გარიგების ბათილობა 54-ე მუხლის საფუძველზე(მართლსაწინააღმდეგო გარიგება) და სხვა ბათილობის საფუძვლები

 

დადებული გარიგება შესაძლოა, ბათილი იყოს როგორც მართლსაწინააღმდეგო გარიგება( სკ-ის 54-ე მუხლის საფუძველზე.)

 ამისათვის კი საჭიროა, რომ:

ა) არსებობდეს კანონით დადგენილი წესი,

ბ) გარიგება არღვევდეს ამ წესს.

ხ

აა) კანონით დადგენილი წესი და  აკრძალვა

 სკ-ის 54-ე მუხლით გათვალისწინებულ კანონით დადგენილ წესსა და აკრძალვაში

 უნდა ვიგულისხმოთ ყველა ნორმატიული აქტი, როგორც კანონები, ისე კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტები.

ამასთან, ამკრძალავ ნორმაში, სკ-ის 54-ე მუხლის მნიშვნელობით, 

იგულისხმება ისეთი ნორმა, რომელიც მიმართულია კონკრეტული  ქმედების წინააღმდეგ.

აკრძალვა უნდა ეხებოდეს ან გარიგების შინაარსს ან მის სამართლებრივ შედეგს, ანუ ის მთლიანად გარიგების წინააღმდეგ უნდა იყოს მიმართული.

მაგ. „საგადასახადო კოდექსის“ 275-ე მუხლის მე-2 ნაწილი 

პირის მიერ საგადასახადო დეკლარაციაში 50000 ლარამდე გადასახადის თანხის შემცირებას ადმინისტრაციულ გადაცდომად აცხადებს და ამით კრძალავს ამგვარ ქმედებას.

 ამ მუხლის მიზანია, გადასახადების სრული და დროული ამოღების მიმართ არსებული საჯარო ინტერესიდან გამომდინარე, 

სახელმწიფოს ბიუჯეტის ხარჯზე გადასახადების შემცირებისთვის ხელის შეშლა.

ამ მიზნის მიხედვით, ეს ნორმა მიმართულია არა მხოლოდ გადასახადის გადამხდელთა შესაბამისი ქცევის საწინააღმდეგოდ, 

არამედ იმ გარიგებების საწინააღმდეგოდაც, რომლებიც გადასახადების ხელოვნურ შემცირებას ემსახურება.

 შესაბამისად, საგადასახადო კოდექსის 275-ე მუხლის მე-2 ნაწილი უნდა მივიჩნიოთ ამკრძალავ ნორმად, სკ-ის 54-ე მუხლის მნიშვნელობით(გაგებით).

ხ

ბბ) გარიგებით კანონით დადგენილი წესისა და აკრძალვის დარღვევა

 

 საბუთების გარეშე ანგარიშსწორების შესახებ შეთანხმება შესაძლოა, არღვევდეს 54-ე მუხლის მოთხოვნას.

ასეთი  შეთანხმების ეკონომიკური მიზანი არის  საგადასახადო დეკლარაციაში ნარდობის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე შესრულებული ვალდებულებების ასახვისგან თავის შეკავება და ამით გადასახადის თანხის შემცირება. 

შესაბამისად, მენარდე  დოკუმენტაციის შეუდგენლობით არღვევს  საგადასახადო კოდექსის 275-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მოთხოვნას, რის გამოც შემკვეთსა და მენარდეს  შორის დადებული გარიგება ბათილია, სკ-ის 54-ე მუხლის საფუძველზე.

გ. ბათილობის ფარგლები

 

 სკ-ის 54-ე მუხლიდან გამომდინარე, ნარდობის ხელშეკრულების ბათილობა, ნიშნავს იმას, რომ შემკვეთს  არ აქვს მენარდის მიმართ ნაკლის გამოსწორებისთვის გაწეული ხარჯის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლება, შესაძლოა, ეწინააღმდეგებოდეს სკ-ის მე-8 მუხლის მე-3 ნაწილს, კერძოდ, იმით, რომ გარიგების ბათილობით მენარდეს  საშუალება ეძლევა, თავი დააღწიოს ვალდებულების კეთილსინდისიერად შესრულების მოვალეობას.

ნორმათა ამგვარი ურთიერთმიმართების შემთხვევაში, მნიშვნელოვანია საკითხის ორივე რაკურსის გათვალისწინება.

კერძოდ კი იმისა, რომ, ერთი მხრივ, მხარეს (ამ შემთხვევაში შემკვეთს), რომელიც არღვევს კანონს, არ უნდა ჰქონდეს კანონისგან დაცვის მიღების მოლოდინი, თუმცა, მეორე მხრივ, არც მეორე მხარემ (ამ შემთხვევაში მენარდემ ) უნდა იხეიროს კანონის დარღვევისგან.

 ამდენად, ამგვარ შემთხვევაში, უნდა გაანალიზდეს მხარეთა კონკრეტული ინტერესი, რათა არ მოხდეს ერთ-ერთი მხარის უპირატეს მდგომარეობაში ჩაყენება მხოლოდ იმის გამო, რომ გარიგება ბათილია.

ამიტომაც მენარდეს ,რომელიც დოკუმენტაციის შეუდგენლობით არღვევს  საგადასახადო კოდექსის 275-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მოთხოვნას არ აქვს გარიგების ბათილობაზე მითითების უფლება,(სკ-ის მე-8 მუხლის მე-3 ნაწილის საფუძველზე),თუკი დამატებით შესრულებას მოსთხოვენ ჩაბარებული სამუშაოს ნაკლის გამო.

 

სამახსოვრო:

ბათილი და საცილო გარიგება
ბათილობა		საცილობა
ბათილი	მერყევად ბათილი	საცილო
გარიგებები რომლებიც  დადებისთანავე ბათილია	გარიგებები რომლებიც  ბათილია მხოლოდ კანონიერი წარმომადგენლის მიერ მის მოწონებაზე უარის თქმის შემთხვევაში.	გარიგება რომლებიც ნამდვილია,თუმცა შეიძლება გაბათილდეს შეცილების შემთხვევაში;   შეცილების სამართლებრივი  საფუძვლები:
მართლსაწინააღმდეგო და ამორალური გარიგება . მუხ.54	შეზღუდული ქმედუნარიანობის მქონე პირის მიერ დადებული გარიგება მუხ.63	ნების გამოვლენის შეცდომა. მუხ.73 .ა.
გავლენის ბოროტად გამოყენებით დადებული გარიგება  მუხ.55	წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების გარეშე დადებული გარიგება.მუხ.111	შეცდომა გარიგების შინაარსში .მუხ.73.ბ.
მოჩვენებითი გარიგება. მუხ. 56		შეცდომა გარიგების საფუძვლებში .მუხ.73.გ.
ნების გამოვლენის არასერიოზულობა . მუხ.57		შეცდომა კონტრაჰენტის პიროვნებაში .მუხ.74.(1)
ქმედუუნარობა.მუხ.58		შეცდომა საგნის ძირითად თვისებაში.მუხ.74(2)
ფორმის დაუცველობა მუხ.59		მოტყუებით დადებული გარიგება .მუხ. 80
		იძულებით დადებული გარიგება. მუხ.85
		შეცილების ხანდაზმულობის ვადები: ·        ერთი თვის ვადაში შეცდომის აღმოჩენიდან მუხ.79 ·        ერთი წლის განმავლობაში მოტყუების აღმოჩენიდან .მუხ.84 ·        ერთი წლის განმავლობაში იძულების დამთავრებიდან .მუხ.89

 

ხ

სამახსოვრო:

 

შეცილება შეცდომის საფუძველზე (სკ-ის 72-ე და მომდევნო მუხლები)

 

შემოწმების სქემა :

 

I. წინაპირობები

 

1.      შეცილების საფუძველი

 

ა) არსებითი შეცდომა, სკ-ის 73-ე და მომდევნო მუხლების საფუძველზე

 

ბ) მიზეზ-შედეგობრივი  კავშირი შეცდომასა და ნების გამოვლენას შორის

 

2.      შეცილების განცხადება (სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადება)

 

ა) ნების გამოვლენის ნამდვილობა (ყურადღებამისაქცევია სკ-ის 51-ე მუხლი)

 

 ბ) უფლებამოსილი პირის მიერ (სკ-ის 59-ე მუხლის მე-3 ნაწილი)

 

 გ) უფლებამოსილი პირის მიმართ

 

3.      შეცილების ვადა (სკ-ის 79-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი)

 

4.      შეცილება არ უნდა იყოს გამორიცხული

 

 

ა) შეცილების უფლების მქონე პირის მიერ გარიგების დადასტურება (სკ-ის 61-ე მუხლის მე-3 ნაწილი)

 

ბ) კონტრაჰენტის თანხმობა (სკ-ის 77-ე მუხლი)

 

გ) წვრილმანი შეცდომები (სკ-ის 78-ე მუხლი)

 

დ) კეთილსინდისიერების პრინციპიდან გამომდინარე (სკ-ის მე-8 მუხლის მე-3 ნაწილი; შემთხვევა, როდესაც ფაქტობრივად გამოვლენილი ნება ნანდომი ნებისგან განსხვავდება, თუმცა უკეთეს პირობებში აყენებს შეცილებაზე უფლებამოსილ პირს)

 

 

 II. სამართლებრივი შედეგები

 

1.      შეცილებული გარიგების ან მისი ნაწილის ბათილობა მისი დადების მომენტიდან (ex tunc, სკ-ის 59-ე მუხლის მე-2 ნაწილი, სკ-ის 62-ე მუხლი)

 

2. შეცილების განმახორციელებელი პირის ვალდებულება ზიანის ანაზღაურების თაობაზე (სკ-ის 79-ე მუხლის მე-2 ნაწილი)

 

ა) წინაპირობები

 

აა) ნამდვილი შეცილება

 

ბბ)აქცეპტანტის ნდობის არსებობა ოფერენტის მიერ გამოვლენილი ნების მიმართ (ნდობის ფაქტორი)

 

ბ) სამართლებრივი შედეგი: ნეგატიური ინტერესის ანაზღაურება, რომელიც შეზღუდულია პოზიტიური ინტერესით