სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპი [კონს. მე-4 მუხლი]

 

2.samarTlebrivi saxelmwifos principი(მუხ.4 ნაწ.1)

(მე-2  ფუნდამენტური კონსტიტუციური პრინციპია)

 

·        2017 wels saqarTveloSi ganxorcielebuli sakonstitucio reformis Sedegad „samarTlebrivi saxelmwifos princips“ saqarTvelos konstituciaSi specialuri muxli - `samarTlebrivi saxelmwifo~ daeTmo.[მუხ. მე-4]

·         sakonstitucio cvlilebamde samarTlebrivi saxelmwifos principi mxolod konstituciis preambulaSi fiqsirdeboda.

·         saqarTvelos konstituciis me-4 muxlis pirveli punqtis Sesabamisad:

`saqarTvelo aris samarTlebrivi saxelmwifo.~

ხ

·        „samarTlebrivi saxelmwifo“ yvelaze martivi da zogadi ganmartebiT samarTliT SeboWil sajaro xelisuflebas niSnavs.

·         „samarTlebrivi saxelmwifos“ doqtrina Tavdapirvelad germaniaSi me-19 saukunis Sua xanebSi ganviTarda.

·        dRes is mTel kontinentur evropaSi sayovelTaod gaziarebuli konstituciuri principia.

ხ

·        cnobili avstrieli iuristi da filosofosi hans kelzeni aRniSnavda, rom demokratia moiTxovs or nebas Soris Tanxvedras: pirveli, es aris saerTo sazogadoebrivi neba, romelic kanonebSia gamoxatuli da meore, es aris individis neba.

·        kanonSi arsebuli[საზოგადოებრივი] neba individis nebas unda Seesabamebodes. (!)

·        demokratiul saxelmwifoSi es amocana „saxalxo suverenitetis“ aRsrulebiT miiRweva, რაც „gadawyvetilebebis umravlesobis მიერ miRebas“ gulisxmobs.

ხ

·        sazogadoebrivi wesrigis[მართლწესრიგის] umravlesobis nebasTan Sesabamisoba demokratiuli sazogadoebis amosavali principia, Tumca masSive devs demokratiisTvis mTavari safrTxec.

·         is rac saxelmwifos doneze umravlesobis nebaa, ufro mcire teritoriul დონეზე (regionis, qalaqis, soflis დონეზე) an sazogadoebriv დონეზე (magaliTad, sxvadsxva socialuri, profesiuli, religiuri, eTnikuri sazogadoebrivi jgufebiს დონეზე ) SeiZleba ან ინდივიდისთვის miuRebeli iyos an konkretuli individis sawinaaRmdegod moqmedebdes.(მაგ.ალუდას წინააღმდეგ მოქმედებს თემის ნება)

·         amdenad, „demokratiuli saxelmwifo“ adamianis Tavisuflebisa da keTildReobis uzrunvelsayofad srul garantias ver qmnis(!).

·        `sxvadasxva qveynebis gamocdilebidan gamomdinare, umravlesoba yovelTvis rodis iRebs samarTlian gadawyvetilebebs.(!)

·        demokratiulad arCeuli umravlesobis gadawyvetileba SeiZleba ewinaaRmdegebodes samarTlianobis ideas da samarTlis principebs.

 

·        ამიტომ „samarTlebrivi saxelmwifos“ koncefcia demokratiuli weswyobilebis pirobebSi warmoSobil SesaZlo riskebs azRvevs da saxelmwifos mTavari miznis – „Tavisufali adamianis“ uzrunvelsayofad damatebiT garantias ayalibebs. (დაიმახსოვრე : სწორედ ეს არის „სამართლებრივი სახელმწიფოს’’  ფუნქცია)

ხ

 

·        istoriulad „samarTlebrivi saxelmwifos’’ doqtrina or etapad ganviTarda.

·        pirvel etapze, „samarTlebrivi saxelmwifos“ formaluri გაგება  („samarTliT SeboWili saxelmwifo“) arsebobda, xolo meore msoflio omis Semdeg periodSi, „samarTlebrivi saxelmwifos“ materialuri koncefcia („samarTliani samarTlis uzrunvelyofa“) Camoyalibda.

·        maT zogjer samarTlebrivi saxelmwifos viwro/ თხელ (Thin) da farTo / sqel (Thick) gagebasac uwodeben.

·         formaluri gagebiT „samarTlebrivi saxelmwifo“ samarTliT SezRudul(შებოჭილ) saxelmwifos gulisxmobs. თუმცა, samarTliT SeboWili saxelmwifo xelisuflebis TviTnebobisgan adamianis sruli dacvis garantias ver uzrunvelyofs, vinaidan is[samarTliT SeboWili saxelmwifo] `cudi~ kanonebis arsebobas ar gamoricxavs.

·        ციტატა: `samwuxarod, saxelmwifos mier yvela formaluri wesebis dacviT miRebuli kanonic ki SeiZleba iyos usamarTlo. istoria `kanonieri usamarTlobis~ bevr magaliTs icnobs. ... es, Tavis mxriv, iwvevs „samarTlebrivi saxelmwifos“ იდეის  gamofitvas.(გაუფასურებას)~

·        Tu samarTali ZalauflebaSi myofi adamianebis subieqturi interesebis ganxorcielebis instrumentad iqceva, `kanoni maxvils daemsgavseba, romelic cuds da kargs erTnairad Wris, imis mixedviT Tu vis xelSi aRmoCndeba.~

ხ

·         meore msoflio omis Semdeg samarTlebrivi saxelmwifos doqtrina zemoT aRniSnuli gamowvevis daZlevis mimarTulebiT viTardeba da samarTlebrivi saxelmwifos koncefcias Sinaarsobrivi - materialuri elementi emateba.

·        „samarTlebrivi saxelmwifo“ ukve samarTliT SezRudul saxelmwifosTan erTad „samarTliani samarTliT“ SeboWil saxelmwifosac gulisxmobs.

ხ

·        „samarTlianobis“ xsenebasTan erTad Semdegi kiTxva Cndeba: ras niSnavs samarTlianoba?

·        „samarTlianoba“ SefasebiTi kategoriaa, amitom samarTlis mecniereba samarTlianobis arsis pragmatuli da obieqturi kriteriumebis safuZvelze ganmartebas cdilobs;

·         kerZod, სახელმწიფოში მოქმედი samarTali samarTlianad SeiZleba CaiTvalos, Tu is Semdeg pirobebs akmayofilebs:

 

a) kanonmdeblobiT aRiarebulia „adamianis ZiriTadi uflebebi da Tavisuflebebi“;

 b) arsebobs „adamianis ZiriTadi uflebebi da Tavisuflebebiთ’’ realuri sargeblobis SesaZleblobebi;

g) uzrunvelyofilia „adamianis ZiriTadi uflebebi da Tavisuflebebiს “darRvevis prevenciisa da darRveuli uflebis aRdgenis qmediTi meqanizmebi.

 

 

„ თანაზომიერების’’ პრინციპი (მუხ.34.ნაწ.3)

(სასწავლად ამ პრინციპს თავის თავში მოიცავს „სამართლებრივი სახელმწიფოს’’ პრინციპი)

მუხლი 34. ადამიანის ძირითადი უფლებების უზრუნველყოფის ზოგადი პრინციპები

3. ადამიანის ძირითადი უფლების შეზღუდვა უნდა შეესაბამებოდეს იმ ლეგიტიმური მიზნის მნიშვნელობას, რომლის მიღწევასაც იგი ემსახურება.

 

·        „samarTlianoba“  gulisxmobs, rom saxelmwifom adamianis uflebebi aucilebelze metad ar SezRudos.

. ხ

·        „Tanazomierebis“ principi, rogorc konstituciuri principi, pirdapiri formiT saqarTvelos konstituciaSi 2017 wlis sakonstitucio reformis Sedegad gamoCnda;

·        saqarTvelos konstituciis 34-e muxlis me-3 punqtis Tanaxmad:

`adamianis ZiriTadi uflebis SezRudva unda Seesabamebodes im legitimuri miznis  mniSvnelobas, romlis miRwevasac igi emsaxureba.~

ხ

 

·        saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos ganmartebis Tanaxmad, `Tanazomierebis principi samarTlebrivi saxelmwifos ideidan gamomdinareobs da misi ZiriTadi datvirTva aris adamianis uflebebis SezRudvisas saxelmwifosTvis farglebis gansazRvra. is uzrunvelyofs Tavisuflebis da misi SezRudvis erTgvar gawonasworebul, Tanazomier damokidebulebas da krZalavs adamianis uflebebis imaze metad SezRudvas, rac aucilebelia demokratiul sazogadoebaSi. Tanazomierebis principi adamianis uflebaTa SezRudvis marTlzomierebis Sefasebis konstituciuri kriteriumia.~

ხხ

„სამართლებრივი უსაფრთხოების’’ პრინციპი

(ამ პრინციპსაც  თავის თავში   მოიცავს „სამართლებრივი სახელმწიფოს’’ პრინციპი)

 

 

·         samarTlebrivi saxelmwifos principis realizebisTvis agreTve aucilebelia „samarTlebrivi usafrTxoeba“.

·        რაც იმას ნიშნავს,რომ samarTali unda iyos stabiluri (ანუ xSirad ar unda icvlebodes), raTa sazogadoebrivi urTierTobebis stabilurobac uzrunvelyos.

 

ხ

 

„ნორმათა განსაზღვრულობის’’ პრინციპი

(ამ პრინციპსაც თავის თავში  მოიცავს „სამართლებრივი სახელმწიფოს’’ პრინციპი)

 

·        samarTali[სამართლის ნორმები] unda iyos yvelasTvis xelmisawvdomi, mkafiod gansazRvruli, advilad gasagebi, xolo misi darRvevis Sedegebi ganWvretadi.

·         aRniSnuli miznis uzrunvelsayofad samarTlebrivi saxelmwifos principi „normaTa gansazRvrulobis“ principsac moicavs.

·        saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos ganmartebiT: `kanonmdebeli valdebulia, miiRos zusti, mkafio, araorazrovani, ganWvretadi kanonmdebloba (normebi), romelic pasuxobs kanonis gansazRvrulobis moTxovnas. ... kanonmdeblis aseTi valdebuleba ki samarTlebrivi saxelmwifos principidan momdinareobs.

·        „... kanonis xarisxi moiTxovs, rom sakanonmdeblo regulacia iyos imdenad mkafio, rom pirma, romlis uflebaSi Carevac xdeba, SeZlos samarTlebrivi mdgomareobis adekvaturad Secnoba da sakuTari qmedebis Sesabamisad warmarTva.~[ესაა „განსაზღვრულობის პრინციპი’’-საზეპირო]

 

ხ

დამოუკიდებელი სასამართლო [მუხ.59.ნაწ.1]

 

·         da bolos, imisaTvis, rom „samarTlebrivi saxelmwifos“ principi qveyanaSi realurad Sedges kritikulad aucilebelia damoukidebeli sasamarTlo xelisuflebis arseboba.

·        sasamarTlo xelisuflebis konstituciuri garantiebi saqarTvelos konstituciis „sasamarTlo xelisuflebis“ TavSia mocemuli.

·        konstituciis 59-e muxlis pirveli punqtis Sesabamisad:

 `sasamarTlo xelisufleba damoukidebelia da mas axorcieleben saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo da saqarTvelos saerTo sasamarTloebi.~

 

·        saqarTvelos konstituciis calke muxli eZRvneba mosamarTlis damoukideblobis konstituciur garantiebsac(!).

·        aRsaniSnavia, rom samarTlebrivi saxelmwifos praqtikuli realizebisaTvis gansakuTrebiT didi pasuxismgebloba saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos akisria, romelic sakonstitucio samarTalwarmoebis procesSi, faqtobrivad, `cocxal konstitucias~ qmnis.

·         `sakonstitucio sasamarTlos mizani da daniSnulebaa konstituciur uflebaTa iseTi ganmarteba, romelic konstituciis miznebis, konstituciiT ganmtkicebuli Rirebulebebisa da Tavad ZiriTadi uflebis arsis Sesabamisia, rac uzrunvelyofs uflebiT praqtikulad, realurad da efeqturad sargeblobas da ar gamofitavs mas Teoriul da iluzorul uflebamde.~

ხ

 

4.„კანონიერების პრინციპი’’[მუხ.4.ნაწ.4]

(ამ პრინციპსაც თავის თავში  მოიცავს“ სამართლებრივი სახელმწიფოს“ პრინციპი)

·         saqarTvelos konstituciis me-4 muxlis me-4 punqtis Sesabamisad:

 `saxelmwifo xelisufleba xorcieldeba konstituciiTa da kanoniT dadgenil farglebSi. saqarTvelos konstitucia saxelmwifos uzenaesi kanonia. sakanonmdeblo da sxva normatiuli aqtebis miRebisa da gamocemis zogadi wesi da maTi ierarqia ganisazRvreba organuli kanoniT.~

ხ

·        samarTlebrivi saxelmwifo gamoricxavs mikerZoebul da SeuzRudav Zalauflebas. saqarTvelos konstituciis me-4 muxlis me-4 punqti ე.წ. „kanonierebis“ princips (Principle of Legality) ganamtkicebs, romlis Tanaxmad, sajaro xelisuflebis yvela gadawyvetileba (normatiuli Tu individualuri administraciul-samarTlebrivi aqti) da moqmedeba (real aqti) kanonidan unda gamomdinareobdes.

·        „kanonierebis“ principi kanonebiT marTul saxelmwifos gulisxmobs.

·        „kanonierebis“ principis amocanaa, rom sajaro xelisuflebis ganxorcielebis dros sajaro mosamsaxureebis piradi interesebi da TviTneboba maqsimalurad gamoiricxos da kanons daeqvemdebaros.

 

 

 „კონსტიტუციის უზენაესობის’’  პრინციპი[მე-4 მუხლი.მე4 ნაწილის  მე-2 წინადადება] 

(ამ პრინციპ მოიცავს „კანონიერების პრინციპი,“კანონიერების პრიციპს“ კი როგოც ვთქვით  თავის მხრივ მოიცავს „სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპი“)

·        kanoni „samarTlianobis ideas“ unda emsaxurebodes, vinaidan yvela adamiani samarTalSi swored „samarTlianobas“ eZebs da samarTlian mopyrobas elodeba, da bolos, kanoni erT-erTi saukeTeso instrumentia qveyanaSi grZelvadiani da stabiluri samarTlianobis uzrunvelsayofad.

·         konstituciis me-4 muxlis meore winadadeba „konstituciis uzenaesobis’’ princips aRiarebs:

„საქართველოს კოსტიტუცია სახელმწიფოს უზენაესი კანონია’’იხ.მუხ4.ნაწ.4 მე-2 წინად.

 

·        დაიმახსოვრე: kanoni upiratesad aRmasrulebeli xelisuflebis (!)boWvas uzrunvelyofs, xolo „konstituciis uzenaesobis“ principi konstitucionalizmis CarCoSi sakanonmdeblo xelisuflebasac(!) aqcevs.

·        saqarTvelos konstituciis, rogorc saxelmwifos uzenaesi kanonis, stabiluroba konstituciis rTuli gadasinjvis meqanizmiT aris daculi.

·        parlaments konstituciis xSiri cvlileba ar SeuZlia. (!)

·        amdenad, parlamentis mier miRebuli kanonebi konstituciiT SezRudul farglebSia moqceuli.(!)

ციტატა: [წასაკითხად]

`konstitucia iZleva pasuxs yvela fundamentur sakiTxze saimisod, Tu rogori SeiZleba/unda iyos mTlianad samarTali, raTa uzrunvelyos xelisuflebis adamianis Tavisuflebis samsaxurSi Cayeneba. amitom samarTlis TiToeuli (yvela) norma auracxeli odenobis wesebis erTobliobaSi, upirobod unda Seesabamebodes konstituciis relevanturi debulebebis moTxovnebs, gamomdinareobdes maTgan. saxelmwifo xelisuflebis arcerTi organos, Tanamdebobis piris mier miRebuli/gamocemuli arcerTi regulacia ar SeiZleba kargavdes kavSirs, bmas konstituciasTan. ... konstituciam unda imoqmedos samarTlis normebis meSveobiT, amitom is unda iyos, ikiTxebodes samarTlis TiToeul (yvela) normaSi.~

ხხხხ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ადამიანის უფლებების და თავისუფლებების   უზენაესობის პრინციპი [მუხ.4 ნაწ.2]

(ამ პრინციპსაც  მოიცავს სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპი)

 

 

 

·        saqarTvelos konstituciis me-4 muxlis me-2 punqtis თანახმად :

 

`saxelmwifo cnobs da icavs adamianis sayovelTaod aRiarebul uflebebsa da Tavisuflebebs, rogorc waruval da uzenaes adamianur Rirebulebebs. xelisuflebis ganxorcielebisas xalxi da saxelmwifo SezRuduli arian am uflebebiTa da TavisuflebebiT, rogorc uSualod moqmedi samarTliT. konstitucia ar uaryofs adamianis sayovelTaod aRiarebul uflebebsa da Tavisuflebebs, romlebic aq ar aris moxseniebuli, magram TavisTavad gamomdinareobs konstituciis principebidan.~

 

·        rogorc araerTxel aRiniSna, demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos mTavari Rirebuleba da mizani - adamiania.

·        konstitucia mkafiod miuTiTebs, rom კონსტიტუციაში შეტანილი „adamianis uflebebi da Tavisuflebebi“[მე-2 თავის მუხლები] gansazRvrulia ara ubralo lozungis da programuli dapirebis doneze, aramed is uSualod moqmed samarTals warmoadgens, romelic sajaro xelisuflebis ganxorcielebis nebismier formas(აღმასრულებელს,საკანომდებლოს,სასამართლოს) boWavs.(!)

·         saqarTvelos konstituciiT „adamianis sayovelTaod aRiarebuli uflebebisa da Tavisuflebebis“, rogorc „waruval da uzenaes adamianur Rirebulebebad“ moxseneba adamianis bunebiTi uflebebis arsebobis (!)konstituciuri dadasturebaa.

 

·        bunebiTi uflebebi adamianis Tandayolili uflebebia, romelic mas gaaCnia ara imis gamo, rom saxelmwifom an Tundac xalxma konstituciiT Tu sxva aqtiT uboZa, aramed mas es uflebebi gaaCnia imitom, rom is adamiania.

·        Sesabamisad isini „waruvali da uzenaesi Rirebulebebia’’, romlis warTmevის  უფლება არავის აქვს(!).

ხ

·         konstitucia aRiarebs ara mxolod konstituciis meore TaviT gansazRvrul adamianis ZiriTad uflebebs(!) aramed im uflebebsac, romelic konstituciiT gansazRvruli ar aris, მაგრამ konstituciis principebidan gamomdinareobs. (!)

·        konstituciis ასეთ principebSi,საიდანაც ადამიანის  სხვა უფლებები[არა მე-2 თავში განსაზღვრული]გამომდინარეობს არის სწორედ : demokratiuli, samarTlebrivi და socialuri saxelmwifos principebi(!!!!)

·         ეს პრინციპები   adamians rogorc „uzenaes Rirebulebas“ ganixilavs, xolo xelisuflebas - adamianis „keTildReobis uzrunvelyofis instrumentad“ .

ხხხხხხ

 

·       კონსტიტუციის მე-2 თავში განსაზღვრულ „ადამიანის უფლებეს და თავისუფგლებებს’’  სხვა სიტყვებით „ძირითად უფლებებადაც’’ მოიხსენიებენ

·        saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo erT-erT gadawyvetilebaSi miuTiTebs, rom konstituciiT gansazRvruli `ZiriTadi uflebebi adamianis Tanmdevia da gaaCnia imitom, rom is adamiania. maT gareSe adamiani ver iqneba saxelmwifos arsebobis mizani. saxelmwifos ar SeuZlia mianiWos an waarTvas adamians ZiriTadi uflebebi, radgan is ar aris uflebamosili, Secvalos adamianis arsi. ...

·         saqarTvelos konstitucia „ZiriTad uflebebs“ adamianis „sayovelTaod aRiarebul uflebebad da Tavisuflebebad“ moixseniebs. aseTi Canaweri xazgasmiT miuTiTebs im garemoebaze, rom ZiriTadi uflebebis Taobaze arsebobs saerTaSoriso, sayovelTao Tanxmoba, rom isini yoveli adamianis `waruvali da uzenaesi Rirebulebebia~

ხ

·        . saqarTvelos konstitucia mkafiod miuTiTebs saxelmwifos valdebulebaze cnos da daicvas adamianis sayovelTaod aRiarebuli uflebebi. ` ...saxelmwifos mier maTi cnoba, pirvel rigSi, gulisxmobs maTi, rogorc yoveli adamianis Tanmdevi sikeTis, aRiarebis valdebulebas~

·        .amasTan, `fundamenturi uflebis araRiareba(არ ცნობა) arcerT SemTxvevaSi ar gulisxmobs, rom adamianebs es ufleba ar aqvT, magram es aucileblad gulisxmobs, rom ufleba ganwirulia darRvevisTvis, radgan misi dacva mxolod xelisuflebis keTil nebaze SeiZleba iyos damokidebuli.~

ხ

·         aqve gasaTvaliswinebelia, rom samarTlebrivi saxelmwifos idea zRudavs aramxolod saxelmwifo xelisuflebas, aramed, zogadad, sajaro xelisuflebis ganxorcielebis yvela formas, maT Soris, uSualo demokratiis formiT xalxis xelisuflebis ganxorcielebasაც.

·        saqarTvelos konstituciiT, `xelisuflebis ganxorcielebisas saxelmwifo da xalxi SezRudulia adamianis uflebebiTa da TavisuflebebiT.~ [მუხ. 4 ნაწ.მე-2]

 

მუხლი 4. სამართლებრივი სახელმწიფო

2. სახელმწიფო ცნობს და იცავს ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებსა და თავისუფლებებს, როგორც წარუვალ და უზენაეს ადამიანურ ღირებულებებს. ხელისუფლების განხორციელებისას ხალხი და სახელმწიფო შეზღუდული არიან ამ უფლებებითა და თავისუფლებებით, როგორც უშუალოდ მოქმედი სამართლით. კონსტიტუცია არ უარყოფს ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებსა და თავისუფლებებს, რომლებიც აქ არ არის მოხსენიებული, მაგრამ თავისთავად გამომდინარეობს კონსტიტუციის პრინციპებიდან.

 

·        aRniSnuli debuleba kidev erTxel adasturebs adamianis ZiriTadi uflebebis, rogorc bunebiTi da Tandayolili uflebebis arsebobas, romlis warmTeva arcerT xelisufals SeuZlia.(ანუ არც „ხალხს“ შეუძლია წაართვას ინდივიდს „ძირითადი უფლებები“ (მე-2 თავის უფლებები და თავისუფლებები)

·        saqarTvelos konstituciis am normis gamoxatulebaa, agreTve saqarTvelos konstituciis 52-e muxlis me-2 punqtic, romelic referendumis gamarTvas adamianis რომელიმე „ ZiriTadi konstituciuri uflebis SezRudvis sakiTxze’’ krZalavs.

ხხხხხ

 

საერთაშორისო სამართლის პრინციპებთან  საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობის პრინციპი[მუხ.4  ნაწ.5]

(ამ პრინციპსაც მოიცავს „სამართლებრივი სახელმწიფოს“ პრინციპი)

 

·         saqarTvelos konstituciis me-4 muxlis me-5 punqtis თანახმად :

`saqarTvelos kanonmdebloba Seesabameba saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod aRiarebul principebsa da normebs.

saqarTvelos saerTaSoriso xelSekrulebas, Tu igi ar ewinaaRmdegeba saqarTvelos konstitucias an konstituciur SeTanxmebas, aqvs upiratesi iuridiuli Zala Sidasaxelmwifoebrivi normatiuli aqtis mimarT.~

 

შენიშვნა: konstituciis ეს norma kidev erTxel miuTiTebs saqarTvelos konstituciis uzenaesobis principze.[მუხ.4 ნაწ.4 მე-2 წინად-სთან ერთად,რადგან ისიც მიუთითებს ]

·          saqarTvelo suverenuli damoukidebeli saxelmwifoa Sesabamisad, qveynis Siga samarTlebrivi sistemis gansazRvra saqarTvelos saxelmwifos suverenuli uflebaa.

·          amave dros, saqarTvelo, rogorc suverenuli saxelmwifo, saerTaSoriso urTierTobebis subieqtsac warmoadgens.

·          saerTaSoriso urTierobebis regulirebis erT-erTi instrumenti ki ormxrivi da mravalmxrivi saerTaSoriso xelSekrulebebia.

·          konstituciis aRniSnuli norma warmoadgens ganacxads, rom saqarTvelo saerTaSoriso urTierTobebis Rirseuli da sando subieqtia, romelic pativs scems saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod aRiarebul principebsa da normebs.

·          saqarTvelos konstitucia miuTiTebs, rom saerTaSoriso xelSekrulebas, Tu igi ar ewinaaRmdegeba saqarTvelos konstitucias an konstituciur SeTanxmebas, aqvs upiratesi iuridiuli Zala Sidasaxelmwifoebrivi normatiuli aqtis mimarT.

·          aRsaniSnavia, rom zogjer kiTxva Cndeba konstituciis me-4 muxlis me-5 punqtis pirveli da meore winadadebis urTierTgamomricxaobis Sesaxeb.

·          kerZod, erTi mxriv, konstitucia adgens, rom saqarTvelos kanonmdebloba saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod aRiarebul principebsa da normebs unda Seesabamebodes (saqarTvelos kanonmdeblobaSi, calsaxad, Tavad saqarTvelos konstituciac igulisxmeba), xolo, meore mxriv, konstituciis igive punqti gamoricxavs, rom saerTaSoriso xelSekrulebebi konstitucias da konstituciur SeTanxmebas ewinaaRmdegebodes.

·           saqarTvelos konstituciasTan winaaRmdegobis SemTxvevaSi saerTaSoriso xelSekrulebas saqarTvelosTvis samarTlebrivi Sedegi ver eqneba.

 

ხ

[წასაკითხად]

·          aRniSnul sakiTxze sayuradRebo ganmartebas gvTavazobs, saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos yofili mosamarTle qeTevan eremaZe.

·          misi ganmartebiT:

`praqtikulad es niSnavs, rom konstituciaSi ar unda ganxorcieldes iseTi cvlilebebi an/da damatebebi, romlebic kiTxvis niSnis qveS daayenebs adamianis Tavisuflebis perspeqtivebs, daakninebs demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos arss, Searyevs mis safuZvlebs.

aseTi wesrigi, pirvel rigSi, swored konstituciiT unda iyos myarad ganmtkicebuli. konstitucia Tavad ar unda uqmnides safrTxes missave miznobriv qmediTobas. konstituciis uzenaesobis miRweva ver uzrunvelyofs samarTlebriv da demokratiul saxelmwifos, Sesabamisad, adamianis Tavisuflebas, Tu Tavad konstitucia uRalatebs im Rirebulebebs, romelTa SemoReba/damkvidreba/dacvis misaRwevadac zogadad konstitucia aris saWiro.

radgan mniSvnelovania ara konstituciis uzenaesoba, rogorc aseTi, aramed Tavisufali, Rirsebadaculi, TviTrealizebadi adamianis ideis uzenaesoba, rac konstituciis uzenaesobis gziT mxolod im SemTxvevaSi miiRweva, Tu Tavad konstitucia iqneba adamianis Tavisuflebis koncefciiT gajerebuli, mis realizaciaze orientirebuli.~

 

 

ხხხხხხხხხხხხხ

 „xelisuflebis danawilebis“ principi[მუხ4. ნაწ.3]

(ამ პრინციპსაც თავის თავში  მოიცავს „სამართლებრივი სახელმწიფოს“ პრინციპი)

 

·        saqarTvelos konstituciis me-4 muxlis me-3 punqtis Sesabamisad:

`saxelmwifo xelisufleba xorcieldeba xelisuflebis danawilebis principze dayrdnobiT.~ (!!)

 

მუხლი 4. სამართლებრივი სახელმწიფო

3. სახელმწიფო ხელისუფლება ხორციელდება ხელისუფლების დანაწილების პრინციპზე დაყრდნობით.

 

·        saqarTvelos konstituciiT ganmtkicebuli „xelisuflebis danawilebis“ principi sakvanZo principia demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos uzrunvelsayofad.

ხ

·        istoriulad xelisuflebis danawilebis principi Zalauflebis uzurpaciisgan damcav principad Camoyalibda, romelmac Zalauflebis zedmeti koncentraciis Tavidan acilebis mizniT xelisuflebis danawilebis, urTierTkontrolisa da gawonasworebis meqanizmebis CamoyalibebaSi gamoixateboda.

ხ

·         „xelisuflebis danawilebis’’ tradiciuli koncefcia xelisuflebis sam Stos aRiarebs: sakanonmdeblos, aRmasrulebels da sasamarTlos.

ხ

·        ganasxvaveben „xelisuflebis danawilebis“ principis or mTavar amocanas: 1.Tavisuflebis dacvas

 

da

2.ხელისუფლების efeqtianobis uzrunvelyofas.

 

შენიშვნა:  „Tavisuflebis dacva“ xelisuflebis danawilebis principis tradiciuli amocanaa, romelic ZalauflebaSi myofi viwro jgufis an piris subieqtur TviTnebobas da xelisuflebis mitacebas gamoricxavs.

ხ

·        „xelisuflebis danawilebis“ principi

 ა) xelisuflebis efeqtian boWvas uzrunvelyofs

da

ბ)“adamianis ZiriTadi uflebebisa da Tavisuflebebis“ dacvisa da darRveuli uflebis aRdgenis qmediT SesaZleblobas qmnis.

 

·        xelisuflebis danawilebis mTavari arsi ‘’mdgomareobs aramxolod funqciaTa sxvadasxva Stoebze gadanawilebaSi, aramed am Stoebis erTmaneTisagan damoukideblobasa ერთმანეთს  Soris wonasworobis(ბალანსის) miRwevaSi, ერთმანეთის kontrolში

 

·        am principebis mizani monteskiem ase axsna:

`imisaTvis, rom SeuZlebeli iyos xelisuflebis borotad gamoyeneba, saWiroa rom saganTa mowyobis gziT „xelisuflebam“ SeaCeros „xelisufleba.~

 

·        ეს tradiciuli midgoma Tanamedrove samyaroSi „xelisuflebis danawilebis“ principis erTaderTi amocana ver iqneba.

ხ

·         Tanamedrove konstitucionalizmisa da politikis mTavar amocanas(!) efeqtiani xelisuflebis arseboba warmoadgens, romelic swraf, koordinirebul, Sedegze ორიენტირებულ  xelisuflebas gulisxmobs.

 

xelisuflebis, romelic sazogadoebis saerTo keTildReobis uzrunvelyofis mizanzea orientirebuli.

·        demokratiul ქვეყნებში  saerTo sazogadoebrivi keTildReoba ara zogadad sazogadoebis - xalxis, aramed adamianis(ინდივიდის) keTildReobas (bednierebas) niSnavs da იგი  saxelmwifoSi mcxovrebi TiToeuli adamianis keTildReobiT izomeba.

·         Tanamedrove ganviTarebad, swrafad cvalebad da globalizebul samyaroSi saxelmwifo uamravi saSinao da sagareo funqciebiT aris gadatvirTuli.

·        aRniSnul viTarebaSi kritikulad aucilebelia, rom xelisuflebis organoebis damoukideblobis, urTierTkontrolis da gawonasworebis meqanizmebis sistema efeqtiani marTvis SesaZleblobas iZleodes, kerZod, Zalauflebis gadanawilebis Sedegad xelisuflebis organoTa Soris konfliqtebis warmoSobis riski maqsimalurad unda gamoiricxos, xolo politikuri krizisis Seqmnis SemTxvevaSi misi swrafi da efeqtiani gadawyveta SesaZlebeli iyos.

·        amasTan, xelisuflebis danawilebis sistema xelisuflebis organoebis funqciebis mkafiod gamijvnas unda uzrunvelyofdes, rac TiToeul funqciaze politikurad da samarTlebrivad pasuxismgebeli subieqtis identificirebas uzrunvelyofs.

·        winaaRmdeg SemTxvevaSi efeqtiani demokratiuli kontrolis (saparlamento, samoqalaqo da sxva კონტროლის) ganxorcieleba SeuZlebeli gaxdeba.

·        amdenad, xelisuflebis danawilebis principma Zalauflebis imgvari gadanawileba unda uzrunvelyos, romelic sajaro xelisuflebis sistemaSi rogorc xelisuflebis zedmet koncentracias gamoricxavs და იმავდროულად sistemas efeqtianobasac SeunarCunebs.

ხ

·        tradiciuli xelisuflebis danawilebis Teoria aqcents xelisuflebis sami Stos (sakanonmdeblo - parlamenti, aRmasrulebeli - prezidenti an monarqi an mTavroba da sasamarTlo) arsebobaze akeTebda da maT Soris Zalauflebis gadanawilebaze iyo orientirebuli.

·        dRes xelisuflebis sami Stos koncefcia kvlav aqtualuri rCeba, Tumca xelisuflebis organoebis sistema da xelisuflebis struqtura, Tanamedrove saxelmwifos axali gamowvevebidan gamomdinare, mniSvnelovnad transformirda da ufro mravalferovani gaxda.

·        am procesebis Sedegebi sxvadasxva damoukidebeli organoebis aRmocenebaSi gamoixata, magaliTad, saqarTveloSi aseTia: saxelmwifo auditis samsaxuri, saqarTvelos erovnuli banki, saxalxo damcveli, sxvadasxva maregulirebeli (mag.: saqarTvelos komunikaciebis erovnuli komisia) da sxva damoukidebeli komisiebi (mag.: saarCevno komisia) da a.S.

·        Tanamedrove realobaSi xelisuflebis danawilebis procesi tradiciuli funqciebis (sasamarTlo, aRmasrulebeli, sakanonmdeblo) sxvadasxva xelisuflebis organoebs Soris gadanawilebazea orientirebuli;

·        მაგრამ ხელისუფლების დანაწილების პროცესი  Tavad xelisuflebis tradiciuli Stoebis SigniTac aqtiurad mimdinareobs. (!!!)

magaliTad, sakontrolo xelisufleba, romelic tradiciulad parlaments ekuTvnis saqarTvelos konstituciiT avtonomiuri konstituciuri organos - saxelmwifo auditis samsaxuris uflebamosilebad aris gansazRvruli; sasamarTlo xelisufleba ki ori institutis saerTo sasamarTloebisa da sakonstitucio sasamarTlos mier xorcieldeba da a.S.

 

ხ

·        aRsaniSnavia, rom „xelisuflebis danawilebis“ principi xelisuflebis „vertikalur’’ danawilebasac gulisxmobs, rac Zalauflebis teritoriuli organoebisTvis gadacemas - ანუ decentralizacias niSnavs.

·         sajaro xelisuflebis teritoriuli gadanawilebis moculoba da xarisxi saxelmwifos administraciul-teritoriuli mowyobis Taviseburebazea damokidebuli.

·        saqarTvelos konstituciiT sajaro xelisufleba vertikalur doneze gadanawilebulia avtonomiur respublikebze, xolo ufro qveda teritoriul doneze - adgilobriv TviTmmarTvelobaze.

·        xelisuflebis vertikalur danawilebaze mianiSnebs saqarTvelos konstituciis me-7 muxli, romlis Sesabamisad

`saqarTvelos teritoriuli saxelmwifoebrivi mowyoba gadaisinjeba saqarTvelos konstituciuri kanoniT, uflebamosilebaTa gamijvnis principis(!) safuZvelze, qveynis mTel teritoriaze saqarTvelos iurisdiqciis srulad aRdgenis Semdeg.~

 

`afxazeTis avtonomiuri respublikisa da aWaris avtonomiuri respublikis uflebamosilebebi da maTi ganxorcielebis wesi ganisazRvreba saqarTvelos konstituciuri kanonebiT, romlebic saqarTvelos konstituciis ganuyofeli nawilia.~

ხ

·        2017 wlis sakonstitucio reformis Sedegad saqarTvelos konstituciaSi xelisuflebis vertikaluri gadanawilebis axali principi - subsidiarobis principi gaCnda.

·        saqarTvelos konstituciis me-7 muxlis me-4 punqtis Tanaxmad:

 `saqarTvelos moqalaqeebi adgilobrivi mniSvnelobis saqmeebs awesrigeben adgilobrivi TviTmmarTvelobis meSveobiT, saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad. saxelmwifo xelisuflebisa da TviTmmarTveli erTeulebis uflebamosilebaTa gamijvna efuZneba subsidiarobis princips.~

·        terminis - `subsidiarobis~ safuZvelia termini `subsidia~, romelic laTinuri sityvisgan - subsidium (subsidium) aRmocenda.

·        es sityva laTinurad daxmarebas, xelSewyobas niSavs.

·        Tavad termins warsulSi samxedro Sinaarsi hqonda. Zvel romSi is TadarigSi myof samxedro danayofs aRniSnavda, romelic brZolaSi mxolod saWiroebis SemTxvevaSi erTveboda.

·         aRsaniSnavia, rom terminis etimologia misi konceftualuri Sinaarsis Sesaxeb karg miniSnebas iZleva.

·        subsidiaroba gulisxmobs, rom saxelmwifo xelisufleba TadarigSi mdgomi qvedanayofia, romelic sazogadoebrivi saqmeebis marTvis sakiTxSi mxolod maSin erTveba, roca sxva politikuri Tu sazogadoebrivi erTeulebi sakuTari interesebis dakmayofilebas damoukideblad ver uzrunvelyofs

·         

·        ციტატა:

`subsidiaroba de-centralizebis principia, romelic uzrunvelyofs, rom gadawyvetilebebi miRebul iqnas da problemebi mogvardes maTi warmoSobis adgilidan yvelaze axlos. gadawyvetilebis miReba da moqmedeba im subieqtebisgan, romlebsac es problemebi pirdapir exebaT maTi ufro swrafad da sworad gadawyvetis saSualebas iZleva, vidre amas, am problemebisgan ufro Sors myofi da ufro maRla mdgomi gadawyvetilebis mimRebi moaxerxebda.~

 

ხ

·         ამრიგად, Tanamedrove demokratiul da samarTlebriv saxelmwifoSi „xelisuflebis danawilebis“ principis uzrunvelyofa niSnavs:

 

a) xelisuflebis organos, politikuri gaerTianebis Tu Tanamdebobis piris xelSi ukontrolo Zalauflebis koncentraciis gamoricxvas;

b) saxelmwifo xelisuflebis organoebs Soris efeqtiani kontrolis meqanizmebis arsebobas;

g) uflebamosilebis ganxorcielebaze politikurad da samarTlebrivad pasuxismgebeli subieqtis mkafiod gansazRvras;

d) uflebamosilebebis mkveTr gamijvnas;

e) xelisuflebis organoTa Soris konfliqtebis warmoSobis riskebis Semcirebas;

v) politikuri krizisebis swrafi da efeqtiani gadawyvetis meqanizmebis arsebobas;

z) xelisuflebis vertikaluri danawilebis uzrunvelyofas.

          მუხლი 4. სამართლებრივი სახელმწიფო

1. საქართველო არის სამართლებრივი სახელმწიფო.

2. სახელმწიფო ცნობს და იცავს ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებსა და თავისუფლებებს, როგორც წარუვალ და უზენაეს ადამიანურ ღირებულებებს. ხელისუფლების განხორციელებისას ხალხი და სახელმწიფო შეზღუდული არიან ამ უფლებებითა და თავისუფლებებით, როგორც უშუალოდ მოქმედი სამართლით. კონსტიტუცია არ უარყოფს ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებსა და თავისუფლებებს, რომლებიც აქ არ არის მოხსენიებული, მაგრამ თავისთავად გამომდინარეობს კონსტიტუციის პრინციპებიდან.

3. სახელმწიფო ხელისუფლება ხორციელდება ხელისუფლების დანაწილების პრინციპზე დაყრდნობით.

4. სახელმწიფო ხელისუფლება ხორციელდება კონსტიტუციითა და კანონით დადგენილ ფარგლებში. საქართველოს კონსტიტუცია სახელმწიფოს უზენაესი კანონია. საკანონმდებლო და სხვა ნორმატიული აქტების მიღებისა და გამოცემის ზოგადი წესი და მათი იერარქია განისაზღვრება ორგანული კანონით.

5. საქართველოს კანონმდებლობა შეესაბამება საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებულ პრინციპებსა და ნორმებს. საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებას, თუ იგი არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას ან კონსტიტუციურ შეთანხმებას, აქვს უპირატესი იურიდიული ძალა შიდასახელმწიფოებრივი ნორმატიული აქტის მიმართ.