანუ დაზარალებულმა სასამართლოში უნდა ამტკიცოს როგორც „ობიექტური მხარის’’,ისე „სუბიექტური მხარის’’ არ არსებობა]

ხ

რა სახის პასუხისმგებლობა ეკისრება  ზიანის მიმყენებელ პირს ?

·ზიანის ანაზღაურების მოვალეობა შეიძლება გამოიწვიოს : ა) ან „დანაშაულმა“  ან ბ) ან „ადმინისტრაციულმა გადაცდომამ’’

·ზიანის ანაზღაურების სამოქალაქო სამართლებრივი პასუხისმგებლობა ,მაშინაც დგება,როდესაც ჩადენილია „დანაშაული’’ და მაშინაც როდესაც ქმედება „დანაშაულის ნიშნებს“ არ შეიცავს(!);ამიტომ,სისხლის საქმეზე გამამართლებელი განაჩენის გამოტანა ყოველთვის  არ არის სამოქალაქო სამარტლებრივი პასუხისმგებლობისგან[ზიანის ანაზღაურებისგან] განთავისუფლების საფუძველი.(!)

·ხოლო თუ ზიანი მიყენებულია ისთი ქმედებით ,რომელიც „დანაშაულის ნიშნებს’’ შეიცავს [ანუ სისხლის სამარტლის მუხლის პირველ ნაწილში აღწერილ ნიშნებს],მაშინ შეიძლება ადგილი ჰქონდეს სანქციათა კუმულაციას-დამნაშავეს ერთდროულად დაეკისრება როგორც  სისხლის სამართლის ,ისე  სამოქალაქო სამართლებრივი პასუხისმგებლობა[ანუ ზიანის ანაღზღაურება]

ხ

·„ბრალის ფორმას“[განზრახვაა თუ გაუფრთხილებლობა] და ხარისხს სამოქალაქოსამართლებრივი პასუხისმგებლობისთვის მნიშვნელობა აქვს ,მხოლოდ იმ შემთხვევაში ,როდესაც „დაზარალებულის ბრალმა’’ ხელი შეუწყო ზიანის წარმოშობას ან გაზრდას(!)

·მხედველობაში მიიღება „დაზარალებულის’’  გაუფრთხილებლობა ან განზრახვა(!) ;ასეტ შემთხვევაში ზიანის ანაზღაურების საკითხი  ე.წ. „ბრალის წესების’’ მიხედვით უნდა გადაწყდეს(!)

ხ

ე.წ.„ბრალის წესები’’

·„დაზარალებულის განზრახვა’’,მიმართული ზიანის წარმოშობისაკენ ,გამორიცხავს „ზიანის მიმყენებლის“ ვალდებულებას აანაზღაუროს ზიანი[ნუ სახეზე არ უნდა იყოს ზიანის მიმყენებლის პროვოცირება დაზარალებულის მიერ ]

 

ასე,რომ დაზარალებულის „უხეში გაუფრთხილებლობისას’’ სასამართლოში მოთხოვნილი ასანაზღაურებელი ზიანის ოდენობა უნდა შემცირდეს,ან საერთოდ შეიძლება დაზარალებულს უარი ეთქვას  ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე.(!)[ ეს დაიმახსოვრე კაზუსისთვის]

 

·„უხეში გაუფრთხილებლობის’’ ცნება [მას იყენებენ არა მხოლოდ „დელიქტურ’’ არამედ „სხელშეკრულებო’’ ვალდებულებების ფარგლებშიც] სამოქალაქო კანონმდებლობაში განმარტებული არ არის.

·არ შეიძლება ამ ცნების სისხლის სამართალში დადგენილი „გაუფრთხილებლობის’’ რომელიმე ფორმასთან[„დაუდევრობასთან “ ან თვითიმედობნებასთან’’-  სსკი-ე -მე-10 მუხ.] გაიგივება(!)

·იურიდიულ ლიტერატურაში დღემდე ცდილობენ „უხეში გაუფრთხილებლობის’’  ზუსტი ნიშნების განსაზღვრას,რაც საშულებას მოგვცემს  განვსაზღვროთ ამ ცნების ზუსტი შინაარსი(!)

·შედარებით მისაღებია ის კრიტერიუმი ,რომელიც გამოყენებულია რომის სამართალში:

„უხეში გაუფრთხილებლობა’’ არის :“გაუგებრობა[გაუცნობიერებლობა] იმისა ,რაც ყველას ესმის’’

 

·        მაგ. ყველას ესმის ,რომ არ შეიძლება ქუჩის გადაჭრა ,როცა არსებობს მიწის ქვეშა გადასასვლელი  და ა.შ.

·        მსგავსი მოთხოვნების დარღვევა იქნება „უხეში გაუფრთხილებლობა’’

ხ

·     დაზარალებულის მიერ „უხეში გაუფრთხილებლობის’’ ჩადენისას გათვალისწინებული უნდა იქნეს კონკრეტული გარემოებები(!)

 

მაგ. დაზარალებულის „უხეში გაუფრთხილებლობაა’’  დაზარალებულის არაფხიზელ მდგომარეობაში ყოფნა  ,რამაცხელი შეუწყო მის მიერ მიღებული ზიანის დადგომას ან გაზრდას.

 

მაგ.

ს-მ შეიტანა სარჩელი ჯანმრთელობის მძიმე დაზიანების ანაზღაურების თაობაზე;

დადგინდა ,რომ ს-ს დაეჯახა მანქანა,რომელიც ეკუთვნოდა მოპასუხეს . მძღოლის ბრალი დადგინდა სასამართლოს განაჩენით. ზიანის ოდენობის განსაზღვრისას სასამართლომ გამოიყენა „შერეული ბრალის პასუხისმგებლობის პრინციპი’’

,რადგან მიუთითა იმაზე,რომ ავარიის დროს ს იმყოფებოდა არაფხიზელ მდგომარეობაში და ღამით მიდიოდა მანქანების სავალ გზაზე.

ზემდგომმა სასამართლომ შეცვალა აღნიშნული გადაწყვეტილება და მიუთითა ,რომ ს-ს ყოფნა არაფხიზელ მდგომარეობაში არ შეიძლება შეფასდეს ,როგორც „უხეში გაუფრთხილებლობა’’,რადგან მისმა ქმედებამ არ შეუწყო ხელი ზიანის დადგომას ან გაზრდას(!)

[ანუ „ზიანისთვის „ხელის შეწყობა’’ ან „გაზრდა’’ აუცილებელია დაზარალებულის „უხეში გაუფრტხილებლობის’’ არსებობისთვის -დაიმახსოვრე კაზუსისთვის]

 

ხ

ზიანის ანაზღაურების ზოგადი წესები:

 

·        არსებობს ზოგადი წესი,რომლის მიხედვით:“ ქონებრივი ზიანი’’ სრულად უნდა აანაზღაუროს  ზიანის მიმყენებელმა იმ პირმა,რომელიც ვალდებულია აანაზღაუროს ზიანი,მან უნდა აღადგინოს ის მდგომარეობა,რომელიც იარსებებდა ,რომ არ დამდგარიყო ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოება[სამოქალაქო კოდექსის  მუხ.408-ე ნაწ.1]

    მუხლი 408. პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენის მოვალეობა

 

1. იმ პირმა, რომელიც ვალდებულია აანაზღაუროს ზიანი, უნდა აღადგინოს ის მდგომარეობა, რომელიც იარსებებდა, რომ არ დამდგარიყო ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოება.

 

·        აღნიშნული ნორმიდან გამომდინარეობს,რომ ზიანი უნდა ანაზღაურდეს  - „ნატურით’’

 

კერძოდ განადგურებული ნივთის სანაცვლოდ დაზარალებულს უნდა გადაეცეს იმავე გვარის და ხარისხის ნივთი,ან ზიანის მიმყენებლის მიერ აღდგენილი უნდა იქნეს დაზიანებული ნივთი და ა.შ.

ხ

·        მაგრამ თუ პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენა შეუძლებელია  ან პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენისთვის საჭიროა არათანაზომიერად დიდი დანახარჯები დაზარალებულს მიეცემა ფულადი ანაზღაურება(!)

 

                მუხლი 409. პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენის შეუძლებლობა

 

თუ ზიანის ანაზღაურება პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენით შეუძლებელია ან ამისათვის საჭიროა არათანაზომიერად დიდი დანახარჯები, მაშინ კრედიტორს შეიძლება მიეცეს ფულადი ანაზღაურება.

ხ

არამატერიალური ზიანის ანაზღაურების სახეები და თავისებურებები.

 

·        რაც შეხეება „მორალური ზიანის’’ ანაზღაურების ზოგად წესს,ასეთი ზიანის ანაზღაურების ვალდებულებას სამოქალაქო კოდექსი მას ძირითადად „პირადი არაქონებრივი უფლებების’’  დარღვევას უკავშირებს(!)

·        „მორალური ზიანის’’ ანაზღაურების ოდენობას განსაზღვრავს სასამართლო მოსარჩელის მოთხოვნის საფუძველზე,მაგრამ ეს მოტხოვნა მხოლოდ მოსარჩელის „მოსაზრებაა’’ და ანაზღაურების რეალური ოდენობის განსაზღვრა  მხოლოდ სასამართლოს გადასაწყვტია(!)

·        „მორალური ზიანის’’ ფულადი კომპენსაცია უნდა მოხდეს „გონივრული და სამარტლიანი ანაზღაურების სახით’’

·        რა თქმა უნდა ,ფულადი ანაზღაურება მორალური ზიანის ეკვივალენტი არ არის,მაგრამ ფულადი თანხის გადახდევინებას დაზარალებულის სასარგებლოდ ,მაინც გდაზარალებულის დაკმაყოფილების მნიშვნელობა აქვს

 

                 მუხლი 413. ზიანის ანაზღაურება არაქონებრივი ზიანისათვის

 

1. არაქონებრივი ზიანისათვის ფულადი ანაზღაურება შეიძლება მოთხოვილ იქნეს მხოლოდ კანონით ზუსტად განსაზღვრულ შემთხვევებში გონივრული და სამართლიანი ანაზღაურების სახით.

2. სხეულის დაზიანების ან ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შემთხვევებში დაზარალებულს შეუძლია მოითხოვოს ანაზღაურება არაქონებრივი ზიანისთვისაც.

 

ხ

·        ზიანის მიმყენებლის „მართლსაწინაღმდეგო ქმედებას’’ და დამდგარ ზიანს[შედეგს] შორის მიზეზობრივი კავშირი წარმოადგენს სავალდებულო პირობას(!) ზიანის მიმყენებლის დელიქტური პასუხისმგებლობის დადგომისთვის(!)[ანუ ზიანის ანაზღაურებისათვის]

·        „მართლსაწინაღმდეგო ქმედებას’’ და დამდგარ ზიანს[შედეგს] შორის მიზეზობრივი კავშირი  გამოიხატება შემდეგში :

 

a.      „მართლსაწინაღმდეგო ქმედება’’ წინ უნდა უსწრებდეს დამდგარ ზიანს[შედეგს]

b.      „მართლსაწინაღმდეგო ქმედება’’ უნდა წარმოშობდეს დამდგარ ზიანს[შედეგს]

ყურადღება:

c.      ზიანის ანაზღაურების მოვალეობა დგება მხოლოდ იმ შემტხვევაში ,თუ  ზიანი იყო პირდაპირი[და არა ირიბი]  და გარდაუვალი [და არა შემტხვევითი] შედეგი ზიანის მიმყენებლის  მართლსაწინააღმდეგო ქმედებისა(!)

                 მაგ.  მ-მ სარჩელი აღძრა საგზაო-სარემონტო დაწესებულების ,ავტოსატრანსპორტო

                 დაწესებულების და შპს“ფრენის’’ წინააღმდეგ  იმ ზიანის ანაზღაურების

                 შესახებ,რომელიც მას მიადგა  შპს ფრენის კუთვნილი ავტომობილის

                 ,ავტოსატრანსპორო დაწესებულების კუთვნილ ავტობუსთან შეჯახებისას

                 ,რომელშიც იგი იმყოფებოდა,როგორც მგზავრი.

                სასასამარტლომ ზიანის ანაზღაურება დააკისრა , საგზაო-სარემონტო

                 დაწესებულებას იმ მოტივით,რომ სატრანსპორტო საშუალებების მძღოლებმა არ

                 ჩაიდინეს არანაირი „მართლსაწინააღმდეგო ქმედება’’ და შეჯახება მოხდა გზის

                 არასათანადო მდგომარეობის გამო,რომელიც საგზაო-სარემონტო დაწესებულების

                 მიერ ჩატარებული „რემონტის’’ შემდეგ აღმოჩნდა ასეთ მდგომარეობაში.

                შემდეგში სასამართლოს ეს გადაწყვეტილება გასაჩივრების შემდეგ შეცვლილი იქნა

                ,იმასთან დაკავშირებით,რომ  მოსარჩელისათვის მიყენებული ზიანი „პირდაპირ

                 კავშირში იყო სატრანსპორტო საშუალებების შეჯახებასთან’’ [და არა გზის

                არასათანადო მდგომარეობასთა,მასთან კავშირში იყო ირიბად(!)] შესაბამისად, მ-ს

                თვის ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება დაეკისრთ სატრანსპორტო

               საშულებების მესაკუთრეებს.