ნების გამოვლენის ადრესატამდე მისვლა მესამე პირის საშუალებით.დუმილი და სხვა კონკლუდენტური ქმედებები.აქცეპტისა და ოფერტის გაუქმება(გამოხმობა).როდის არის აქცეპტის მისვლა ოფერენტთან ზედმეტი ?

 

ნების გამოვლენის ადრესატამდე მისვლა მესამე პირის საშუალებით

ყოფით ცხოვრებაში ხშირია შემთხვევა, როდესაც ნების გამოვლენის ადრესატამდე მიტანა მესამე პირის საშუალებით ხდება.

 ასეთ დროს შუამავალი მხოლოდ დამხმარე პირია და უშუალოდ არ არის სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილე.

ამგვარ ვითარებაში მნიშვნელოვანია იმის გარკვევა, თუ როდის უნდა ჩაითვალოს ნების გამოვლენა მისულად.

ასეთი დამხმარე პირის სამართლებრივი მდგომარეობა სამოქალაქო კოდექსით დარეგულირებული არაა – მხოლოდ სკ-ის მე-80 მუხლი იხსენიებს „შუამავლად გამოყენებულ პირს”, 

თუმცა ნების  მისვლის მომენტის განსაზღვრას ეს მუხლიც არ ეხება.

 

„შუამავლად გამოყენებულ პირს” შესაძლებელია, ეწოდოს მაცნე.

ხ

მაცნე vs წარმომადგენელი

მაცნე უნდა განვასხვაოთ წარმომადგენლისაგან, რომელიც საკუთარ ნებას ავლენს სხვა პირის სახელით;

წარმომადგენლის მიერ გამოვლენილი ნების შინაარსს თავად წარმომადგენელი აყალიბებს(!), იგი მხოლოდ წარმოდგენილი პირის მიერ მიცემული ფარგლებითაა(ანუ „მინდობილობის ფარგლებით“) შეზღუდული, მაცნე კი მხოლოდ სხვისი ნების გადამტანია(!),ამ ნების  შინაარსთან თავად მაცნეს კავშირი არ აქვს(!).

 ხ

სხვაგვარად რომ ვთქვათ, მაცნე მხოლოდ ტექნიკურ სამუშაოს ასრულებს – გადააქვს სხვის მიერ უკვე ფორმულირებული ნების გამოვლენა, მაშინ, როცა წარმომადგენელი კონკრეტულ ვითარებაში გარიგების მხარეს, პიროვნებას ანაცვლებს და თავისი უფლებამოსილების ფარგლებში თავად განსაზღვრავს დადებული გარიგების შინაარსს.

 ხ

აქედან გამომდინარე, მაცნე შესაძლოა, ქმედუუნარო პირიც კი იყოს.

 ხ

 წარმომადგენლისა და მაცნის გამიჯვნა კონკრეტულ ვითარებაში ობიექტური დამკვირვებლის თვალსაწიერიდან უნდა მოხდეს:

მაცნე ის პირი შეიძლება იყოს, რომელსაც ობიექტური დამკვირვებელი მხოლოდ და მხოლოდ ნების გამოვლენის გადამტანად აღიქვამს.

 ხ

წარმომადგენლის და მცნეს ერთმანეთისგან გარჩევისას  გასათვალისწინებელია 

შექმნილი ვითარება და სხვა ობიექტური გარემოებები:

a.      პირის ასაკი (წარმომადგენელი ვერ იქნება ქმედუუნარო პირი),

b.   პირის ნათესაური ან სხვაგვარი ურთიერთობა გარიგების მხარეებთან და სხვ.

ხ

ცალსახად წარმომადგენლობაზე მიუთითებს, მაგალითად, ვითარება, როდესაც შუამავალი პირი გარიგების საგანს გარკვეული ყოყმანის შემდეგ შეარჩევს (მაგ., ნასყიდობის საგანს, ღვინოს მხოლოდ დეგუსტაციის შემდეგ ამოირჩევს). ასეთ დროს პირი თავისი არჩევანით განსაზღვრავს გარიგების საბოლოო შინაარსს, რაც სცდება მხოლოდ ტექნიკური სამუშაოს შესრულებას – ნების გადატანას – და, შესაბამისად, გამორიცხავს მაცნეს.(ანუ ასეთი პირი წარმომადგენელია)

 ხ

მაცნისა და წარმომადგენლის ერთმანეთისაგან გამიჯვნა(გარჩევა)  ნების გამოვლენის მისვლის მომენტის გარკვევისთვისაა საჭირო.(!!!)

თუკი წარმომადგენლობისას ნების გამოვლენის მისვლა წარმომადგენელთან ნიშნავს წარმოდგენილ პირთან ნების მისვლასაც(!), იმავეს ვერ ვიტყვით მაცნის შემთხვევაში.(!)

 ხ

 ნების მისვლის მომენტის განსასაზღვრავად ასევე  საჭიროა, ერთმანეთისაგან გაიმიჯნოს მაცნის ორი სახე:

a.     მაუწყებელი  მაცნე 

და 

b.     მიმღები მაცნე ;

 

ხ

1.      მაუწყებელი მაცნე

 

მაუწყებელი მაცნე ეწოდება  პირს, რომელსაც ნების გამომვლენი ავალებს ნების 

გადატანას ადრესატამდე, ხოლო სწორად და დროულად  მიწოდების რისკს თავად ნების გამომვლენი ატარებს.

 მაუწყებელი მაცნე, ფაქტობრივად, სამართლებრივად უტოლდება შეტყობინების გასაგზავნ მოწყობილობას, რომელიც ნების გამომვლენს ეკუთვნის.(ანალოგიას თუ მოვიშველიებთ)

ზოგადად, ნების ტრანსპორტირება ნების გამომვლენის პასუხისმგებლობის სფეროს მიეკუთვნება, ამიტომაა იგი პასუხისმგებელი მისი არჩეული მაცნის მიერ  ნების გამოვლენის სწორად და დროულად მიწოდებაზეც.(!)

აქედან გამომდინარე, მაუწყებელი მაცნისათვის შეტყობინების გადაცემა და ადრესატისკენ მიმართვა ჯერ კიდევ არ ნიშნავს ნების გამოვლენის მისვლას ადრესატამდე(!).

ნების გამოვლენა მისულად ჩაითვლება მხოლოდ მაშინ(!), როდესაც მაუწყებელი მაცნე 

უშუალოდ გადასცემს ადრესატს შეტყობინებას.

 

მაუწყებელი მაცნის თვალსაჩინო მაგალითია, როდესაც დედა ექვსი წლის შვილს აგზავნის მაღაზიაში პურის საყიდლად. 

ცხადია, ყიდვა -გაყიდვის ხელშეკრულება დედასა და გამყიდველს შორის იდება, 

ექვსი წლის შვილის (მაცნის) ფუნქცია კი მხოლოდ დედის ნების გამოვლენის ადრესატამდე მიტანაა. 

ხ 

2.    მიმღები მაცნე

არის ის პირი, რომელსაც ადრესატმა თავად მიანდო მისთვის გამოგზავნილი 

შეტყობინებების მიღება (ჩაბარება),

ანდა პირი, რომელიც ადრესატთან იმდენად დაახლოებულია, რომ, როგორც წესი, შეუძლია, ჩაიბაროს მისთვის განკუთვნილი შეტყობინებები.

 

მიმღებ მაცნედ ჩაითვლება, მაგალითად, ადრესატის მეუღლე ან ადრესატის  სახლში მცხოვრები ოჯახის სხვა წევრი; 

აგრეთვე  ადრესატის მდივანი, რომელიც უფლებამოსილია, ჩაიბაროს მისი 

დამსაქმებლისთვის გამოგზავნილი წერილები.

 

მიმღები მაცნის სამართლებრივი მდგომარეობა უტოლდება შეტყობინების მიმღებ მოწყობილობას, რომელიც ადრესატს ეკუთვნის.(ანალოგიას თუ გამოვყენებთ)

 

აქედან გამომდინარე, მიმღები მაცნის მიერ შეტყობინების მიღება ნიშნავს ნების გამოვლენის მოხვედრას ადრესატის ძალაუფლების სფეროში(!).

 ამ შემთხვევაშიც მოქმედებს ზოგადი წესი, რომლის მიხედვითაც 

ნების გამოვლენის ადრესატის ძალაუფლების სფეროში მოხვედრის შემდეგ ნების მიუსვლელობის რისკი(პასუხისმგებლობა) სწორედ ადრესატზე გადადის.(!)

ამდენად, ნების გამოვლენა მისულად ჩაითვლება მაშინ, როცა ჩვეულებრივ 

ვითარებაში სავარაუდოა, რომ მიმღები  მაცნე აცნობებს ადრესატს შეტყობინების შინაარსს.

 

3.   მაცნის განსაკუთრებული შემთხვევა- თარჯიმანი.

თარჯიმანი , მართალია, ნების გამოვლენას სიტყვიერად თავად აყალიბებს, მაგრამ არ ცვლის უკვე ფორმულირებულ  შინაარსს  და, ამდენად, მისი როლიც  გარიგების დადების პროცესში  მხოლოდ ტექნიკურია. 

(შენიშვნა: შუასაუკუნეებში უსინდისო თარჯიმნები საქართველოში ძალიან ხეირობდნენ იმით რომ ცვლიდნენ ფორმულირებულ შინაარსს მაგ. სადუნ მაკანბერდელი მონღოლების დროს სწორედ არაკეთილსინდისიერი თარჯიმნობით აღზევდა)

ხ

თარჯიმანი შესაძლებელია იყოს როგორც მაუწყებელი, ისე მიმღები მაცნეც;

როდესაც თარჯიმანი  ნების მიღების ადრესატის მიერაა დაქირავებული, 

თარჯიმანი მიმღებ მაცნედ უნდა ჩაითვალოს და, შესაბამისად, სწორი და დროული თარგმანის რისკს(პასუხისმგებლობას)  ადრესატი ატარებს, 

ნების გამომვლენის მიერ თარჯიმნის დაქირავების შემთხვევაში კი – პირიქით,სწორი და დროული თარგმანის რისკს ნების გამომვლენი ატარებს;

დუმილი და სხვა კონკლუდენტური ქმედებები

კონკლუდენტური  ქმედებები (ლათ. Concludo-ვასკვნი, მე ვაკეთებ დასკვნას) არის პირის ქმედებები, რომლებიც აჩვენებენ მის სურვილს შევიდეს გარკვეულ სამართლებრივ ურთიერთობებში (მაგალითად,პირის სურვილს დადოს  გარიგება).

კონკლუდენტური ქმედების შემთხვევაში პირი სამართლებრივ ურთიერთობაში(გარიგებაში) შესვლის    ნებას  გამოხატავს არა ზეპირი ან წერილობითი ფორმით, არამედ ქცევით, რომლის საფუძველზეხ  შეიძლება გაკეთდეს დასკვნა მის ასეთ განზრახვაზე.

კონკლუდენტური ქმედებებით გარიგებების დადების შესაძლებლობას ითვალისწინებს სამოქალაქო კოდექსი.

ზოგიერთ შემთხვევაში კონკუდენტური ქმედების როლში გვევლინება - დუმილი.(ე.წ. კონკლუდენტური დუმილი)

დუმილი ,როგორც წესი უმოქმობად ითვლება.

კონკლუდენტური ქმედების განხორციელება პირის მიერ  გარიგების დადების ტოლფასია ,რასაც შესაბამისი იურიდიული შედეგები მოსდევს.

 

სხვა კონკლუდენტური ქმედებების  მაგალითებია :

a.      საქონლის ან ვალუტის ყიდვა ავტომატებიდან

b.      თანხის გამოტანა ბანკომატებიდან

c.      მგზავრობის საფასურის გადახდა საზოგადოებრივ ტრანსპორტში

d.     ჩუქება  ნივთი „სიმბოლური გადაცემით’’(მაგ. მანქანის ან ბინისგასაღების გადაცემით)

e.      მემკვიდრეობის მიღება (ფაქტობრივ მფლობელობაში)

f.       მომსახურების საფასურის გადახდა  გაწული მომსახურების შესახებ აქტის ხელმოწერის გარეშე

g.      და სხვ.

 

როდის არის აქცეპტის მისვლა ოფერენტთან  ზედმეტი  ?

 

აქცეპტი მიღებასავალდებულო ნების გამოვლენაა და მისი ნამდვილობისათვის, სკ-ის 51-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად, საჭიროა, რომ იგი მეორე მხარეს მიუვიდეს.

ხ

შენიშვნა 1:

იურიდიულ ლიტერატურაში აღიარებულია, რომ აქცეპტის მეორე მხარესთან მისვლა მისი ნამდვილობისათვის შესაძლოა, ზედმეტი იყოს, როცა, სამოქალაქო ბრუნვაში დამკვიდრებული ტრადიციიდან გამომდინარე, იგი(ანუ აქცეპტის მეორე მხარესთან მისვლა ) მოსალოდნელი არ იყო.

 

შენიშვნა 2:

აქ საუბარია არა თავად აქცეპტის ზედმეტობაზე, არამედ მხოლოდ მისი(აქცეპტის) მეორე მხარესთან მისვლის ზედმეტობაზე.(!)

ამ შემთხვევაში(კაზუსში)  სახეზეა კონკლუდენტური მოქმედებით გამოვლენილი აქცეპტი, რომლის მისვლაც მეორე მხარესთან, შესაძლოა, არ იყოს საჭირო.

 

შენიშვნა 3 :

ხოლო  სამოქალაქო ბრუნვაში დამკვიდრებულ ტრადიციად უნდა იქნეს განხილული კონკრეტულ საზოგადოებრივ წრეში გაბატონებული ფაქტობრივი პრაქტიკა.

 

 

აქცეპტის მეორე მხარესთან მისვლა მისი ნამდვილობისათვის შესაძლოა ზედმეტი იყოს, როცა, სამოქალაქო ბრუნვაში დამკვიდრებული ჩვეულებებიდან გამომდინარე, იგი(აქცეპტის მისვლა) მოსალოდნელი არც იყო.

 

 

ხ

აქცეპტისა და ოფერტის გაუქმება(გამოხმობა)

 

 სკ პირდაპირ არ ითვალისწინებს აქცეპტის ან ოფერტის გაუქმების შესაძლებლობას, თუმცა ესშესაძლებლობა  აღიარებულია როგორც სამეცნიერო ლიტერატურაში, ასევე საერთაშორისო სამართლის ნორმებით.

საქონლის საერთაშორისო ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულებათა შესახებ ვენის 

1980 წლის კონვენციის 22-ე მუხლის თანახმად, აქცეპტი შეიძლება გაუქმებულ იქნეს, 

თუ შეტყობინება გაუქმების შესახებ ოფრენტმა მიიღო იმ მომენტზე ადრე ან იმ მომენტში, როდესაც აქცეპტი ძალაში უნდა შესულიყო.

ხ

 ქართული კანონმდებლობის მიხედვით, აქცეპტი ძალაში მეორე მხარესთან მისი მისვლის მომენტიდან შედის.

შესაბამისად, აქცეპტის გამოხმობა სწორედ მის მისვლამდე უნდა მოხდეს.

 ხ

თუკი აქცეპტანტი დააგვიანებს  უკვე გაგზავნილი აქცეპტის გამოხმობას, აქცეპტი ნამდვილად ჩაითვლება.

(არ გაუქმდება და ოფერენტს ექნება შესრულების მოთხოვნის უფლება)(!!!)

ხ

თუკი ორივე ნება (აქცეპტი და მისი გაუქმება) ერთდროულად მიუვა ადრესატს, აუცილებელი არაა, რომ ადრესატი პირველად აქცეპტის გაუქმების შესახებ შეტყობინების შინაარსს გაეცნოს და მხოლოდ შემდეგ თავად აქცეპტს.

 გადამწყვეტი ნების მისვლის მომენტია და არა მისი შინაარსის რეალურად გაცნობის მომენტი.(!)

ხ

ვენის კონვენცია აგრეთვე ითვალისწინებს ოფერტის გაუქმების შესაძლებლობასაც. 

კერძოდ, კონვენციის მე-16 მუხლის 1-ლი პუნქტის თანახმად, სანამ ხელშეკრულება 

დადებული არ არის,ოფერტი შეიძლება უკან გამოიხმოს ოფერენტმა, 

თუ შეტყობინება ოფერტის უკუგამოხმობის შესახებ მიღებულია 

ოფერტის ადრესატის მიერ მანამ, სანამ იგი აქცეპტს გაგზავნის.

 ხ

ქართულ სამეცნიერო ლიტერატურაში გამოთქმული მოსაზრებით, სკ-ის 51-ე მუხლის მე-2 ნაწილი გაგებულ უნდა იქნეს არა როგორც ადრესატის მიერ ნების მიღებაზე უარის თქმის შესაძლებლობა (სიტყვასიტყვითი გაგება), არამედ როგორც ნების გამომვლენის უფლება, გამოითხოვოს მის მიერ გამოვლენილი ნება (ტელეოლოგიური, სისტემური და ისტორიული განმარტება).

შესაბამისად, ამ ნორმის ასე გაგების შემთხვევაში, არა მხოლოდ აქცეპტისა და ოფერტის, არამედ ნებისმიერი მიღებასავალდებულო ნების გამოთხოვაა შესაძლებელი, თუკი დაცულია შემდეგი  პირობები: 

ნების გაუქმებისაკენ მიმართული შეტყობინება ადრესატს საწყისი  (ანუ გასაუქმებელი) 

ნების მისვლამდე(!) ან მისვლისას მიუვა(!).