სოციალური სახელმწიფოს პრინციპი [კონს. მე-5 მუხლი]

 

socialuri saxelmwifos principi - მე-5 მუხლი

(მე-3 კონსტიტუციური ფუნდამენტური პრინციპია)

 

·        msoflioSi socialuri saxelmwifos idea me-19 saukunis meore naxevridan viTardeba.

·        socialuri saxelmwifo politikis pirveli elementebi evropaSi germaniis kanonmdeblobaSi Cndeba, romelic me-19 saukunis 80-ian wlebSi kancler oto fon bismarkis mier iyo inicirebuli.

·         me-2 msoflio omis Semdeg socialuri saxelmwifos idea sayovelTaod aRiarebul da realizebul principad iqca.

·         socialuri saxelmwifos terminologiuri alternativa „keTildReobis’’ saxelmwifoa (Welfare State), ასეთი ტერმინი  anglo-saqsur da skandinaviis qveynebSia gavrcelebuli.

·        dRes ტერმინი „keTildReobis saxelmwifo’’ evrokavSiris masStabiT sul ufro met popularulobas iZens da „socialuri saxelmwifos“ termins TandaTan anacvlebs.

·         socialuri saxelmwifos principi saqarTvelos konstituciis ZiriTad teqstSi 2017 wlis sakonstitucio reformis Semdeg aisaxa.

·         konstituciis cvlilebamde, samarTlebrivi da demokratiuli saxelmwifos principis msgavsad, socialuri saxelmwifos principi mxolod saqarTvelos konstituciis preambulaSi iyo moxsenebuli.

·         socialuri saxelmwifos princips saqarTvelos konstituciaSi me-5 muxli - `socialuri saxelmwifo~ eTmoba.

ხ

·        saqarTvelos konstituciis me-5 muxlis pirveli punqtis Sesabamisad, `saqarTvelo aris socialuri saxelmwifo.~

 

   მუხლი 5. სოციალური სახელმწიფო

 

1. საქართველო არის სოციალური სახელმწიფო.

 

·         socialur saxelmwifos (keTildReobis saxelmwifos) mTavari sazrunavi saxelmwifoSi mcxovrebi yvela adamianis Rirseuli cxovrebis pirobebiT uzrunvelyofaa.

·        socialuri saxelmwifos arseboba ნებისმიერი  saxelmwifo xelisuflebisTvis erTgvari programuli gamowvevaa, romelic mudmiv zrunvasa da ganviTarebas moiTxovs.

`socialuri saxelmwifos princips programuli mniSvneloba aqvs kanonmdeblisTvis - is aris saxelmwifos mizani.~

 

·        socialuri saxelmwifos moculoba qveynebis mixedviT gansxvavdeba.

 

·        socialuri saxelmwifo dinamiuri, droSi cvalebadi kategoriaa, misi Sinaarsi mudmiv ganviTarebas ganicdis, razec mniSvnelovan gavlenas qveynis SigniT Tu gareT mimdinare socialur-ekonomikuri procesebi axdens.

 

·        socialuri saxelmwifos principis realizeba mniSvnelovnad aris damokidebuli saxelmwifos ekonomikuri ganviTarebis doneze.

 

Tumca, miuxedavad imisa, rom sajaro finansebi SezRudulia, socialuri saxelmwifos principi ar SeiZleba, rom mxolod konstituciur lozungad iqces.

 

·        socialuri saxelmwifos principi sajaro xelisuflebas avaldebulebs:

a)  uzrunvelyos adamianis „socialuri uflebebis’’ aRiareba

da

b)  უზრუნველყოს mowyvladi socialuri jgufebisTvis (moxucebi, SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebi, mzrunvelobis gareSe darCenili bavSvebi da a.S.) minimaluri saarseboba pirobebis Seqmna.

ხ

·        ციტატა:

`socialuri saxelmwifosTvis damaxasiaTebeli egalitarizmi (gaTanabrebis politika) ar unda eswrafvodes arsebuli gansxvavebebis srul nivelirebas.

aqtiuri xelSewyobisa da daxmarebis politikam ar unda daamkvidros socialuri parazitizmis ideologia, romelic seriozul safrTxes Seuqmnis ekonomikur ganviTarebas. aseTi politika sabolood, kiTxvis niSnis qveS daayenebs socialuri saxelmwifos momavalsac.~

 

·        ციტატა:

`saxelmwifos ara aqvs adamianebis rCenis, maTTvis materialuri resursebis darigebis, miT ufro, maTi fufunebiT uzrunvelyofis valdebuleba. saxelmwifos valdebulebaa, Seqmnas iseTi garemo, rodesac pirebs TviTrealizaciis SesaZlebloba eqnebaT. damatebiTi daxmarebis valdebuleba ki Cndeba mxolod im konkretul SemTxvevebSi, rodesac adamiani, misgan damoukidebeli pirobebis, mizezebis gamo, uunaroa, Tavad irCinos Tavi an mis mier Seqmnili resursebi arasakmarisia arsebobisTvis (magaliTad, iseTi mowyvladi jgufebi, rogorebicaa, devnilebi, iZulebiT gadaadgilebuli pirebi, martoxela pensionerebi, fizikuri an fsiqikuri janmrTelobis problemis mqone adamianebi da sxva). imavdroulad, am sferoSi saxelmwifos valdebulebebis farglebSi (rodesac saxelmwifos CarTuloba, Zalisxmeva aucilebelia), xelisuflebis mier miRebuli zomebi, ganxorcielebuli qmedebebi SeZlebisdagvarad qmediTi unda iyos da ar unda atarebdes simbolur, moCvenebiT xasiaTs~.

 

ხ

 

·         saqarTvelos konstituciis me-5 muxli sakmaod detalurad gansazRvravs socialuri saxelmwifos Semadgenel mTavar principebs da elementebs.

·        saqarTvelos konstituciis me-5 muxlis me-2 punqtis Tanaxmad:

 `saxelmwifo zrunavs sazogadoebaSi socialuri samarTlianobis, socialuri Tanasworobisa da socialuri solidarobis principebis ganmtkicebaze.~

 

    მუხლი 5. სოციალური სახელმწიფო

 

 

2. სახელმწიფო ზრუნავს საზოგადოებაში სოციალური სამართლიანობის, სოციალური თანასწორობისა და სოციალური სოლიდარობის პრინციპების განმტკიცებაზე.

 

 

ხ

               „სოციალური სოლიდარობა’’

 

·        socialuri solidarobis idea sazogadoebis wevrebis mier erTmaneTis daxmarebis moralur valdebulebas efuZneba, romelic socialuri saxelmwifos pirobebSi konstituciur rangSia ayvanili.

·         solidarobis principi martivad Semdegi saxiT SeiZleba ganisazRvros: adamianი, romelsac daxmareba esaWiroeba (moxuci, mcirewlovani, martoxela, SezRuduli SesaZleblobis mqone piri, deda da a.S.), uflebamosilia es daxmareba sazogadoebisgan moiTxovos da miiRos. (!!)

·        aRniSnuli sazogadoebrivi valdebulebis aRsrulebaze pasuximgebeli, sazogadoebis wevrebTan erTad, saxelmwifoa.

ხ

„სოციალური სამართლიანობა’’

 

·         socialuri samarTlianobis principi, istoriulad solidarobis principis Semdeg ganviTarda.

·         socialuri samarTlianoba gulisxmobs saxelmwifos valdebulebas minimaluri socialuri samarTlianoba uzrunvelyos.

·        yvela adamians arsebobisTvis minimaluri sayofacxovrebo pirobebi unda hqondes. `saxelmwifo valdebulia saerTo sikeTis gadanawilebaSi ar dauSvas zRvargadasuli usamarTloba. ...

·        saxelmwifos politika ar unda iyos calmxrivi, anu ar unda atarebdes mdidrebisTvis xelSewyobisa da Raribebis daCagvris xasiaTs.~

·         amasTan, socialuri samarTlianoba ar niSnavs mdidrebisTvis qonebis warTmevas da RaribebisTvis gadacemas

·         socialuri samarTlianoba SeiZleba materialuri Tu aramaterialuri sazogadoebrivi sikeTis Tanabar da samarTlian gadanawilebaSic gamoixatos.

magaliTad: socialuri samarTlianobis gamoxatulebad minimaluri xelfasis arseboba SeiZleba miviCnioT.

 

ხ

„სოციალური თანასწორობა’’

 

·        socialuri Tanasworobis idea minimaluri socialuri Tanasworobis uzrunvelyofisken aris mimarTuli.

·        socialuri Tanasworoba kanonis winaSe Tanasworobasac moicavs, Tumca is amave dros adamianebisTvis sastarto socialuri pirobebis da SesaZleblobebis gaTanabrebasac gulisxmobs.

·        kerZod, Tu kanonis winaSe Tanasworobis pirobebSi socialuri samarTlianobis miRwevis obieqturi SesaZlebloba ar arsebobs saxelmwifos daxmarebis valdebuleba akisria.(!)

 

 magaliTad, yvela adamians kanoniT aqvs ufleba miiRos umaRlesi ganaTleba, Tumca, praqtikulad, am uflebis realizaciis materialuri SesaZlebloba yvelas ar aqvs.

 

Sesabamisad xelmokle ojaxis wevrebs ar aqvT Sansi Sromis bazarze konkurentulebi iyvnen.

 

socialuri samarTlianobis da Tanasworobis principi saxelmwifos avaldebulebs ganaTlebis miRebis met-naklebad Tanabari SesaZlebloba Seqmnas.

 

magaliTad, SeimuSavos saxelmwifo programa(!), romelic uzrunvelyofs niWieri da Raribi adamianebis umaRlesi ganaTlebis dafinansebas.

ხ

·        socialuri samarTlianobisa da Tanasworobis ideas efuZneba Tanabari Sromis pirobebSi qalisa da mamakacis Tanabari anazRaurebis valdebulebac.

ხ

·         socialuri samarTlianobisa da Tanasworobis uzrunvelyofa teritoriuli erTeulebis gaTanabrebis saxelmwifo politikis arsebobaSic SeiZleba gamoixatos.

·        teritoriuli gaTanabreba mdidari regionebidan Tanxebis SedarebiT Raribi regionebisken mimarTvas gulisxmobs.

magaliTad, maRalmTian dasaxlebebSi arsebuli bunebrivi pirobebi da ganuviTarebeli adgilobrivi infrastruqtura am dasaxlebaSi mcxovrebi adamianis warmatebis da keTildReobis Sanss mniSvnelovnad amcirebs, rac Sesabamisi teritoriisTvis saxelmwifo dafinansebis gazrdis safuZveli SeiZleba gaxdes.

 

aRsaniSnavia, rom teritoriuli gaTanabrebis politika saqarTveloSi konstituciuri garantiis rangSia ayvanili.

 

·        saqarTvelos konstituciis me-5 muxlis me-3 punqtis Sesabamisad, `saxelmwifo zrunavs qveynis mTel teritoriaze Tanabar socialur-ekonomikur da demografiul ganviTarebaze. maRalmTiani regionebis ganviTarebisaTvis kanoni qmnis gansakuTrebul pirobebs.~

 

    მუხლი 5. სოციალური სახელმწიფო

1.      სახელმწიფო ზრუნავს ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე თანაბარ სოციალურ-ეკონომიკურ და დემოგრაფიულ განვითარებაზე. მაღალმთიანი რეგიონების განვითარებისათვის კანონი ქმნის განსაკუთრებულ პირობებს.

 

·        saqarTvelo am CanaweriT im iSviaTi qveynebis jgufs miekuTvneba, romelsac teritoriuli gaTanabrebis valdebuleba konstituciis doneze aqvs dafiqsirebuli.

·        amasTan, saqarTvelo evropaSi albaT erTaderTi unitaruli saxelmwifoa, romlis konstituciaSi msgavsi Canaweri arsebobs.

·        rogorc wesi, teritoriuli gaTanabrebis konstituciur valdebulebas mxolod federaciuli teritoriuli mowyobis saxelmwifoebis konstitucia iTvaliswinebs.

ხ

·         socialuri saxelmwifos erT-erTi mTavari amocana adamianebisTvis siRaribis tvirTis Semsubuqeba da socialuri dacvis mdgradi sistemis Camoyalibebaa.

·        aRniSnul amocanebs exmianeba saqarTvelos konstituciis me-5 muxlis me-4 punqti, romlis Sesabamisad:

`saxelmwifo zrunavs adamianis janmrTelobisa da socialur dacvaze, saarsebo minimumiTa da Rirseuli sacxovrebliT uzrunvelyofaze, ojaxis keTildReobis dacvaze. saxelmwifo xels uwyobs moqalaqes dasaqmebaSi. saarsebo minimumis uzrun velyofis pirobebi ganisazRvreba kanoniT.~

 

 

    მუხლი 5. სოციალური სახელმწიფო

2.      სახელმწიფო ზრუნავს ადამიანის ჯანმრთელობისა და სოციალურ დაცვაზე, საარსებო მინიმუმითა და ღირსეული საცხოვრებლით უზრუნველყოფაზე, ოჯახის კეთილდღეობის დაცვაზე. სახელმწიფო ხელს უწყობს მოქალაქეს დასაქმებაში. საარსებო მინიმუმის უზრუნველყოფის პირობები განისაზღვრება კანონით.

 

·        am amocanebis miRwevas socialuri saxelmwifo riskis qveS myofi socialuri jgufebisTvis socialuri dacvis saxelmwifo programebis ganxorcielebiT, samarTlebrivi regulaciebis dadgeniT da xelmisawvdomi socialuri servisebis arsebobiT uzrunvelyofs.

ხ

·        saxelmwifos socialuri dacvis politika oTxi ZiriTadi mimarTulebiT saqmianobas gulisxmobs:

 

a) socialuri usafrTxoeba (ანუ dazRveva);

b) socialuri daxmareba (ანუ uzrunvelyofa);

g) socialuri dacvis da SromiTi uflebebis garantireba da ამ უფლებათა qmediTi dacvis meqanizmebiT uzrunvelyofa

d) xelmisawvdomi „socialuri servisebisa’’ da „socialuri zrunvis სახელმწიფო programebis’’ arseboba.

ხ

 „სოციალური უსაფრთხოება’’

·  socialuri usafrToxebis (dazRvevis) politika adamianis Semosavlebis gareSe darCenis Tavidan acilebis uzrunvelyofas emsaxureba.

·  is moicavs saxelmwifos programebs an/da regulaciebs, romelic uzrunvelyofs asakis, samuSao tramvis, avadmyofobis, umuSevrobis da a.S. dros adamianis daxmarebas.

·  magaliTad: ა)pensia, ბ)droebiTi umuSevrobis dros fuladi daxmareba, გ)sawarmoo tramvis dros kompensaciis gadaxdis valdebulebis arseboba.

ხ

„სოციალური დახმარება’’

·  socialuri daxmarebis (uzrunvelyofis) politikas mcire Semosavlebis mqone adamianebis mdgomareobis Semsubuqebis amocana gaaCnia.

·  is adamianis elementaruli saarsebo moTxovnilebebis dakmayofilebisken aris mimarTuli, magaliTad: ufaso sasadiloebi, mravalSviliani ojaxebis daxmareba, socialurad daucvelTaTvis Semweobebis gacema, martoxela mSobelis daxmareba da a.S.

ხ

 

„სოციალური დაცვა ‘’ და „შრომითი უფლებების’’ აღიარება

 

·  socialuri dacvisa da SromiTi uflebebis aRiareba da qmediTi dacvis meqanizmebiT uzrunvelyofa adamianis socialuri dacvis mniSvnelovani instrumentia.

·  SromiTi uflebebis aRiareba Sromis usafrToxebis minimaluri standartebisa da regulaciebis arsebobas gulisxmobs.

·  socialuri saxelmwifos aRniSnuli elementebis ganviTareba jer kidev me-19 saukunidan daiwyo, magaliTad: 8 საათიანი samuSao dro, SvebulebiT sargeblobis ufleba, gaficvis ufleba, profesiuli kavSirebis Seqmnisa da saqmianobis garantiebis gansazRvra da a.S.

·  saqarTveloSi „Sromis Tavisufleba“, „profesiuli kavSirebis Tavisufleba’’, „gaficvis ufleba’’ garantirebulia saqarTvelos konstituciis 26-e muxliT.

·  samwuxarod, saqarTvelos konstituciis meore Tavi - „adamianis ZiriTadi uflebebi“ „socialuri daxmarebis“ da „შრომის usafrToxebis“ uflebებს konkretulad ar gansazRvravs.

ხ

„სოციალური სერვისები’’ და “სოციალური ზრუნვა’’

 

·  xelmisawvdomi „socialuri servisebi“ da „socialuri zrunva“ ufaso an SeRavaTiani socialuri servisebisa da personaluri socialuri zrunvis programebis arsebobas gulisxmobs;

magaliTad: ufaso skolamdeli da zogadi ganaTleba, umaRlesi ganaTlebis dafinanseba, ufaso an SeRavaTiani sazogadoebrivi transportis arseboba, jandacvis programebi, ufaso bibloTekebi, sportuli moednebi (socialuri servisebi), agreTve moxucTa Sinmovlis, msjavrdebulTa, ojaxuri Zaladobis msxverplTa, narkotikebis momxmarebelTa socialuri reabilitaciis (socialuri zrunva) da a.S. programebi.

 

ხ

 

·        saqarTvelos konstituciis 27-e muxlis Tanaxmad, „zogad ganaTlebas kanoniT dadgenili wesiT srulad afinansebs saxelmwifo. moqalaqeebs ufleba aqvT kanoniT dadgenili wesiT saxelmwifos dafinansebiT miiRon profesiuli da umaRlesi ganaTleba.“

ხ

·         konstituciis 28-e muxlis pirveli punqtiT agreTve aRiarebulia saqarTvelos moqalaqis ufleba xelmisawvdom da xarisxian janmrTelobis dacvis momsaxurebaze.

ხ

·         saqarTvelos konstituciis me-5 muxlis me-5-me-8 punqtebiT socialuri saxelmwifosTvis damaxasiaTebeli sxvadasxva Rirebulebebi da miznebia gansazRvruli. kerZod, saqarTvelos konstituciis Sesabamisad:

 

a) saxelmwifo zrunavs garemos dacvasa da bunebrivi resursebiT racionalur sargeblobaze;

b) saxelmwifo zrunavs erovnuli faseulobebisa da TviTmyofadobis, kulturuli memkvidreobis dacvaze, ganaTlebis, mecnierebisa da kulturis ganviTarebaze;

g) saxelmwifo zrunavs sportis ganviTarebaze, jansaRi cxovrebis wesis damkvidrebaze, bavSvebisa da axalgazrdebis fizikur aRzrdasa da sportSi maT CarTvaze;

d) saxelmwifo zrunavs ucxoeTSi mcxovrebi Tanamemamuleebis samSoblosTan kavSiris SenarCunebasa da ganviTarebaze.

 

ხ

 

·        aqedan aRsaniSnavia garemos dacvis sakiTxi. jansaRi bunebrivi garemo pirdapir kavSirSia adamianis socialur keTildReobasTan.

·        aRsaniSnavia, rom garemos dacvisa da jansaR bunebriv garemoze uflebebს, romelებსაც  e.w. mesame Taobis uflebebad moixseniebian saqarTvelos konstituciaSi calke muxli eTmoba.

·        saqarTvelos konstituciis 29-e muxlis Sesabamisad:

 

`yvelas aqvs ufleba cxovrobdes janmrTelobisTvis uvnebel garemoSi, sargeblobdes bunebrivi garemoTi da sajaro sivrciT. yvelas aqvs ufleba droulad miiRos sruli informacia garemos mdgomareobis Sesaxeb. yvelas aqvs ufleba zrunavdes garemos dacvaze. garemosdacviT sakiTxebTan dakavSirebuli gadawyvetilebebis miRebaSi monawileobis ufleba uzrunvelyofilia kanoniT. axlandeli da momavali Taobebis interesebis gaTvaliswinebiT garemos dacva da bunebrivi resursebiT racionaluri sargebloba uzrunvelyofilia kanoniT.~

 

ხ

·        sainteresoa, rom socialur saxelmwifosa da saqarTvelos konstituciis me-6 muxliT ganmtkicebul ekonomikuri Tavisuflebis princips Soris, erTdroulad, mniSvnelovani kavSiri da antagonizmi(დაპირირისპირება) arsebobs ;

·        erTi mxriv, ekonomikurma Tavisuflebam qveynis swrafi da mdgradi ekonomikuri ganviTarebis pirobebi unda Seqmnas, rac Tavisufali, Ria ekonomikis, Tavisufali mewarmeobisa da konkurenciis arsebobas gulisxmobs. saxelmwifos ekonomikuri ganviTareba socialuri saxelmwifos arsebobisTvis aucilebeli pirobaa.

·        meore mxriv, socialuri saxelmwifos principi da misgan gamomdinare socialuri valdebulebebi saxelmwifos ekonomikas mZime tvirTad awveba.

·        amdenad, saxelmwifosTvis socialuri saxelmwifosa da ekonomikuri Tavisuflebis princips Soris gonivruli balansis gamonaxva kritikulad aucilebeli gamowvevaa.

·        Tanamedrove keTildReobis saxelmwifos farTo socialuri valdebulebebi akisria, Sesabamisad, saxelmwifos socialuri politikis uzrunvelsayofad didi gadasaxadebis daweseba sWirdeba.

·        didi Tanxebis saxelmwifos xelSi moqceva aramxolod met socialur programebs gulisxmobs, aramed imasac, rom ukve saxelmwifo wyvets es Tanxebi risTvis, vis mier da rogor daixarjeba.

·         saxelmwifo zogjer Tavis Tavze iRebs sxvadasxva mowyvladi seqtorebis/pirebis rCenis valdebulebas,

magaliTad kultura, sporti, socialuri sfero.

 

·        Tumca, xSirad, „zedmeti“ saxelmwifo ukeTes kulturas, sportul Sedegebs da siRaribis Semcirebas sulac ar niSnavs, aramed - am sferoebis saxelmwifos aparatTan srul Serwymas da mis politikur kontrols damorCilebas.

 

warsulSi aRniSnuli midgomis erT-erT yvelaze eqstremalur magaliTs sabWoTa kavSiri warmoadgenda.