რუსთაველი სამახსოვრო ადგილები და პერიფრაზი (ნაწილი მე-4)

 

ტარიელის პოვნა. ამბავი ლომ-ვეფხვის დახოცვისა

 

1.    ცნობა როსტევან მეფისაგან ავთანდილის გაპარვისა

2.   წასვლა ავთანდილისაგან ტარიელის შეყრად მეორედ

3.   პოვნა ავთანდილისაგან დაბნედილის ტარიელისა

4.   მბობა ტარიელისგან ლომ-ვეფხის დახოცვისა

5.   აქა ტარიელისაგან და ავთანდილისაგან ქვაბს მისვლა და ასმათის ნახვა

 

·        რუსთაველი პირველ პირში გვესაუბრება „აწ ამბავი სხვა დავიწყო,ყმას არ წავჰყვე წამავალსა’’  და ავთანდილის გაპარვის გამო როსტევან მეფის განცდებს აღწერს;

·        მომდევნო თავშi რუსთაველი ავთანდილის ამბავსაგრძელებს და თხრობაში კვლავ აქტიურად მონაწილეობს“აწყა დავიწყებ ამბავსა,მის ყმისა წარმავლობასა’’

·        თხრობაში პოეტის ამგვარი ჩართვები შემდეგშიც შეგვხვდება;

·        დავით წინასწარმეტყველის „ფსალმუნნი’’ საქართველოში უდიდესი პოპულარობით სარგებლობდა;ატენის სიონის ჩრდილოეთ კარის თავზე გამოუსახავთ წყაროს დაწაფებული ორი ირემი,რაც ფსალმუნის ერთ-ერთი მუხლით არის შთაგონებული;ასეთივე წარმომავლობისაა მწყურვალე ირმების დამოწმება „ვეფხისტყაოსანში’’ , გურამიშვილის „დავითიანში’’ ,გამსახურდიას „დიდოსტატის მარჯვენაში’’,გალაკტიონის ლექსში „დროშები ჩქარა’’.

·        „მოყვარემან ვარდის კონა გულსა მკრა და დამაწყლულა

იგი ფიცი,ჩემგან სრული,მან აღარა გამისრულა’’ ,-ეს  ფრაზა „ვეფხისტყაოსნიდან“ ხშირად უთქვამს ნიკო ფიროსმანს.(ამ დროს თვალები ცრემლით ევსებოდაო- ფრაზა მოყვრისგან იმედგაცრუებაზეა)

·         ავთანდილის თვალსაზრისი არჩევანის გაკეთებისას და გადაწყვეტილების მიღებისას :

      “რაცა არა გწადდეს ,იგი ქმენ ,ნუ სდევ წადილთა ნებასა“  (რაციონალური)

 

  ტარიელის თვალსაზრისი  არჩევანის გაკეთებისას და გადაწყვეტილების მიღებისას:     

 

       „ჰკითხე ასთა,ქმენ გულისა,რა გინდა ვინ გივაზიროს ‘’    ( ემოციური)

 

შეადარე-  დავით კურაპალატის სამსჯავრო „თორნიკე ერისთავიდან“ და  „დეკარტის კვადრატი“

 

ამ ეპიზოდში ჩანს რუსთაველის მიერ ადამიანის ფსიქოლოგიის ცოდნა.

ხ

·        გველეშაპთან,ურჩხულთან,მრისხანე ნადირთან ბრძოლის მოტივით ბევრჯერ გამოიხატა მნიშვნელოვანი იდეა  მითოსში,ფოლკლორში, ეპოსში;

გაიხსენე :

1.    გილგამეშის შერკინება ურჩხულთან

2.   ჰერაკლეს ბრძოლა ნიკეის ლომთან

3.   წმინდა გიორგის ბრძოლა გველეშაპთან

სატრფოს ძიების გზაზე ტარიელი ბრძოლას ლომ-ვეფხთან  მსგავსი  დატვირთვაც აქვს.

·        მაგრამ ტარიელის ბრძოლა ლომ-ვეფხვთან ,ასევე მიუთითებს გმირის არსებაში  ბობოქარ გრძნობათა ჭიდილზე;

·        სატრფოს მაძიებელ ტარიელს,ბევრი დაბრკოლების გადალახვა უწევს,ის ებრძვის: ხატაელებს,კლავს ხვარაზმშას შვილს,როსტევანის მონებს,დევებს,ქაჯებს-მაგრამ ტარიელი მკითხველისათვის მაინც ვეფხვთან ბრძოლის გმირია( ვეფხვი-ნესტანის მეტაფორაა)

·        ტარიელს ბრძოლას ლომ-ვეფხვთან  მხატვრები : მიხაი ზიჩი,სერგო ქობულაძე,ირაკლი თოიძე,ლევან ცუცქირიძე სა სხვები დიდი შთაგონებით ხატავდნენ.

·        ტარიელს ლომ-ვეფხვთან შებმის შემდეგ ახალი ძალით უახლდება სამიჯნურო განცდები .სიყვარულის ძალის ასეთი გამოხატვა,განცდების ასეთი ფსიქოლოგიური სიღრმით ასახვა ჩვენს ლიტერატურაში რუსთაველამდე არ მომხდარა;

·        ყურადღება უნდა მივაქციოთ მეგობრების ხელახალი განშორების ეპიზოდს.

ავთანდილის უკან დაბრუნების დროდ ერთი წელი,ვარდის სიუხვის ჟამი(მაისი),ანუ გაზაფხული იქნა დათქმული. დაიმახსოვრე და დააკვირდი შესაფერის სტროფს. ეს სტროფი თავს შეგვახსენებს მოგვიანებით როცა რუსთაველი მეგობრების შეხვედრას დაგვიხატავს

შენიშვნა: ეს სტროფი თავს გაგვახსენებს გიორგი ლეონიძის „ყივჩაღის პემანშიც ‘’

 

·         ფრიდონისკენ მიმავალი ავთანდილი ტარიელის რჩევით აღმოსავლეთისკენ წავიდა

შუა საუკუნეებში მიღებული სივრცული ორიენტაციის თანახმად,აღმოსავლეთს იმედი,წარმატება უკავშირდება.

 

სამახსოვრო ადგილები:

 

aw ambavi sxva daviwyo, ymasa wavhyve wamavalsa.

ar Seeqmna darbazoba mas dRe rostans gul-gamwyralsa;

ra gaTenda, quSi adga, hgavs, Tu adens piriT alsa,

xmoba brZana vazirisa, miiyvandes SiSiT mkrTalsa

 

ხ

marTlad uTqvams mecnierTa: «wyenaao WirTa bade»;

 

ხ

mefeman hkiTxa: `wasrula mze daudgromlad, mTvarulad?~

man moaxsena yoveli, viT wasruliyo farulad: 

"mze aRar mzeobs CvenTana, dari ar darobs darulad!"

 

ra mefeman moismina, daizaxna metis-metni;

moTqvams, ityvis: `va, gazrdilo, veRar gnaxven Tvalni retni! –

pirsa xokiT, wversa glejiT gaakvirvna misni mWvretni

 

ხ

 

`Tu Tavi Seni Sen gaxlavs, Raribad ar ixsenebi

 

ხ

`vici, ar mogklavs SimSili, razommca dia irebi:

Sen Seni mSvildi dagarCens, SenTa isarTa pirebi,

nuTu kvla RmerTman wyalobiT gagiadvilos Wirebi,

magra, Tu movkvde, gazrdilo, visganRa davitirebi?

ხ

movida mona Sermadin moSiSrad, sircxvilianad,

anderZi hkadra, atirda, sicocxle uCnda zianad.

ხ

ra anderZi waikiTxes, kvla itires didi xani;

merme brZana: `mxiarulsa nu Caicmen Cemni spani,

vamlocvelneT davrdomilni, obolni da qvrivni sxvani,

SevewivneT, mSvidobisa nuTu RmerTman miscnes gzani!

 

ხხ

 

 

 

mTvare mzesa moeSorvos, moSorveba gananaTlebs,

ra eaxlos, Suqi daswvavs, gaeyrebis, ver iaxlebs,

magra vardsa umzeoba gaaxmobs da fersa aklebs,

Cven ver-Wvreta sayvarlisa Wirsa Zvelsa gagviaxlebs.

 

 awya daviwyeb ambavsa, mis ymisa wamavlobasa:

 miva da mitirs gul-mduRrad, ver vityvi cremlTa mcrobasa,

 wam-wam mobrundis, iajdis misTvis mzisave mzobasa,

 uWvretdis, Tvalni ver mohxsnnis, Tu mohxsnnis, mihxdis cnobasa.

 

ra mieaxlis dabnedad, ver xel-hyvis daZrvad enisad,

magra sdis cremli TvalTagan msgavsad dijlisa denisad,

zogjer dabrundis, iWvretdis Roned patiJTa Tmenisad,

ra gaemarTis, ar icis, mas Tu arbevdis cxeni sad.

 

ხ

ityvis: `he, mzeo, vin xatad gTqves mzianisa Ramisad,

erT-arsebisa erTisa, mis uJamosa Jamisad,

vis gmorCiloben cierni erTis iotis wamisad,

bedsa nu micvli, miaje, Seyramdis Cemad da misad!

ხ

amas moTqmidis, iwvodis, viTa sanTeli dnebodis

, dayovnebisa moSiSi iswrafdis, iarebodis;

ra SeuRamdis, varskvlavTa amoslva eamebodis,

mas amsgavsebdis, ilxendis, uWvretdis, eubnebodis.

ხ

mTvaresa etyvis: `ifice saxeli RmrTisa Senisa!

Sen xar mimcemi mijnurTa mijnurobisa senisa,

Sen gaqvs wamali misisa moTminebisa Tmenisa,

da miaje Seyra pirisa, Sen gamo Senebr mSvenisa!

 

ხ

Rame alxendis, dRe sjidis, elis Caslvasa mzisasa;

ra wyali naxis, gardaxdis, uWvretdis Wavlsa wylisasa,

mas Tana-hrTvidis nakadsa sisxlisa cremlTa tbisasa,

kvla gaemarTis, iswrafdis waslvasa misve gzisasa

ხ

marto moTqmidis, tirodis tanad alvisa xiani, mindors Txa moklis,

sadaca adgili dahxvdis kldiani, Sewvis,

Wamis da wavidis pir-mze, gul-marixiani

ხ

zogan Tovli gaewiTlis vardsa, brWliTa naxokarsa.

qvabni naxna, gaexarnes, ze gavida qvabTa karsa.

ხ

kaci kacsa moelodes, moslva dia eamebis.(შენიშვნა ავტორის,ფაქტი აღნიშვნა)

ხ

qalsa etyvis: `aha, dao, egeTimca kaci nua,

igi fici viT gatexa! ar vecruve, viT mecrua!

ver iqmoda, rad miqada? Tu miqada, rad mityua?!(ავთანდილი ნაწყენია ტარიელმა მიცემული პირობა დაარღვია)

 

ხ

`guli, cnoba da goneba erTmanerTzeda hkidian:

ra guli wava, igica wavlen da miske midian;

ugulo kaci ver kacobs, kacTagan ganakidian.

(თანაგრძნობის უუნარობაზე,გულგრილობაზე) 

Sen ar ginaxavs, ar ici, mas rome cecxlni swvidian.

 

ხ

ese araki marTali Cins qvasa zeda sweria:

«vin moyvaresa ar eZebs, igi Tavisa mteria».(ასმათის სიტყვებია)

ხ

amis meti aRara Tqva, atirda da wamovida,

qvabi Cavlo, wyalsa gaxda, Sambi gavlo, vels gavida

ხ

moyvareman vardis kona gulsa mkra da damiwylula,

igi fici, Cemgan sruli, man aRara gamisrula;

(ავთანდილი,იმეგგაცრუების მოტივი)

ხ

 პერიფრაზი:

მთვარეს  როცა მზეს  უახლოვდება მისი შუქი სწვავს  და ამიტომ ისევ შორდება,ხოლო როცა დაშორდება მაშინღა ნათდება მთვარე.

ვარდს  უმზეობა ახმობს და ახუნებს.("ფერსა აკლებს")

ადამიანი კი როცა შეყვარებულს("თავის მზეს") შორდება იტანჯება.

ასე იწყებს რუსთაველი ავთანდილის მეორე მოგზაურობას და შემდეგ კი აღწერს  როგორ იტანჯება ავთანდილი ამ მოგზაურობისას.

რაც უფრო შორდება ავთანდილი თინათინს მით უფრო უარესად გრძნობს თავს.

ხშირად უკან იხედება,გონება ებინდება,ენა არ ემორჩილება,ხშირად ისიც არ იცის საკუთარ ცხენს საით მიყავს.“არ იცის,მას თუ არბევდის ცხენი სად“

მაგრამ  იცის რა არის მისი ცუდად ყოფნის მიზეზი .ეს მიზეზი თინათინია.მისი აზრებიც და გრძნობებიც თინათინთანაა.

„რადგან შენ დაგრჩა გონება,გული შენსკენვე დაბრუნდეს“

ავთანდილის  მდგომარეობა თითქმის გაუსაძლისია,მაგრამ იტანს ტანჯვას რადგან:

„თავსა მოვიკლავ,მე თუმცა შენგან არ ვეჭვდი წყენასა

მაგრა შენ გაწყენ ჩემისა არ-სიცოცხლისა სმენასა „

ავთანდილი მზეს და მთვარეს სთხოვს დაეხმარონ ,გააძლებინონ იქამდე ვიდრე თინათინს ისევ ნახავს.

მზე ავთანდილისთვის ,როგოც ძველი ფილოსოფოსებისათვის ,  „ღმერთია“ ,ანუ  „მზიანი ღამეა“ ანუ „ერთ-არსება ერთია“ ანუ „უჟამო ჟამია“(მარადისობაა)

ხოლო მთვარე   თინათინივით მშვენიერია:

„მას(თინათინს) ამსგავსებდის,ილხენდის,უჭვრეტდის,ეუბნებოდის“

მთვარეს  სთხოვს “მიაჯე შეყრა პირისა,შენ გამო შენებრ მშვენისა „

ავთანდილმა იცის რომ მიჯნურობა არა მიწიერი სენია, , ეს სენი მთვარიდან მოსულია,  წამალი კი მხოლოდ მოთმინებაა და სწორედ  მოთმინებას(წამალს) სთხოვს ავთანდილი მთვარეს,ყველა მიჯნურთა მესაიდუმლოეს.ავთანდილს, როგორც მიჯნურს  ღამე ურჩევნია დღეს:

„ღამე ალხენდის,დღე სჯიდის,ელის ჩასვლასა მზისასა“

და „რა შეუღამდის,ვარსკვლავთა ამოსვლა ეამებოდის“

 

ავთანდილი ტანჯავს თინათინთან განშორება და იმავდროულად აშინებს ტარიელთან დაგვიანებით მისვლა:

„დაყოვნებისა მოშიში ისწრაფდის, იარებოდის“

თან ტანჯავს ფიქრი:

“ბროლ-ბალახშისა(ტარიელის) მძებნელმან სათნი დავკარგენ,მინანი(თინათინი)“-ო

გამოქვაბულებთან მისვლამდე ავთანდილი :

„იწვოდის ვითა სანთელი დნებოდის“

და

„ზოგან თოვლი გაეწითლის ვარდასა(ყმის სისხლს) ბრჭკლითა ნახოკარსა“

 

გამოქვაბულებთან მისულ ავთანდილს გახარებული ასმათი დახვდა.ასმათი ელოდა ავთანდილს:

„კაცი,კაცსა მოელოდეს,მოსვლა დია ეამების“ -შენიშნავს ავტორი

ავთანდილმა ტარიელი მოიკითხა და... „ვითამც რამე ჰკრეს ლახვარი გულსა შუა“

რადგან ასმათმა „აწ მისი არა არ ვიცი არ ნახვით არ ამბავითა“-ო

ამდენი ტანჯვა გამოვლილი ავთანდილი  დარჩა „ცუდად -მაშვრალი“ და გაწბილებული.

ნაწყენმა თავი ვეღარ შეიკავა და“აჰა,დაო ეგეთიმცა კაცი ნუა!“

„იგი ფიცი ვით გატეხა! არ ვეცრუე ვით მეცრუა! 

ვერ იქმოდა რად მიქდა?თუ მიქადა რად მიტყუა ?“

ასმათი დაეთანხმა „მართალ ხარ მაგისა დამძიმებასა“,მაგრამ „შენ უმართლე ხარ,ემდურვი“

ანუ მართალი ხარ როცა გეწყინა, მაგრამ არა ხარ მართალი როცა ემდურებიო.

„გული ცნობა და გონება ერთმანეთზედა ჰკიდიან:

რა გული წავა,იგიცა წავლენ და მისკენ მიდიან;

უგულო კაცი ვერ კაცობს,კაცთაგან განაკიდიან“

ფიცის და პირობის შესრულებას გული უნდა,ტარიელს კი გული აღარ აქვსო.

რასაც ბრძანებ ტარიელზე „მართალი“ ხარ, რადგან ნათქვამია:

 „სხვა სხვის ომში ბრძენიაო“

წასვლისას ვკითხე „მოვიდეს,რა ქმნას ავთანდილ ?“-ო და მიბრძანა: არ გავტეხ დაპირებულ სიტყვას ამ არეს არ დავტოვებ და მომნახოსო.თუ მკვდარს მიპოვის დამმარხოსო.

ჩინეთში ქვზე არაკი წერია რომელიც ამბობს :

„ვინ მოყვარესა არ ეძებს იგი თავისა მტერია“

ახლა „თუღა მონახავ,მონახე,ქმენ რაცა შენი ფერია“-ო

ავთანდილმა მოუსმინა ასმათს და სთხოვა „გაბრჭე“ ანუ გაანალიზე მაქვს თუ არა დამდურების უფლებაო.

ჯერ ერთი:

„გამოვჭრილვარ სახლით ჩემით ვით ირემი ძებნად წყლისად“

მეორე :

„მას(თინათინს) მოვშორდი ვერ ვეახელ,ვერ ვისურვენ,ვერ ვასურვენ“

მესამე:

„პატრონი ჩემი გამზრდელი,ღმრთისაგან დიდად ცხოველი,

მშობლური,ტკბილი,მოწყალე,ცა წყალობისა მთოველი,

მას ვეურგულე,წამოვე,მართ დავივიწყე ყოველი,

მისი შემცოდე ღმრთისაგან კარგსა აღარას მოველი.“

მეოთხე:

„არ ვუტყუე და მოვსულვარ მგზავრი ღამით და დღისითა;

აწ იგი სადმე წასულა,ვიწვი ცეცხლითა ვისითა,

ცუდ-მაშვრალი და მტირალი ქვე ვზი პირითა მქისითა“

ამაზე მოვრჩი მეტი საუბრის დრო არ არის,წავალ ვძებნი,ან მას ვიპოვი ან ჩემს სიკვდილსო.ადგა და წავიდა.

„ერთი ორთა მგონებელი ვარ საქმესა წარსაწყმედსაო“-თან ამას ფიქრობდა შეწუხებული.

შემდეგ ისევ თავისებურად ჭკვიანურად გაბრჭო:

 „მიკვირს ნაღველი კაცისა ჭკუიანისა.

რა მჭმუნვარებდეს, რას არგებს ნაკადი ცრემლის ბანისა ?

სჯობს გამორჩევა,აზრობა საქმისა დასაგვანისა“-ო და გადაწყვიტა მიჯობს მოვნახო ტარიელიო,  ანუ გადაწყვიტა დაწყებული საქმე ბოლომდე მიეყვანა, მიუხედავად იმისა რომ მოულოდნელ დაბრკოლებას წააწყდა.

„ეძებს,უზახის,უყივის,დღეებრ ღამეთა მთეველი

სამ დღემდის მოვლო მრავალი ხევი,შამბნარი,ტყე,ველი“

სამ დღიანმა ძებნამ შედეგი არ გამოიღო

იტყვის: „ღმერთო რა შეგცოდე,ეგზომ(ასე) დიდი რა გაწყინე ?“

ხ

სამახსოვრო ადგილები :

qedsa rasme gardaadga, veli aCnda mzian-Crdili;

 naxa, Savi SambTa pirsa dga sadave-ukuyrili;

 

ხ

ra Sexedna, ymasa gulman gaufeTqna, gaunaTda,

aqa lxini daRrejilsa uaTasda, ar uaTda;

 vardman feri gananaTla, broli brolda, saTi saTda,

viT grigalman Cairbina, ar moscalda Wvretad maTda.

ხ

mas aRara Seesmoda, sofliT gaRma gaebija.

ხ

erT-kerZ uc lomi mokluli da xrmali sisxl-mocxebuli,

kvla sxvagan - vefxi usulo, mkvdari, qve-danarcxebuli;

ხ

veRar asmina, gardiWra, Zma gamoaCens Zmobasa!

ხ

cremlni moswurna TvalTagan, cotad-re moacnobila.

maSinRa icna, akoca, moeWdo, moeZmobila.

vimowmeb RmerTsa cxovelsa, maTebriv arvin Sobila

ხ

gnaxe sulTa gauyrelman, fici asre davamtkice;

aw damexsen, sikvdilamdis vitiro da Tavsa vice.

magra gvedreb damarxvasa, mxecTa saWmlad ar mivice

ხ

ymaman uTxra: `raSigan xar, Sen saqmesa rad iqm avsa?

 vin mijnuri ar yofila, vis saxmili ara swvavsa?

vis uqmnia Seni msgavsi sxvasa kacTa naTesavsa?

rad satanas wauRixar, rad moiklav nebiT Tavsa?

ხ

Wirsa Sigan gamagreba asre unda, viT qvitkirsa.

Tavisisa cnobisagan Cavardebis kaci Wirsa.

ხ

visTvis hkvdebi, ver mihxvdebi, Tu sofelsa moiZuleb,

Tavsa mrTelsa rad Seikrav, wylulsa axlad rad iwyluleb?

ხ

vin ar yofila mijnuri, vis ar saxmilni sdebian?

vis ar unaxvan patiJni, visTvis vin ara bndebian?

miTxar, usaxo ra qmnila, sulni rad amogxdebian?

ar ici, vardni ueklod aravis moukrebian!

 

`vardsa hkiTxes: «egzom turfa raman Segqmna tanad, pirad?

mikvirs, rad xar ekliani? povna Seni rad ars Wirad?»

 man Tqva: «tkbilsa mware hpovebs, sjobs, iqmnebis raca Zvirad;

odes turfa gaiefdes, arRara Rirs arca Cirad».

ხ

ismine Cemi Txrobili, Seje, wavideT nebasa,

nu mihyolixar Tavisa TaTbirsa, gagonebasa,

raca ar gwaddes, igi qmen, nu sdev wadilTa nebasa,

ხ

mo, moyvareTa dammarxeT, miwani momayareniT!

ხ

hkiTxe asTa, qmen gulisa, ra gind ra vin givaziros!

ხ

sikvdili maxlavs, damexsen, xansaRa davhyof mcirasa;

ხ

`ra sTqvi, ras ityvi, ar mesmis, arca mcals smenad magisad,

sikvdili maxlavs xel-qmnilsa, sicocxle aris wamisad;

aw gamiarmda sicocxle metad yovlisa Jamisad

ხ

brZeni! vin brZeni, ra brZeni! xeli viTa iqms brZnobasa!

eg saubari maSin xams, TucaRa viyo cnobasa;

ხ

exveweboda: `Sejeo~, ajas xvewniTa arvebda, icoda,

rome Sejdoma kaeSans moaqarvebda,

 lerwmisa sarsa dasdrekda, giSersa daakarvebda;

ხ

ra Seatyo mojobeba man, sevdisa mufaraxman,

 gananaTla piri-vardi sixarulman dausaxman,

 cnobierTa dastaqarman, ucnoboTa oxrva-axman;

cnobieri sityva uTxra ucnobosa rasme mzraxman.

ხ

`erTsa rasme mogaxseneb, gamicxade dafaruli:

 ege samxre miseuli, Sen gaCnia visgan wyluli,

ragvar giyvars, ragvar giRirs? Tqvi, daviRo merme suli

ხ

man uTxra: `saxe ra giTxra mis usaxosa saxisa!

 esea Cemi sicocxle, Cemi momcemi axisa,

mjobi yovlisa soflisa, wylisa, miwisa da xisa;

ar-sasmenlisa mosmena ars umJavesi wmaxisa

ხ

amas etyvis: `SenTvis davsdeb gonebasa, sulsa, gulsa,

 magra Senca nu agre xar, nu iwyluleb axlad wylulsa;

 aras gargebs swavluleba, Tu ara iqm brZenTa Tqmulsa:

 ar ixmareb, ras xelsa hxdi saunjesa dafarulsa?

 

aras gargebs SeWirveba, rom sWmunvide, ra gergebis!

 ar Tu ici, ugangebod ara kaci ar mokvdebis?

 mzisa SuqTa momlodine vardi sam dRe ar daWnebis.

 bedi, cdaa... gamarjveba, RmerTsa undes, mo-ca-gxvdebis

 

ხ

moaxsena: `ege swavla CemTvis yovlad soflad Rirdes,

 - goniersa mwvrTeli uyvars, ugunursa gulsa hgmirdes,

 - magra ra vqmna, ragvar gavZlo, metis-meti ra mimWirdes!

ხ

ima qedsa gardavadeg, igi Sambni momearnes;

 erTi lomi, erTi vefxi Sekrbes, erTad Seiyarnes,

 hgvandes raTme moyvarulTa, maTi naxva gamexarnes,

maT ra uyves erTmanerTsa, gamikvirdes, Semezarnes.

ხ

Seiyarnes da Seibnes, ibrZodes gamwarebulni,

lomi sdevs, vefxi miurbis, iyvnes ar Cemgan qebulni.

ხ

`pirvel amod ilaRobes, merme medgrad waikidnes:

 TviTo toti erTmanerTsa hkres, sikvdilsa ar dahridnes;

 gamohrida vefxman guli, - dedaTamca gamohridnes!

- da lomi medgrad gaekida, igi vervin daamSvidnes.

ხ

lomsa davugme naqmari, varqvi: «ara xar cnobasa,

 Sen sayvarelsa rad awyen? fu maga mamacobasa!»

 xrmal-gamowvdili mivuxe, mivec laxvarTa sobasa,

 Tavsa gardavhkar, mo-ca-vkal, davhxsen soflisa Tmobasa.

 

xrmali gavtyorce, gardviWer, vefxi Sevipyar xeliTa;

mis gamo kocna mominda, vin mwvavs cecxliTa cxeliTa;

miRrinvida da mawyenda brWaliTa sisxlTa mRvreliTa,

veRar gavuZel, igica movkal guliTa xeliTa.

 

razomsaca vamSvidebdi, vefxi vera davamSvide,

 gavgulisdi, moviqnive, vhkar miwasa, davawyvide;

momegona, odes Cemsa sayvarelsa wavekide;

suli srulad ar amomxdes, ras gikvirs, rom cremlsa vhRvride!

 

ხ

uTxra: `daTme, nu mohkvdebi, gulsa srulad nu dasWri, da!

 RmerTi magas mowyaleobs, Tuca Wirman ar gagrida;

 Tumc undodiT gasayrelad, pirvel erTad ar Segyrida.

ხ

`sdevs mijnursa faTeraki, sawuTrosa daanavRlebs,

magra bolod lxinsa miscems, vinca pirvel Wirsa gasZlebs;

mijnuroba saWiroa, miT sikvdilsa migvaaxlebs,

gaswavlulsa gaaSmagebs, uswavlelsa gaaswavlebs  !!!

ხ

ra asmaTman dainaxa, ganaRamca gaexarnes!

moegeba, motiroda, cremlman misman kldeni Rarnes,

ხ

sawuTro nacvlad gvatirebs, rac oden gagvicinia.

Zveli wesia soflisa, ar axlad mosasminia.

va Seni brali, Tvara-da sikvdili Cemi lxinia!

ხ

gulo, gijobs, gaumagrde, Tavi srulad gaikldeo

(საკუთარი თავის მობილიზება)

ხ

asmaTi Sehyva, Sevida, maTebr saxmili hgzeboda,

 daugo tyavi vefxisa, romel kvla miwyiv hgeboda;

 ornive dasxdes, ubnobdes, raca maT eameboda

 

mwvadi Seiwves, Seiqmna puroba msgavsi Jamisa,

mun upuroba puroba, ar-sidiade jamisa,

mas Seexvewnes: `Wameo~, Zali ar hqonda Wamisa,

dacoxnis, lukma gatyorcis, wona Zliv CanTqis dramisa.

ხ

amoa, rome kaci kacs amosa eubnebodes!

 man gaugonos, raca Tqvas, ar cudad wauxdebodes,

cotad egreca dauvsebs, cecxli razomca sdebodes.

 didi lxinia WirTa Tqma, Tu kacsa mouxdebodes.

ხ

raca Sen CemTvis giqmnia, RmerTi mzRvelia valise

ხ

me rome cecxli medebis, ar nagzebia kvesiTa.

 ver damSret, Senca daiwvi soflisa qmnisa wesiTa,

wadi, dabrundi, Seiqec muniTve, Seni mze siT a.

ხ

sdevs faTeraki mijnursa, ganWvriteT, gaicadeniT,

Tqven erTmanerTsa ar mihxvdeT, me sulni amomxadeniT!

 

`netar, mamaci sxva raa, ar gaZlos, raca Wiria!

Wirsa gadreka rad unda, ra sasaubro piria!

nu geSis, RmerTi uxvia, Tuca sofeli Zviria,

da raca miwvrTixar, iwvarTe; gkadro, uwvrTeli viria.

ხ

`mag saubarsa ese sjobs, ismine Cemi Txrobili:

Sen veras irgeb, me gargeb, Zma Zmisa unda Zmobili!

ხ

`amis metsa aras gnukev: weliwadsa erTsa msgefssa

 aqa qvabsav momnaxvide me, ambavTa yovlgniT mkrefsa;

ama Jamsa niSnad mogcem, drosa amas vard-iefsa,

vardTa naxva gagakrTobdes, marT viTamca ZaRli yefsa.

ხ

Tu ar mogyves sayvareli, Sen mas mihyev, raca swaddes,

 bolod yovli damaluli saqme cxadad gamocxaddes.

ხ

moSorveba da moyvrisa gayra kacisa mklvelia,

 vinca ar icis, ar esmis, ese dRe rogor Znelia!

ხ

dila gaTenda, Sesxdes da mas qalsa gaesalamnes.

tariel, asmaT, avTandil TvalTagan cremlni dalamnes;

samTave RawvTa alamni arRavnis ferad alamnes,

maT lomTa, miwyiv mxec-qmnilTa, Tavni mxecTave alamnes.

ხ

zRvis pirs mivides, mun dadges, ar xmelTa are iares,

ar gaiyarnes mas Rame, kvla cecxli gaiziares,

erTmanerTisa Sors yofna itires, imgloviares.

ხ

rad moiSorve Sen fridon, momcemi maga cxenisa?

muniT icnobis ambavi, Rone mis mzisa lxenisa,

 aw me mun mival, maswavle gza Zmad-ficisa Senisa

ხ

`aRmosavleTiT wadio, pirsa iare zRvisasa, Tu hnaxo,

Cemi uambe, gkiTxavs ambavsa Zmisasa

ხ

სამი დღის ძებნის შემდეგ ფერშეცვლილი და გატანჯული ავთანდილი რომელიღაც ქედს „გარდაადგა“ ქვევით მზიან-ჩრდილიანი ველი გამოჩნდა.ბუჩქნართაბ სადავე წაყრილი შავი ცხენი შენიშნა.ავთანდილს გული გაუნათდა.დაუყონებლივ,გრიგალივით ჩაირბინა და..

საყელო ჩამოხეული თავ გაგლეჯილი სიკვდილთან ახლოს მყოფი ტარიელი დაინახა.ტარიელის ერთ მხარეს მოკლული ლომი და სისხლიანი ხმალი ეგდო მეორე მხარეს უსულო ვეფხი.ტარიელს გონება სრულად დაეკარგა.ავთადილმა ხმამაღლა დაუძახა,ვერ შეასმინა,საწრაფოდ ცხენიდან ჩამოხტა და მივარდა ტარიელს რომელსაც „აღარა შეესმოდა,სოფლით გაღმა გაებიჯა“. ავთანდილმა დიდი მცდელობების მერე მოასულიერა „რეტი“(გონებადაკარგული) და „თვალ-დაუფახელი“(თვალ-გაშტერებული) ტარიელი.მან  იცნო,მოეხვია,აკოცა ,“მოეძმობილა“ ავთანდილს .

მერე უთხრა ცოცხალი დაგხვდი მშენთვის მოცემული ფიცი ასე შევასრულე ახლა კი თავი დამანებე,ოღონდ გეხვეწები დამმარხე რათა მხეცთა საჭმლად არ ვიქცეო.

ავთანდილი შეგონებებზე გადავიდა : რატომ იქცევი ასე?შეყვარებული ვინ არ ყოფილა ?ვის უქნია რასაც შენ საკუთარ თავს უკეთებ ? რატომ დანებდი სატანას და რად იკლავ თავს ? თუ ბრძენი და ჭკვიანი ხარ გაიხსენე რომ ყოველი ბრძენი ამბობს:“ჭირსა შიგან გამაგრება,ასრე უნდა ვით ქვიტკირსა“(ქვითკირი-დუღაბი რომლითაც შენდებოდა ციხე-სიმაგრეები)

მინდორში ტირილით და მხეცებთან ყოფნით(ადამიანთაგან შორს ანუ) რას მიაღწევ?ვისთვისაც კვდები ვერ შეხვდები თუ ქვეყნიერებას მოიძულებ.ჭრილობას ახლიდან რატომ აწყლულებ ?ვინ არ ყოფილა შეყვარებული ? სიყვარულის ცეცხლი ვის არ მოსდებია ? ვინ არ დატანჯულა ? ვისთვის ვის არ წასვლია გული ?მითხარი ისეთი რა ხდება რომ ლამის სული ამოგხდეს? „არ იცი  ვარდნი უეკლოდ არავის მოუკრებიან !“

ვარდს ჰკითხეს რად ხარ ეკლიანიო ? ვარდმა უპასუხა ძნელად და ძვირად მოპოვებული ჯობია ყველაფერიო. „ოდეს ტურფა გაიეფდეს,აღარა ღირს არცა ჩირად“-ო

მართლაც ასეა ვერავინ მოიმკის ლხინს თუ ჯერ  გაჭირვება არ გამოიარა

„ლხინსა ვინ მოიმკის პირველ ჭირთა უმუშაკო ?“

 „რაც არა გწადდეს იგი ქმენ,ნუ სდევ წადილთა(სურვილთა) ნებასა“-ო(ესაა ავთანდილის კრედო)

ისმინე ჩემი ახლა  ცხენზე შეჯექი წავიდეთო

 

ტარიელმა მოისმინა ავთანდილის შეგონებანი და უთხრა:

„რად ადვილად გიჩს მოთმენა ჩემთა სასჯელთა თმენისა ?“

რა იოლი გგონია ჩემი ტანჯვის ატანაო

„რა სთქვი,რას იტყვი,არ მესმის,არცა მცალს სმენად ამისად

სიკვდილი მახლავს ხელ-ქმნილსა,სიცოცხლე არის წამისად“

რაც თქვი არ მესმის და არც მცალია მაგისთვისო

 „ბრძენი,ვინ ბრძენი,რა ბრძენი ! ხელი ვითა იქმს ბრძნობასა!

ეგ საუბარი მაშინ ხამს თუცაღა ვიყავ ცნობასა“

შლეგს რა სიბრძნე და ჭკუა მოეთხოვებაო

 „სიკვდილი მახლავს დამეხსენ,ხანსაღა დავყოფ მცირესა“

„მაწყენ,დამეხსენ ,არა მცალს,არცაღა ვახლავ თმობასა „- შემეშვი,თავი დამანებეო;

„ჰკითხე ასთა,ქმენ გულისა,რა გინდა ვინ გივაზიროს“(ესაა ტარიელის კრედო)

 

ხხხ

ავთანდილმა კვლავ სცადა შეგონებები მაგრამ  კვლავ ვერაფერი შეასმინა ტარიელს. მერე ასეთ ხერხს მიმართა თუ სიკვდილი გიჯობს მოკვდი ოღონდ ერთი თხოვნა შემისრულე ცხენზე შეჯექი, ცხენოსანი დამენახე მერე მე წავალ და მარტო დაგტოვებო.ავთანდილმა იცოდა რომ ცხენით გავლა ტარიელს ყურადღებას  გადაატანინებდა და გულიდან კაეშანს(სევდას) გადაუყრიდა(მოაქარვებდა) „ლერწამის სარსა დასდრეკდა,გიშერსა დააკარვებდა“

ტარიელმა თანხმობა განაცხადა,ავთანდილმა ცხენი მოჰგვარა და წყნარად შესვა ცხენით სიარულმა ტარიელი მართლაც მოამჯობინა.

ავთანდილმა როცა შეატყო გამოკეთება ჰკითხა,ნესტანისეული სამხრე რად გიღირს როგორ გეძვირფასებაო ?ტარიელმა უპასუხა ესაა ჩემი სიცოცხლეო,ყველას და ყველაფერს მირჩევნიაო.თან გააფრთხილა ავთანდილი ისეთი არაფერი ეთქვა: „არ სასმენლისა მოსმენა არს უმჟავესი წმახისა „

ავთანდილმა შეაპარა :ეს უსულო  და უსიტყვო ოქროს სამხრე რახან გაბია .მაშ რაღად გინდა  ასმათი, რომელსაც ნესტანი ყოველდღე ნახულობდა(მისი ნაჭვრეტი),მერე კი შენი დობილი გახდა . ნესტანის  გამზრდელი და გაზრდილი ასმათი თქვენი შუამავალი.სამწუხაროდ დაგდებული და მოტოვებულია, რომელსაც აღარ ნახულობო.

ტარიელი ვერ მიუხვდა ეშმაკობას ავთანდილს არა ხარ მართალიო,საბრალოა ასმათი ჩემი შემხედვარე და ნესტანის მომგონებელიო.მე სიცოცხლეს აღარ ვაპირებდი შენ რომ არ მოგესწროო.ახლა რადგან ცოცხალი დავრჩი ვნახოთ ასმათიო.ავთანდილის მიზანიც ეს იყო.მან მოაგონა ტარიელს ასმათი.

„გველსა ხვრელით ამოიყვანს ენა ტკბილად მოუბარი“

მოჰყავდა ტარიელი და გზაში ასე ესაუბრებოდა: შენთვის დავდებგონებას,სულსა,გულსა მაგრამ შენც ასე ნუ იქნები, ჭრილობას ახლიდან ნუ გაიმიზეზებ,არაფერში გარგია ცოდნა თუ არ გამოიყენებ.თუ არ მოიხმარ დამალული საუნჯე რაში გარგია ?რა სარგებლობას მოგიტანს წუხილი?არ იცი რომ განგების გარეშე არცერთი კაცი არ კვდება ?ვარდიც კი 3 დღე არ დაჭკნება და უცდის მზის ისევ გამოსვლას.

გახსოვდეს:“ბედი ცდაა,ღმერთსა უნდეს,მოცაგხვდების“

ბედს რომ ეწიო და მიზანს მიაღწიო უნდა იმოქმედო და არ უნდა ელოდო .

ამაზე ტარიელმა უპასუხა ეგ შენი სიტყვები ჩემთვის ძალიან ძვირფასია(„ეგე სწავლა ჩემთვის ყოვლად სოფლად ღირდეს“)

თან დაამატა  ვიცი :“ გონიერთა მწვრთელი უყვარს,უგუნურთა გულთა ჰგმირდეს“-ო

მაგრამ როგორ გავძლო როცა  მეტისმეტად  გამიჭირდაო

სანთელი თუ ცეცხლთან მოხვდება აენთებაო და თუ წყალში აღმოჩნდება ჩაქრებაო.

ანუ ტარიელის აზრით გარემოზეა ადამიანის მდგომარეობა უფრო მეტად დამოკიდებული და არა მის ნებაზე;

„რაცა ვისცა საქმე თვით ჭირს,სხვათათვისცა ევარგების“

(ხშირად ადამიანს ჰგონია სხვაც ისე უნდა იყოს ,როგორც თვითონ არის)

შენ მაინც  არ იცი ჩემს გულს რანაირი  ცეცხლი ადნობსო

ხ

ავთანდილმა ტარიელს ასმათი მოაგონა და დაითანხმა გამოქვაბულში დაბრუნებაზე თან ეს ისე ოსტატურად მოახერხა ,რომ ტარიელი საკუთარი სურვილით წავიდა ასმათის სანახავად.როცა გზაში ავთანდილის ბრძნული რჩევები მოისმინა, ტარიელმა თავადაც გადაწყვიტა ეჩვენებინა ,ავთანდილისათვის, მის გულს რა ცეცხლი სწვავდა ,თან დაამატა: „მერეღა გაბრჭევ მართალი მაგა გულითა ბრძენითა“-ო

შენ გელოდებოდი,გამოქვაბულში ლოდინი  გამიჭირდა,ცხენით გავლა მომინდა,იმ ქედთან და იმ ბუჩქნართან აღმოვჩნდი სადაც შენ მიპოვე.იქ ლომი და ვეფხი ვნახე,ერთმანეთის შეყვარებულებს ჰგვანდნენ.მათი ნახვა გამიხარდა,მაგრამ მერე რაც მათ ერთმანეთს უყვეს ჯერ გამიკვირდა და მერე შემზიზღდა.თავიდან კარგი სანახავები იყვნენ,მაგრამ მერე სასტიკად წაეკიდნენ ერთმანეთს.ერთმანეთი სასიკვდილოდ გაიმეტეს.ვეფხი  ლომს გაერიდა,ისე როგორც მდედრი ერიდება მასზე ფიზიკურად ძლიერ მამრს.ლომი მაინც არ დამშვიდდა და  მედგრად გაეკიდა.ლომი შემძაგდა ,დავუგმე საქციელი „შენ საყვარელსა რად აწყენ?ფუ მაგა მამაცობასა“ სიკვდილის ღირსად ჩავთვალე .ხმალი თავზე დავკარი და ამ ქვეყანას მოვაშორე.შემდეგ ხმალი გადავაგდე,ცხენიდან გადავხტი და ვეფხი შიშველი ხელებით შევიპყარი,კოცნა დავუპირე ნაცვლად ნესტანისა.ვეფხი არ მემორჩილებოდა იღრინებოდა და ბრჭყალებით ჩემს სისხლს ღვრიდა.თავიდან ვამშვიდებდი,მაგრამ ვერ დავამშვიდე..ვეღარ გავუძელი, გავგულისდი,მრისხანება მომერია,მოვიქნიე,მიწას დავაწყვიტე და  მოვკალი.ვეფხი რომ მოვკალი გამახსენდა ნესტანს როგორ წავეკიდე და სული სრულად კინაღამ ამომხდა.როცა ამბის თხრობა დაასრულა ტარიელი „აცატირდა“.

ავთანდილიც მასთან ერთად ატირდა,მერე ტარიელი ისევ დაამშვიდა და ისევ ბრძნულად „გაბრჭო“

„სდევს მიჯნურსა ფათერაკი,საწუთროსა დაანაღვლებს,

მაგრა ბოლოდ ლხინსა მისცემს,ვინცა პირველ ჭირსა გასძლებს:

მიჯნურობა საჭიროა,მით სიკვდილსა მიგვაახლებს,

გასწავლულსა გააშმაგებს,უსწავლელსა გაასწავლებს“

 ხ

„გაქო,ვით გაქო,არ გაქო,არ საქებელო სმენითა!

დიდება შენდა,არ მომკალ ამათთვის ცრემლთა დენითა“

ასმათი ღმერთს  მხურვალე მადლობას უხდის როცა დაბრუნებულ ტარიელს და ავთანდილს დაინახავს.

ასმათის დანახვაზე ტარიელმა „ვა შენი ბრალი და თვარა სიკვდილი ჩემი ლხინია !“-ო.

ავთანდილსაც მოაგონდა თინათინი,მაგრამ თავს უფლებას არ აძლევს გრძნობებს აჰყვეს

„გულო გიჯობს,გაუმაგრდე,თავი სრულად გაიკლდეო“

შემდეგ დაბრუნებულებმა მოისვენეს.ტარიელი დასუსტებულია.

„მას შეეხვეწეს „ჭამეო „ ძალი არ ჰქონდა ჭამისა

გასცოხნის,ლუკმა გასტყორცნის,წონა ძლივ ჩანთქის დრამისა“

ტარიელი ესაუბრა ავთანდილს.“დიდი ლხინია ჭირთა თქმა“ ოღონდ მხოლოდ მაშინ როცა კაცს  შესაფერისი მსმენელი ჰყავს ,რომელმაც იცის მოსმენა და თანაგრძნობა.

„ამოა,რომე კაცი კაცს ამოსა ეუბნებოდეს!

მან გაუგონოს რაცა სთქვას არ ცუდად წაუხდებოდეს“

ტარიელმა და ავთანდილმა ერთმანეთს გული გადაუშალეს:

„იუბნეს და გააცხადნეს თავის-თავის მათნი ჭირნი „

დილით ტარიელმა ავთანდილს სთხოვა

„მე რომე ცეცხლი მედების,არ ნაგზებია კვესითა,

ვერ დაშრეტ,შენცა დაიწვი სოფლისა ქმნისა წესითა,

წადი,დაბრუნდი,შეიქეც მუნითვე,შენი მზე სით-ა“

თან სინანულით აღნიშნა

„რაცა მართებს გონიერთა,ერთხელ ვიყავ მეცა მქმნელად“-ო

ერთ დროს მეც გონიერი კაცი ვიყავი ახლა კი  „ვარ ხელად“-ო.

ტარიელს გონივრული განსჯის უნარი და  იმედი აქვს დაკარგული.

ავთანდილი ამას ხედავს ამიტომ ისევ შეაგონებს:

„ნუ გეშის,ღმერთი უხვია,თუცა სოფელი ძვირია“-იმედს ნუ დაკარგავო,

ჭირსა გადრეკა რად უნდა,ვაჟკაცობა ჭირის გაძლებაა,მიჯნურობას ფათერაკი თან ახლავს,“გაჭვრიტეთ,გაიცადენით“ დაინახე ეს  და გაიაზრე. (წინა დღეს ეს უკვე უთხრა „მიჯნურობა საჭიროა,მით სიკვდილსა მიგვაახლებს,გასწავლულსა გააშმაგებს უსწავლელსა   გაასწავლებს“ მაგრამ ტარიელს უკვე დავიწყებია ამიტომ ეუბნება ავთანდილი  „რასცა მიწვრთი ხარ,იწვართე“-ო)

რაც შეეხება თინათინთან დაბრუნებას  :

„მისით კითხვით წამოვსულვარ,არ-მთვრალი და არ -მახმურად

მივბრუნდე და რა ვუამბო ,რად მოვეო ჯაბან- ხრდულად ?“

ავთანდილს თინათინთან დაბრუნება უნდა, ოღონდ გამარჯვებული დაბრუნება.

მაგ საუბარს სჯობია ასე მოვიქცეთ,შენ ახლა ისეთ მდგომარეობაში ხარ ვერას ირგებ,სამაგიეროდ მე გარგებ „ ძმა ძმისა უნდა ძმობილი“,სადაც გსურს იქ იყავი და როგორც გსურს ისე  იყავი ან „ გულითა ბრძენითა“ ან „ ცნობითა შმაგითა“,ოღონდ გამაგრდი,არ მოკვდე.მეტს არაფერს გთხოვ აქ ამ გამოქვაბულში ერთი წლის შემდეგ მაისის თვეში „დროსა ამას ვარდ-იეფსა“(ვარდი მაისში ყვავის,უამრავია და უხვად და იაფად იშოვება) შემხვდი. პაემნის მოახლოება კი ასე იგრძენი და  გაიხსენე:

„ვარდთა ნახვა გაგაკრთობდეს,მართ ვითამცა ძაღლი ყეფსა“

თუ ამ დროს გადავაცილე და არ მოვედი ჩათვალე რომ მკვდარი ვარ მაშინ რაც გინდა ქენი. გინდა იმხიარულე გინდა მწუხარება გაადიდე.

ტარიელმა მოუსმინა და თქვა:

„თუ არ მოგყვეს საყვარელი,შენ მას მიჰყევ,რაცა სწადდეს

ბოლოდ ყოვლი დამალული,საქმე ცხადად გამოცხადდეს“

თუ მეგობარი არ გეთანხმება მაშინ შენ თვითონ დაეთანხმე. ბოლოს გაირკვევა ვინ იყო მართალი მაგრამ მეგობარს ენდე და ბოლომდე მიჰყევი რადგან ნამდვილ მეგობარს შენთვის ყოველთვის  კარგი უნდა.

„ჩემთვის ყველაი სწორია,გაჭრა თუ გაუჭრელობა

შენ რაცა გითქვამს მაგას ვიქმ,მრჯის რაზომ გინდა ხელობა“

ჩემთვის სულერთია როგორ ვიქნები ,მაგრამ პირობას გაძლევ ისე მოვიქცევი როგორც შენ ამბობ 1 წელი არ მოვკვდები და  აქ შეგხვდები დათქმულ დროსო.

შემდეგ ის დღე ეთად გაატარეს ინადირეს „თვითო მოკლეს ველს ნადირი „

მაგრამ გულდამძიმებულები არიან რადგან

„მოშორვება და მოყვრისა გაყრა კაცისა მკვლელია,

ვინცა არ იცის არ ესმის ესე დღე როგორ ძნელია !“

მომდევნო დილით ტარიელი და ავთანდილი ასმათს დაემშვიდობნენ.

გამოთხოვებისას:

„სამთავე ღაწვთა ალამნი არღავნის ფერად ალამნეს“

არღავნი- მუქი წითელი ფერის ყვავილია.

ტარიელი აცილებს ავთანდილს ზღვამდე.ზღვის სანაპიროზე  ცეცხლი დაანთეს ღამე ისევ ერთად გაათენეს.აქ ავთანდილმა ტარიელს უთხრა რომ  ნესტანის ძებნის დაწყებას ფრიდონისგან  აპირებდა.ტარიელმა ფრიდონისკენ მიმავალი გზა ასწავლა თან სთხოვა  „თუ ნახო ჩემი უამბე გკითხავს ამბავსა ძმისასა“

დილით ერთმანეთს გადაეხვივნენ და გაიყარანენ.