რელიგიური ომები ევროპაში მე-16 საუკუნე-მოვლენები,თარიღები

 

პროტესტანტული მოძრაობის დასაწყისი ევროპაში   ·        ევროპაში პროტესტანტული მოძრაობის დაწყების მიზეზი გახდა ინდულიგენციებით ვაჭრობა ·        გარკვეული თანხის სანაცვლოდ ნებისმიერს შეეძლო მიეღო ეკლესიისგან ინდულიგენცია ანუ ცოდვების მიტევების სიგელი; ·        1515 წელს პაპმა ლეო მე-10-მ რომში პეტრეს ტაძრის მშენებლობისათვის დამატებითი სახსრების მოძიების მიზნით,გამოსცა ბულა(დადგენილება) ინდულიგენციებით ვაჭრობის შესახებ; ·        ჩრდილოეთ გერმანიაში ინდულიგენციების გაყიდვა დომინიკელ ბერს,იოჰანეს ტეტცელს დაევალა ·        მან ვიტებერგის მახლობლად მოაწყო ინდულიგენციებით ვაჭრობის ადგილი;

ლუთერი (1483-1546)   ·        კათოლიკურ ეკლესიაში გავრცელებული მანკიერებები ბევრი ქრისტიანის აღშფოთებას იწვევდა; ·        მათ შორის იყო ვიტენბერგელი ბერი და თეოლოგიის პროფესორი,მარტინ ლუთერი. ·        ის გახდა კათოლიკური ეკლესიის და პაპობის წინააღმდეგ მიმართული მოძრაობის მამამთავარი; ·        ეს მოძრაობა ისტორიაში ცნობილია პროტესტანტული რეფორმაციის სახელით; ·        1517 წ.-ს ლუთერმა,ეკლესიაში დამკვიდრებული უმსგავსოებაზე საჯარო ყურადღების მისაპყრობად,ვიტენბერგის ეკლესიის კარზე მიაჭედა თავისი „95 თეზისი ‘’. ·        ამ თეზისებით ლუთერი ამტკიცებდა რომ ნებისმიერი ქრისტიანი არა პაპის ინდულიგენციით,არამედ მტკიცე რწმენითა და ჭეშმარიტი მონანიებით მოიპოვებს ხსნას; ·        ლუთერმა კათოლიკური ეკლესია მნიშვნელოვან თეოლოგიურ საკითხებზე დისკუსიაში გამოიწვია,მაგრამ უშედეგოდ; ·        1518 წელს რომში დაიწყო სასამართლო პროცესი ლუთერის წინააღმდეგ ·        1520 წელს პაპმა ლეო მე-10-მ ლუთერი ერეტიკოსად გამოაცხადა(ერესი-რელიგიური მოძღვრება,რომელიც ეწინააღმდეგება გაბატონებული რელიგიის საეკლესიო დოგმატებს; ერესის მეორე სახელია მწვალებლობა) ·        ლუთერმა უგულებელყო პაპის განაჩენი და აცხადებდა,რომ თვითონ კი არ განუდგა ეკლესიას,არამედ ეკლესია განუდგა მას; ·        ლუთერი განაგრძობდა პაპის ბიწიერების გაკიცხვას და საკუთარი მრწამსის ჩამოყალიბებას; ·        მან უარყო პაპის,როგორც ამქვეყნად „ქრისტეს ნაცვლის „ ასევე როგორც „მორწმუნესა და ღმერთს შორის  შუამავლის“ როლი; ·        მოუწოდებდა ქრისტიანებს თავად ეპოვათ გზა ღმერთისაკენ მხოლოდ წმინდა წერილზე დაყრდნობით ·        ნაშრომში „ქრისტიანობის თავისუფლების შესახებ“ ის ათავისუფლებდა თავის მიმდევრებს საეკლესიო ვალდებულებებისგან,როგორებიცაა მარხვა,მომლოცველობა,აღსარება,წმინდანთა თაყვანისცემა. ·        მას უაზრობად მიაჩნდა ბერობის აღთქმა და სასულიერო ორდენებში გაერთიანება.( გაიხსენე: ილიას „განდეგილი’’) ·        შვიდი საიდულოდან ის მხოლოდ ორს აღიარებდა-ნათლობასა და ზიარებას;                                        რეფორმაცია გერმანიაში-ლუთერანობა   ·        ლეო მე-10-მ ლუთერის წინააღმდეგ დახმარებისათვის გერმანელი ერის რომის საღვთო იმპერიის იმპერატორს კარლ მე-5-ს (1500-1558) მიმართა ·        კარლ მე-5-მ 1521 წელს ვორმსში მოიწვია გერმანელი მთავრების კრება; ·        კრებაზე ლუთერს უნდა უარეყო თავისი მოძღვრება;ლუთერმა მტკიცე უარი განაცხადა;(!) ·        იმპერატორმა გამოსცა ედიქტი,რომელიც ლუთერს კანონგარეშედ აცხადებდა;ლუთერს კოცონზე დაწვა ემუქრებოდა; ·        გერმანელმა თავადმა(კურფიუსტმა) ფრიდრიხ ბრძენმა  იგი გართბურგის ციხეში შეიფარა; ·        ლუთერმა სწორედ აქ თარგმნა ბიბლია გერმანულად ლათინურიდან;(!) ·        ამ დროისათვის ლუთერს უკვე ბევრი მომხრე ჰყავდა,როგორც ხალხში ,ისე გერმანელ თავადთა შორის ·        1531 წელს ლუთერანი გერმანელი  თავადები გაერთიანდნენ  კარლ მე-5-ის წინააღმდეგ(ე.წ. შმალკალდენის კავშირი ) ·        იმპერატორმა მოახერხა მათი დამარცხება (1546-1547) ·        1548 წ-ის აუგსბურგის თავადთა კრებაზე კათოლიკური რწმენის მთელ იმპერიაში აღდგენა გამოცხადდა ·        ლუთერმა და გერმანელმა თავადებმა,ეშინოდათ რა დამოუკიდებლობის დაკარგვის, მოძებნეს მოკავშირე კარლ მე-5-ის წინააღმდეგ -ეს იყო საფრანგეთის მეფე; ·        „თავადთა (კურფიუსტთა) შეთქმულება“(1552)  და შემდეგ ომი საფრანგეთთან ნამდვილი ხსნა აღმოჩნდა ლუთერანული  რეფორმაციისთვის; ·        1555 წ-ს აუგსბურგში დაიდო რელიგიური ზავი ·        ყოველ თავადს თავის სამფლობელოში მისი ქვეშევრდომებისათვის აღმსარებლობის არჩევის უფლება ენიჭებოდა (Cuius regio,eius religio-„ვისიცაა ქვეყანა,სჯულიც მისია“) ·        ლუთერის მოძღვრება სწრაფად ვრცელდებოდა ევროპაში-ამას ხელს უწობდა გუტენბერგის გამოგონებაც(საბეჭდი დაზგის/სტამბის გამოგონება)

რეფორმაცია შვეიცარიაში-კალვინიზმი   ·        შვეიცარიაში კათოლიკური ეკლესიის რეფორმირება ჟენევში მოღვაწე ფრანგმა,ჟან კალვინმა(1509-1564) უფრო რადიკალური,მკაცრი ფორმით განახორციელა,ვიდრე ეს მოხდა გერმანიაში. ·        1541 წელს ჟენევის ქალაქის საბჭოსთან ერთად კალვინმა შეიმუშავა ეკლესიის მოწყობის წესი; ·        კალვინისტურ ეკლესიაში არც საკურთხეველი იყო,არც წმინდანთა გამოსახულებები,არც სანთლები,არც ორღანი ·        კალვინის მოძღვრებით აიკრძალა ცეკვა,თეატრალურ წარმოდგენებზე დასწრება,აზარტული თამაშები,დუქნებში დროსტარება,ძვირფასი ტანსაცმლის ტარება ·        კალვინს მიმდევრები მთელ ევროპაში გამოუჩნდნენ ·        საფრანგეთში მათ ჰუგენოტებს ·        ინგლისში პურიტანებს ·        შოტლანდიაში- პრესბიტერიანებს უწოდებდნენ;                                                  რეფორმაცია ინგლისში ·        ინგლისის მეფე, ჰენრი მე-8(1509-1547) თავდაპირველად პროტესტანტების მოწინააღმდეგე იყო ·        ჯერ კიდევ 1521 წელს მეფეს პაპმა ლეო მე-10-მ ანტილუთერანული პამფლეტისათვის „რწმენის დამცველის“ წოდება მიანიჭა ·        მაგრამ მას შემდეგ რაც პაპმა ჰენრი მე-8-ს ცოლთან განქორწიბაზე უარი უთხრა(1525 წ) ,ის განუდგა რომს და თავი ინგლისის ეკლესიის მეთაურად გამაცხადა;ასე შეიქმნა ე.წ. „ანგლიკანური ეკლესია ‘’.(!)   (შენიშვნა: ახალი ცოლი პროტესტანტი იყო ანა ბოლინი.არის კაგი სერიალი „ტიუდორები’’-სანახავია)   ·        ამ ეკლესიამ რეფორმირება ჰენრის  მემკვიდრის ედუარდ მე-6-ის(1546-1558) დროს განიცადა ·        ლოცვა ლათინურის ნაცვლად ინგლისურ ენაზე აღევლინებოდა,ღვთსმსახურების წესი კი თითქმის უცვლელად რჩებოდა(!) ·        ედუარდ მე-6-ს გარდაცვალების შემდეგ დედოფალი მერი(კათოლიკედ წოდებული 1553-1558) ისევ კათოლიციზმს დაუბრუნდა; ·        დედოფალმა ელიზაბეთ  პირველმა(1558-1603) კი 1559 წელს აღადგინა ინგლისის ეკლესიის დამოუკიდებლობა;(!) ·        მას შემდეგ ანგლიკანური ეკლესიის მეთაური მეფეა;ის ნიშნავს არქიეპისკოპოსებს და ეპისკოპოსებს,რომლებიც იმავდროულად ლორდთა პალატის წევრებიც არიან(!) ·        საეკლესიო კანონებს პარლამენტი იღებს ·        კულტმსახურება ნაწილობრივ კათოლიკურია მრწამსი კი-ძირითადად კალვინისტური(უფრო ზუსტად პურიტანული)

კათოლიკური ეკლესიის თვითრეფორმირება-კონტრრეფორმაცია   ·        რეფორმაციული მოძრაობის წარმატებამ,ევროპაში უკიდურესად შელახული ავტორიტეტისა და დაკარგული გავლენის აღდგენის სურვილმა კათოლიკურ ეკლესიას თვითრეფორმირებისკენ უბიძგა; ·        კონტრეფორმაციის პროცესი დაიწყო პაპმა პავლე მე-3-მ(1534-1549) ·        1545 წ. მან მოიწვია საეკლესიო კრება ტრიენტში ·        კრება 20 წლის განმავლობაში იკრიბებოდა(1534-1549) და ძირითადად დოგმატიკის საკითხებზე და ეკლესიაში მანკიერებათა აღმოფხვრის გზებზე ბჭობდა. ·        ამ ხანგრძლივი საეკლესიო დისპუტების პროცესში კრებამ დაადგინა,რომ:  მხოლოდ კათოლიკურ ეკლესიას აქვს ბიბლიის ინტერპრეტაციისა და მრწამსის განსაზღვრის უფლება; ·        თუკი ლუთერისათვის ერთადერთი ავტორიტერი წმინდა წერილი იყო,კრებამ ბიბლიასთან ერთად საეკლესიო ტრადიციაც აღიარა ავტორიტეტად; ·        კრებამ არ უარყო,რომ რწმენა აუცილებელია სულის ხსნისათვის,მაგრამ დაადგინა,რომ ცოდვების გამოსყიდვა კეთილი საქმეებითაც შეიძლება; ·        ურყევი დარჩა აზრი 7 საიდუმლოს შესახებ ·        კრებამ აკრძალა ინდულიგენციებით ვაჭრობა; ხ ·        1542 წ-ს პაპმა პავლე მე-3-მ დაარსა რომის ინკვიზიცია,საეკლესიო  დაწესებულება,რომელიც ერეტიკოსებს დევნიდა. ინკვიზიციის განაჩენი საჯაროდ აღესრულებოდა(აუტოდაფე).(ცოცხლად წვავდნენ კოცონზე „ერეტიკოსებს’’)

„იეზუიტთა  ორდენი“   ·        კონტრეფორმაციის რადიკალური გამოვლინება იყო ბასკი დიდგვაროვნის,იგნასიო ლოიოლას(1491-1556) მიერ 1534 წელს შექმნილი „იესოს საზოგადოება ‘’,შემდგომ\ში ცნობილი იეზუიტთა ორდენის სახელწოდებით; ·        ყოფილმა ოფიცერმა,ლოიოლამ ორდენი სამხედრო ყაიდაზე მოაწყო. ·        ორდენის წევრებს,როგორც იესოს ჯარისკაცებს,საღვთო საქმის ერთგულება და ორდენის მეთაურის უსიტყვო მორჩილება ევალებოდათ; მას შემდეგ რაც პაპმა ორდენი აღიარა(1540 წ),მის წევრებს დამატებით პაპის სრული ერთგულების აღთქმის მიცემა დაეკისრათ; ·        ორდენში გაწევრიანების აუცილებელი პირობა იყო საფუძვლიანი თეოლოგიური განათლება (7 წელი მაინც);ეს იყო იეზუიტთა  ორდენის მიერ სასულიერო და კულტურული გავლენის მოპოვების მიზეზი; ·        ორდენს მისიები ჰქონდა მთელ მსოფლიოში-აფრიკაში,ინდოეთში,ჩინეთში,იაპონიასა და ამერიკაში; ·        ლოიოლამ გახსნა რამდენიმე ათეული სკოლა,რომლებმაც სახელი გაითქვეს სწავლების მაღალი ხარისხით; ·        იეზუიტები მართავდნენ უნივერსიტეტებსაც; ·        ევროპის არისტოკრატული ელიტა სიამოვნებით ანდობდა იეზუიტებს შვილების აღზრდას; ·        მკაცრი მორალური და რელიგიური აღზრდა იეზუიტთა სკოლების მთავარი მიზანი იყო; ·        იეზუიტების პედაგოგიური მეთოდები ასეთი იყო : იკრძალებოდა მოსწავლეთა ფიზიკური დასჯა,სწავლის სტიმულის მისაცემად ტარდებოდა სხვადასხვა კონკურსი; ხ დასკვნა: ·        კონტრეფორმაციის პროცესში კათოლიკურმა ეკლესიამ,ვერ მიაღწია ტრიენტის კრების თავდაპირველ მიზანს-დაებრუნებინა ყველა ქრისტიანი კათოლიკური ეკლესიის წიაღში,მაგრამ შეძლო კეთილი სახელისა და გავლენის აღდგენა;(!)

რელიგიური ომები გერმანიაში   ·  პაპობის წინააღმდეგ ლუთერის დაწყებულმა რეფორმაციამ ევროპა ორ ბანაკად,კათოლიკეებად და პროტესტანტებად გაყო;   ·  ამას მოყვა უსასრულო არეულობები გერმანიაში და 1546 წლის რელიგიური ომი;(!) ·  ამ წელს კარლ მე-5-მ (საღვთო რომის იმპერიის იმპერატორმა) სცადა პროტესტანტული ერესის ამოძირკვა; ·  სარწმუნოება ძლიერი,მაგრამ არა ერთადერთი მიზეზი  იყო ამ ომისა; ·  გერმანელი მთავრები-კათოლიკეებიცა და პროტესტანტებიც ცდილობდნენ შეეზღუდათ ჰაბსბურგთა ხელისუფლება; ხ „აუგსბურგის აღსარება ‘’   ·  გერმანიაში მთავრები ორ ბანაკად დაიყვნენ; ·  კარლ მე-5-მ მოუწოდა  კათოლიკე მთავრებს ამოეძირკვათ ლუთერის სწავლება ·  1526 წელს ლუთერის მომხრე თავადების შპეერიის რაიხსტაგმა(შეკრებამ) შეაჩერა ლუთერის საწინააღმდეგო ვორმსის ედიქტის მოქმედება; ·  1529 წელს მეორე რაიხსტაგმა გააუქმა ეს დადგენილება,მაგრამ 5 საიმპერიო მთავარი და თოთხმეტი ქალაქი არ დათანხმა ლუთერანობის გავრცელების შეზღუდვას;(!) ·  ამ პროტესტმა წარმოშვა ტერმინი „პროტესტანტი“,რეფორმაციის მომხრეთა აღსანიშნავად;(!) ·  1530 წ-ის 25 ივნისს პროტესტანტებმა კარლ-მე-5-ს წარუდგინეს- ე.წ. „აუგსბურგის აღსარება“(!) ·  „აუგსბურგის აღსარება ‘’-არის პროტესტანტების ყველაზე ადრეული ოფიციალური რწმენის სიმბოლო,როლიც დღემდე ლუთერანებისთვის ღვთისმეტყველების ნორმად ითვლება; იგი ლუთერის მხარდაჭერით შეიმუშავა ფილიპ მელანხტონმა ,როგორც ლუთერანული ეკლესიის რწმენის აღმსარებლობა;(!) ·  კათოლიკეებმა და იმპერატორმა უარყვეს „აუგსბურგის აღსარება ‘’; ·  პროტესტანტი  მთავრები გაერთიანდნენ და მოწინააღმდეგეს ბრძოლა გამოუცხადეს; ·  1532 წელს დაპირისპრებული მხარეები დროებით  შერიგდნენ ნიურბერგში,რათა ერთად წინ აღდგომოდნენ თურქულ ჯარს,რომელიც იმ დროს  ვენას უტევდა; ·  ოსმალეთის სულთანი სულეიმან 1(1520-1566) ვენას მიადგა,მაგრამ აგვისტოს წვიმების დაწყებასთან ერთად ოსმალთა არმია იძულებული შეიქმნა უკან დაეხია და ვენა თურქებისგან აოხრებას გადაურჩა; ·  მომდევნო წელს იფეთქა სამხედრო დაპირისპირებამ ვიურტემბერგის საჰერცოგოს დაუფლებისათვის; ·  იმპერატორის ძმის მხარეს გამოვიდნენ ავსტრიული ჯარები,ხოლო ლუთერანელი მთავრების მხარეს შვეიცარიელი დაქირავებულები; ·  შემდეგი სამხედრო დაპირისპირება დაკავშირებული იყო ქალაქ მიუნსტერის კომუნასთან;

მიუნსტერის კომუნა   ·                 მიუნსტერის კომუნა იყო თეოკრატიული რეჟიმი,რომელიც ადგილობრივმა პროტესტანტებმა(ანაბაპტისტებმა) დაარსეს (!) მიუნსტერში(ვესტფალიაში)1534-1535 წლებში,ნიდერლანდელი მეფუნთუშის იან მატისის მეთაურობით;   მისი დაღუპვის შემდეგ 1534 წლის 5 აპრილი) კომუნის მეთაურობა ხელში აიღო ნიდერლანდელმა მკერავმა იოან ლეიდენსელმა; ხ ანაბაპტიზმი-(ბერძ. „ხელახლა ‘’ და „ვნათლავ’’)-მე-16 საუკუნის გერმანიასა და სხვა ქვეყნებში რელიგიურ-სექტანტური მიმდინარეობა; უარყოფდა საეკლესიო იერარქიას;მოითხოვდა ადამიანის მონათვლას მოწიფულ ასაკში;გამოხატავდა ქალაქების ღარიბებისა და ხელოსნების ინტერესებს; ხ ალყაშემორტყმულ მიუნსტერში კომუნამ საეკლესიო და სამონასტრო ქონების კონფისკაცია განახორციელა,გააუქმა ვალები და ფულის მიმოქცევა;მიუნსტერში ჰქონდათ მცდელობა თანაბრად გადაენაწილებინათ მოქალაქეთა ქონება;შემოიღეს პოლიგამია(მრავალცოლიანობა);მოიგერიეს განდევნილი ეპისკოპოსის მოკავშირეების თავდასხმა;   ხ იოჰან ლეიდენსელმა თავი ახალ „მეფე დავითად“ გამოაცხადა(დავითი-წინასწარმეტყველი და ებრაელთა მეფე)   მიუნსტერი ისრაელის ახალ სამეფოდ გამოცხადდა;   პარალელურად სიკვდილით სჯიდნენ ანაბაპტისტების მოწინააღმდეგეებს;   ამ მოვლებმა იმდენად დააფრთხო რაინისპირა კათოლიკე  ფეოდალები,რომ მათ შეკრიბეს ლაშქარი და ქალაქი იერიშით აიღეს;   კომუნამ 14 თვე იარსება; „მეფე დავითი „ და მისი „კარისკაცები“ სიკვდილით დასაჯეს;

კათოლოკე და პროტესტანტ თავადთა შემდგომი დაპირისპრებები გერმანიაში                  ( მე-16 საუკუნის 40-იანი წლები)   ·        შემდგომა წლებმა  დაპირისპირებულ თავადთა შერიგების უშედეგო მცდელობაში ჩაიარა ·        ყველასათვის მისაღები რელიგიური ფორმულის ძიებაში,ლუთერი მოითხოვდა „აუგსბურგის აღსარების“ შესრულებას; ·        იმპერატორმა კვლავ მოიწვია მთავართა ყრილობა 1541 წ რეგენსბურგში; ·        სადაც მოლაპარაკებები წარიმართა იტალიელ კარდინალ გასპარო კონტარინისა და ლუთერის თანამოაზრე ფილიპ მელანხტონს შორის; ·        კარდინალი კონტარინი მიისწრაფოდა პროტესტანტების კათოლიკური ეკლესიასთან შერიგებისკენ,მიდიოდა მნიშვნელოვან დათმობებზე,მაგრამ კარდინალსა და მელანხტონს შორის მიღწეული კომპრომისი არ ცნო რომის პაპმა; ხ ·        იმავდდროულად გერმანიაში კვლავ ვრცელდებოდა ლუთერის სწავლება; ·        ლუთერის მომხრეები გაჩნდნენ ბრადენბურგში,საქსონისა დასხვა ოლქებში ·        1546 წ. მარტინ ლუთერი გარდაიცვალა; ·        პროტესტანტების ხელმძღვანელობის შესუსტებით ისარგებლა კარლ მე-5-მ;მან მხარდაჭერისათვის იტალიას და ესპანეთს მიმართა; ·        თავისი შეიარაღებული რაზმები ტიროლიდან,მეამბოხე მთავრების წინააღმდეგ,გერმანიის სამხრეთისკენ დაძრა; ·        რომის პაპი პროტესტანტებთან ბრძოლისას იმპერატოს ემხრობოდა;აწვდიდა ფინანსებს და სამხედრო ძალას; ხ ·        1547 წ. საიმპერატორო ჯარმა,რომელსაც სათავეში ფერნანდო ალბა(1507-1582)  ედგა დაამარცხა საქსონელები; ·        პროტესტანტები იზოლირებულები აღმოჩნდნენ ყოველგვარი დახმარებისგან; ·        კარლ მე-5 -მ ბრძოლის წინ განაცხადა რომ ომობს არა რწმენისთვის არამედ მეამბოხე ვასალების დასამორჩილებლად; ·        პროტესტანტული ქალაქეი იძულებულები ხდებოდნენ პატიება ეთხოვათ და  დამორჩილებოდნენ კარლ მეხუთის გართიანებულ გერმანულ,იტალიურ და ესპანურ რაზმებს; ·        საქსონიის კურფიურსტს სამუდამო პატიმრობა მიუსაჯეს; ·        1547 წ. სექტემბერში აუგსბურგში რაიხსტაგი გაიხსნა;კარლმა მასზე გაიტანა თავისი ცნობილი ინტერიმი; ხ ·        აუგსბურგის ინტერიმი-ეს იყო კარლმე-5-ის ბრძანება ,რომელიც გამოიცა 1548 წლის 15 მაისს რაიხსტაგზე აუგბურგში;1546-1547 წ -ის შმალკალდენის ომში(პროტესტანტების წინააღმდეგ) იმპერატორის გამარჯვების შემდეგ; ინტერიმი პროტესტანტებისგან მოითხოვდა ტრადიციული კათოლიკური წეს-ჩვეულებების შესრულებას,მაგრამ იმავდროულად პროტესტანტ მღვდლებს ქორწინების უფლებას აძლევდა,ასევე ნებადართული იყო ზიარება;ინტერიმმა  უზრუნველყო დროებითი სტატუს-კვო იმპერიაში. ამ დროებითმა დაგენილებამ მოქმედება შეწყვიტა 1555 წლის რელიგიური ზავის დადების შემდეგ; ხ ·        გაუსწორდა რა თავის მოწინააღმდეგეებს კარლ-მე-5 შეეცადა ნაწილობრივ რეფორმირებულ ეკლესიას ჩასდგომოდა სათავეში,მაგრამ ეს გადაწყვეტილება არ  ცნო არც პაპმა და არც ფეოდალთა უმრავლესობამ; ხ   ·        კარლ მე-5- მ გამოსცა ანტილუთერანული ბრძანება რომელსაც ლუთერანებმა „სისხლიანი“ უწოდეს.გერმანიას თავს დაატყდა ინკვიზიცია; ·        გერმანიის ჩრდილოეთი კვლავ განუდგა კარლ მე-5-ს ·        1552 წ-ს საქსონელთა ლაშქარს კინაღამ ხელში ჩაუვარდა ავადმყოფი იმპერატორი; ხ ·        იმპერატორის განზრახვა- მემკვიდრეობით გადაეცა იმპერია თავისი ვაჟისთვის,უხეში მოპყრობა გერმანელებთან,ქვყანაში ესპანელი ჯარისკაცების ყოფნა-გერმანიაში ძლიერ გაღიზიანებას იწვევდა; ხ ·        კარლ მე-5 იძულებული გახდა დაზავებოდა პროტესტანტ მთავრებს,რომლებსაც საფრანგეთის მეფე ანრი მე-2 უმაგრებდათ ზურგს ·        1555 წ-ს აუგსბურგში კარლ-მე-5-მ დადო რელიგიური ზავი; ხ ·        იმპერატორმა ვერ შეძლო ძლიერი საიმპერატორო ხელისუფლების შექმნა და იგი ტახტიდან გადადგა;

გერმანიაში რელიგიური ზავის შედეგები ·        აუგსბურგის ზავით გერმანიაში ყოველ მთავარს ეძლეოდა უფლება თავად აერჩია რელიგია ; ·        ყურადღება: მაგრამ ეს უფლება ეხებოდა კათოლიკობასა და ლუთერანობას და არა უფრო რადიკალურ პროტესტანტულ მიმდინარეობას კალვინიზმს; ·        გემანიის სამხრეთი და ნაწილობრივ დასავლეთი,სადაც ბევრი საეკლესიო სამფლობელო იყო კათოლიკური დარჩა, ·        ჩრდილოეთი საქსონია,ჰოლშტეინი,ბრანდერბურგი,ბრაუნშვაიგი,ასევე პფალცი და ვიურტემბერგი-პროტესტანტული გახდა; ·        ეს რელიგიური საზღვრები შემდეგშიც უცვლელი დარჩა;(!) ·        1555წ -ზავი დროებითი იყო.დაქუცმაცებულ ქვეყანაში მთავრები მზად იყვნენ კვლავ დაპირისპირებოდნენ ერთმანეთს და მოეხმოთ ძლიერი მოკავშირეებისათვის;

რელიგიური ომები საფრანგეთში   ·        საფრანგეთის სამხრეთი,რომელიც ხანგრძლივი დროის განმავლობაში დამოუკიდებლად  ვითარდებოდა,კათოლიკური ცენტრალური სამეფო ხელისუფლების მოწინააღმდეგეთა ცენტრად ჩამოყალიბდა. ·        სამხრეთ საფრანგეთის მოსახლეობა და არისტოკრატიის ნაწილი კალვინის მიმდევარი(პროტესტანტი) გახდა; ·        მათ იერიში მიიტანეს საეკლესიო სამფლობელოებზე; ·        საფრანგეთში პროტესტანტებს ჰუგენოტები უწოდეს;მათი მრავალრიცხოვანი თემი დიდგვაროვანთა და ვაჭართა შორის მნიშვნელოვანი გავლენით სარგებლობდა ·        დევნის მიუხედავად მათი რიცხვი სულ უფრო იზრდებოდა; ·        ქვეყნის ჩრდილოეთი და სამეფო კარი კათოლიკური დარჩა ·        რელიგიური საკითხი საფრანგეთში განსაკუთრებით მე-16 საუკუნის 50-იან წლებში გამწვავდა(!) ·        საფრანგეთის მეფე ანრი მე-2 ვალუას(1547-1559) მმართველობის ბოლო წლებში საფრანგეთში მკვეთრად გაიზარდა სამეფო გადასახადები; ·        იგი მკაცრად სდევნიდა ჰუგენოტებს;1559 წელს გამოსცა ედიქტი,რომელიც ერეტიკოსების სიკვდილით დასჯას ითვალისწინებდა; ·        ანრი მე-2-ის გარდაცვალების შემდეგ,მისი ყმაწვილი და ავადმყოფი ვაჟის ფრანსუა მე-2-ის(1559-1560) დროს ქვეყანაში დაიწყო გამოსვლები გადასახადების შემცირების მოთხოვნით; ·        ამ გამოსვლებს ჰუგენოტები ხელმძღვანელობდნენ;(!) ხ ·        ანრი მე-2-ის უმწეო მემკვიდრეები ძლივს უმკლავდებოდნენ: დაპირისპირებას კათოლიკეებსა და ჰუგენოტებს შორის და სხვა წინააღმდეგობებს ქვეყანაში: ადგილობრივ დიდებულთა დაუმორჩილებლობას მეფისადმი,მოქალაქეთა უკმაყოფილებას  მოხელეთა მიმართ დიდი გადასახადების გამო,გლეხთა გამოსვლებს გადასახადების და საეკლესიო მიწათმფლობელობის წინააღმდეგ;(დესტაბილიზაციაა ქვეყანაში) ხ ·        იმავდროულად  გამძაფრდა ბრძოლა ხელისუფლებისათვის და ქვეყანაში გავლენისათვის, კაპეტინგთა ძველი დინასტიის ორ გვერდით განშტოებას-გიზებსა(კათოლიკეები) და ბურბონებს(ჰუგენოტები) შორის; ·        საქმე ის იყო,რომ ანრი მე-2-ის  ვაჟებს მემკვიდრე არ ჰყავდათ,ვალუების დინასტია არსებობას წყვეტდა; ·          გიზები და ბურბონები ტახტისთვის ებრძოდნენ ერთმანეთს ხ ·        1560 წ-ს გამოაშკარავეს შეთქმულება გიზების წინააღმდეგ,რომელსაც მეთაურობდა ბურბონთა მომხრე პრინცი კონდე(1530-1569) და დაიწყო პროტესტანტების დასჯა,რასაც სასახლეში წარმოდგენასავით მართავდნენ; ·        ამან გამოწვია შეტაკება ერთი მხრივ ბურბონებსა და მერე მხრივ, ვალუებსა და გიზებს შორის ·        გენერალურმა შტატებმა,რომელიც მოიწვიეს მეფის უეცარი გარდაცვალების შემდეგ ვერ შეძლო მხარეების შერიგება; ხ ·        ფრანსუა მე-2-ის მცირეწლოვანი ძმის შარლ მე-9-ის(1560-1574)მეფობის  დროს ხელისუფლება თავის ხელში აიღო დედამისმა ეკატერინე მედიჩიმ; ·        იგი ჯერ კიდევ მეუღლის ანრი მე-2-ის დროს აქტიურად ერეოდა სახელმწიფო საქმეებში; ·        დედოფლისთვის დამახასიათებელი იყო ცბიერება,ანგარება,ლტოლვა ერთპიროვნული მმართველობისკენ; ·        მის დროს დაიწყო აშკარა დაპირისპირება კათოლიკეებსა და პროტესტანტებს შორის; ხ ·        1562 წელს ერთ-ერთმა ყველაზე გავლენიანმა პირმა სამეფო კარზე, ფრანსუა გიზმა(1519-1563) ღვთსმსახურების დროს ათეულობით ჰუგენოტი დახოცა; ·        საპასუხოდ  პროტესტანტებმა შეიარაღებულ გამოსვლებს მიმართეს; ·        დაქირავებული მკვლელი გაუსწორდა გიზს; ხ ·        დაიწყო რელიგიური ომები ჰუგენოტ და კათოლიკე თავადაზნაურობის ორ ბანაკს შორის(ოცდაათი წლის მანძილძე ათი ომი)(!) ·        ამ ომებში ჩათრეულები აღმოჩნდნენ ინგლისელები(ჰუგენოტების მხარეს) და ესპანელები(კათოლიკეების მხარეს) ·        რელიგიური და სამოქალაქო დაპირისპირების კულმინაცია გახდა“ბართლომეს ღამე’’

ბართლომეს ღამე   ·        1572 წლის აგვისტოში პარიზში მრავალი დიგვაროვანი ჰუგენოტი ჩავიდა;ისინი ანრი ნავარელს(ბურბონს) (1553-1610)ახლდნენ მის ქორწილში მეფის დასთან,მარგარიტა ვალუასთან. ·        ეს ქორწილი დაპირისპირებული მხარეების შერიგების მცდელობა იყო ·        პროტესტანტები ცდილობდნენ დაეყოლიებინათ მეფე შარლ მე-9 დაზავებაზე; ·        გარდა ამისა სურდათ დაეთანხმებინათ მეფე დახმარებოდა ნიდერლანდებს ესპამეთის წინააღმდეგ ბრძოლაში,რადგან დარწმუნებულნი იყვნენ,რომ ეს საფრანგეთისთვის მომგებიანი იქნებოდა; ·        ამ დროს კი პარიზში პროტესტანტების წინააღმდეგ შეთქმულება მზადდებოდა ანრი გიზის (1550-1588) ფრანსუა გიზის ვაჟის მეთაურობით. მამის მკვლელობის შემდეგ იგი პროტესტანტების დაუძინებელი მტერი იყო;(!) ·        ანრი გიზმა დაარწმუნა დედა-დედოფალი ჰუგენოტებთან ანგარიშსწორებისათვის მომენტით ესარგებლა; ·        წმინდა ბართლომეს დღესასწაულის(24 აგვისტო) წინა ღამეს კათოლიკეებმა მონიშნეს პროტესტანტთა სხლები და დათქმულ ნიშანზე მათი სასტიკი ხოცვა-ჟლეტა დაიწყეს(!) ·        მკვლელებს შორის უმეტესობა უცხოელი დაქირავებულები იყვნენ; ·        ხოცვა-ჟლეტა 3 დღე გაგრძელდა; ·        მკვლელობების ტალღა სხვა ქალაქებსაც მოედო; ·        ბართლომეს ღამის ხოცვა -ჟლეტა ძირეულ გარდატეხად იქცა საფრანგეთის რელიგიურ ომებში; ·        ჰუგენოტებს გამანადგურებელი დარტყმა მიაყენეს,რომლის შედეგადაც მათ თავიანთი გამოჩენილი წინამძღოლები დაკარგეს;(!)

ნანტის ედიქტი   ·        ორივე მხრიდან უამრავი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა რელიგიურმა ომმა ·        ამ ომის მსხვერპლი გახდა ანრი გიზი და უკანასკნელი მეფე ვალუათა დინასტიიდან ეკატერინე მედიჩის მესამე,უკანასკნელი ვაჟი უშვილო ანრი მე-3; ·        1589 წელს საფრანგეთის ტახტზე ანრი ნავარელი(ბურბონი) ავიდა; მას ანრი მე-4 ეწოდა;(!) ·        საფრანგეთში ბურბონთ მმართველობის ხანა დაიწყო;(!) ·        ანრი მე-4 წინდახედული გამჭრიახი,ფრთხილი და ენერგიული პოლიტიკოსი იყო; ·        მოწინააღმდეგეთა შესარიგებლად მას კათოლიკობის მიღება მოუწია;მხოლოდ ამის შემდეგ გაიღო მისთვის პარიზი;  „პარიზი მესად ღირს’’ უთქვამს დედაქალაქისკენ მიმავალ ანრი ნავარელს(ბურბონს);   (შენიშვნა:  ეს ფრაზა გამოხატავს აზრს,რომ მიზნის მისაღწევად პოლიტიკოსს უწევს ბევრ კომპრომისზე წასვლა -შეგიძლია ფამოიყენო ესეს წერისას) ხ ·        ანრი მე-4 ბურბონმა შეძლო დაესრულებინა რელიგიური დაპირისპირება საფრანგეთში; ·        1598 წ-ს ანრი მე-4-მ ნანტში გამოსცა ედიქტი-კანონი რჯულშემწყნარებლობის შესახებ(!)   შენიშვნა: გაიხსენე როცა დაწერ ესეს ტოლერანტობაზე   ·        „ნანტის ედიქტით“ საფრანგეთში სახელმწიფო რელიგიად კათოლიციზმი დარჩა,მაგრამ ჰუგენოტებმა მიიღეს აღმსარებლობის თავისუფლება და თანაბარი უფლებები კათოლიკეებთან(!)   ·        დაიმახსოვრე: ეს იყო ევროპაში პირველი კანონი რწმენის თავისუფლების  შესახებ(!)   ·        ჰუგენოტებმა სამხრეთ საფრანგეთში ცხოვრების უფლება მიიღეს,თუმცა მათი გავლენა საფრანგეთში რელიგიური ომების შემდეგ მკვეთრად შემცირდა ·        გერმანიის და საფრანგეთის მოვლენების გარდა  მე-16 საუკუნის ევროპის რელიგიურ ომებს ნიდერლანდების რევოლუციასაც მიაკუთვნებენ;

ნიდერლანდები  მე-16   საუკუნეში   ·        მე-16 საუკუნეში მთელი ნიდერლანები(დღევანდელი ჰოლანდია,ბელგია,ლუქსემბურგი და საფრანგეთის მცირე ნაწილი), სულ 17 პროვინცია,სადაც ძირითადად ერთ ენაზე-ჰოლანდიურად,ლაპარაკობდნენ,ესპანეთის ჰაბსბურგთა დინასტიის მეფეებს ემორჩილებოდა; ·        ნიდერლანდები(„დაბალი მიწები ‘’) ამ პროვინციებს ეწოდა იმიტომ,რომ მათი ზღვისპირა ნაწილები ზღვის დონეზე დაბლა იყო(და არის) განლაგებული; ·        საუკუნეების  მანძილძე ადგილობრივი კოლექტიურად აშენებდა ჯებირებს ჩრდილოეთის ზღვის სანაპიროს გასწვრივ და თანდათან ითვისებდა ზღვის ფსკერს(ასე ათვისებულ მიწას პოლდერი ეწოდება) ხ ·        გვიან შუა საუკუნეებში ფლანდრიის(დღევანდელი ბელგიის ნაწილი) სავაჭრო ქალაქებმა: გენტმა,ბრიუგემ,იპრმა,ეს პროვინცია აქცია ევროპის ერთ-ერთ უმდიდრეს და ურბანიზებულ ნაწილად; ·        ინგლისიდან შემოტანილი ცხვრის მატყლიდან ფლანდრიელი ფეიქრები აწარმოებდნენ მაუდს სხვა ქვეყნებში გასატანად; ·        იქაური ვაჭრები საშუამავლო ვაჭრობაშიც იყვნენ ჩართული; ·        მე-16 საუკუნის შუა ხანებში ანტვერპენი მსოფლიოს უდიდესი ნავსადგური იყო,სადაც დღეში 250-ზე მეტი გემი იცლებოდა და იტვირთებოდა; ·        ანტვერპენი 1560-იან წლებში შვიდჯერ მეტ შემოსავალს აძლევდა ესპანეთის მეფეს,ვიდრე ამერიკის კოლონიები

·        კათოლიკური ეკლესიის რეფორმაციის ტალღამ ნიდერლანდებსაც მიაღწია; ·        პროტესტანტიზმის კალვინისტური მიმართულება განსაკუთრებით გავრცელდა ნიდერლანდების მდიდარ ვაჭრებსა და ქალაქების მოსახლეობაში; ·        მათთვის „პაპიზმი’’(კათოლიციზმი) ასოცირებული იყო სამღვდელოების სიხარბესთან,ინდულიგენციების(ცოდვათა შენდობის) გაყიდვებთან,რომის პაპისთვის შემოსავლის 1/10-ის გადახდასთან. ·        პროტესტანტული ეთიკა კი მკაცრი იყო,ის მომხვეჭელობის წინააღმდეგ გამოდიოდა,მაგრამ,ამავე დროს, მოითხოვდა ადამიანებისგა მუხლჩაუხრელ შრომას დროის ფუჭად დაკარგვის გარეშე; ·        შრომაში იგულისხმებოდა ფიზიკური,გონებრივი შრომა,ვაჭრობაცა და წარმოების ორგანიზაციაც; ·        ასეთ შრომას კი შესაბამისი ანაზღაურება და,ზოგჯერ დიდი მოგებაც მოჰქონდა; ·        თავგადაკლული კათოლიკე ფილიპე მე-2 მკაცრად ებრძოდა კალვინიზმს  ფლანდრიაში.ჰოლანდიაში,მაგრამ ამით უფრო მეტად აიმხედრა იქაური მოსახლეობა;(!)   (შეადარე :პუტინი და უკრაინის მოსახლეობა)

ჰოლანდიის რევოლუცია   ·            1568 წ-ს აჯანყდა ჩრდილოეთ ნიდერლანდების შვიდი პროვინცია ·            1581 წელს მათ გადაყენებულად გამოაცხადეს ეპანეთის მეფე ფილიპე მე-2 და შექმნეს ნიდერლანდების შეერთებული პროვინციების რესპუბლიკა ,შემოკლებით -ჰოლანდია(თუმცა ჰოლანდია შვიდიდან მხოლოდ ერთი,ყველაზე ხალხმრავალი და განვითარებული პროვინცია იყო) ·            დანარჩენი აჯანყებული  პროვინციები იყვნენ: ზეელანდი,უტრეხტი,გელდერსი,ოვერისელი,ფრისლანდი,გრონინგენი ·            ყველა ამ პროვინიას მართავდა ადგილობრივი პარლამენტი- ე.წ. „პროვინციული შტატები“ და შტატჰალტერი(მმართველი) ხ ·            იდეაში თითოეული შტაჰალტერი უნდა აერჩიათ და ის რესპუბლიკის გენერალურ შტატებს(ფედერალურ პარლამენტს) უნდა დამორჩილებოდა ·            მაგრამ მოხდა ისე რომ ორან-ნასაუს დინასტიის პრინცები ,დაწყებული ვილემ 1 ორანელიდან(1533-1584) გადაიქცნენ ჰოლანდიისა და ზეელანდის მემკვიდრეობით შტატჰალტერებად(მმართველებად) ხ ·            ვილემ 1 აჯანყების მეთაური გახდა ·            აჯანყება და ომი შესვენებებით 80 წელი გაგრძელდა(!) ·            მხოლოდ 1648 წ ცნო ესპანეთის მეფემ ჰოლანდიის დამოუკიდებლობა; ხ ·            1578 წ-ს ესპანელების მიერ ანტვერპენია აღებამ და იქ მოწყობილმა რბევამ და ხოცვა-ჟლეტამ(მოკლეს 8000-მდე მოქალაქე) გამოიწვია ანტვერპენის დაკნინება;(!) ·            მოსახლეობა 100 ათასიდან 42 ათასამდე შემცირდა; ·            ბევრი იქაური მცხოვრები გადასახლდა ამსტერდამში(ჰოლანდია),რითაც ხელი შეუწყო ამსტერდამის აყვავებას და ნიდერლანდების ეკონომიკურ ცენტრად გადაქცევას;მალე ამსტერდამი ევროპული და მსოფლიო მნიშვნელობის საზღვაო ნავსადგურად იქცა;(!)   შენიშვნა: გაიხსენე „ღმერთმა ერთი ვით აცხოვნოს,თუ მეორე არ წაწყმიდოს“   ·            ოთხმოცწლიანი ომის დროს სამხრეთ ნიდერლანდების( დღევანდელი ბელგიის) ქალაქქებმა ბრიუგემ,ანტვერპენმა,გენტმა ,ბრიუსელმა დაკარგეს ძველი მნიშვნელობა;(!) ·            სამაგიეროდ ამ ომის დროს  აღზევდნენ ჩრდილოეთ ნიდერლანდების ქალაქები: ამსტერდამი,ჰააგა,როტერდამი(!) ·            ომის დროს მათი მოსახლეობა პროტესტანტიზმზე გადავიდა ხ ·            ომის დროს ესპანელებს ძალიან უჭირდათ ჰოლანდიელების კარგად გამაგრებული ქალაქების აღება; ესპანეთის სამეფო ამ დროს ჩაბმული იყო სხვა ომებშიც და მისი ძალები დაიქსაქსა; ·            სწორედ ამ პერიოდში,მე-16 საუკუნის ბოლო ათწლეულებში და მე-17 საუუნეში იდგა ჰოლანდიის „ოქროს ხანა ‘(!)’ ·            ამ დროს შექმნა ჰოლანდიამ საკუთარი საზღვაო იმპერია,ხშირ შემთხვევაში ესპანეთის და 1640 წლამდე ესპანეთთან შეერთებული პორტუგალიის კოლონიების ხარჯზე და მსოფლიოს უმდიდრესი ქვეყანა გახდა; ხ ·            ოთხმოცწლიანი ომის დროს „ზღვის გიოზები“(ფრანგ. Gueux-მათხოვარი) ეფექტიანად ებრძოდნენ ესპანურ ფლოტს არა მარტო თავის სანაპიროებთან,არამედ ოკენეშიც; ·            1639 წელს ჰოლანდიამ საბოლოოდ მოუღო ბოლო ესპანეთის საზღვაო ჰეგემონიას;

ჰოლანდიის რევოლუციის შედეგები ·        ვაჭრობაზე დაფუძნებულ საზოგადოებაში თავისუფლება და რელიგიური შემწყნარებლობა ძალიან ფასობდა; (დაიმახსოვრე : ტოლერანტობა ხელს უწყობს ვაჭრობას,ბიზნესს,ეკონომიკურ აყვავებას) ·        ამიტომ იკრიბებოდნენ ჰოლანდიაში რელიგიური დევნილები ევროპის ბევრი ქვეყნიდან,მათ შორის ებრაელები; ·        ემიგრანტები ხელს უწყობდნენ ჰოლანდიის რესპუბლიკის ეკონომიკურ წარმატებას და მის დიდ კულტურულ აღმავლობას; ·        ჰოლანდიაში მოხდა სწორედ პირველი ბურჟუაზიული რევოლუცია. ·        ჰოლანდიაში ვაჭრებმა,ფინანსისტებმა,მრეწველებმა,ზღვაოსნებმა ხელში აიღეს ძალაუფლება ;ამავე დროს რესპუბლიკის მართვაში არისტოკრატიაც მონაწილებდა; ·        ჰოლანდიურმა რევოლუციამ შექმნა პრეცედენტი,რომ „ხალხმა შეიძლება გადააყენოს მეფე,თუ დაინახავს,რომ ის არ ასრულებს იმ ვალდებულებას,რომელიც მას ღმერთმა დააკისრა’’.ასეთი მიდგომა სამეფო ხელისუფლებისადმი უპირისპირდებოდა შუა საუკუნეებიდან არსებულ „მეფეთა ღვთიური უფლების“ დოქტრინას ·        1648 წელს ევროპული მონარქიების მიერ რესპუბლიკური მმართველობის ქვეყნის-ჰოლანდიის რესპუბლიკის-აღიარებამ მთელ ევროპაში დათესა აზრი,რომ მეფეები ყოველთვის არ არიან კანონიერი უფლების მატარებელნი;(!) ·        ამ აზრს მოგვიანებით, მე-18 საუკუნის ბოლო ათწლეულებში გამოიყენებენ სხვა ქვეყნებშიც,მაშ შორის,ჩრდილოეთ ამერიკაში,საფრანგეთში,სადაც ასევე ჩამოყალიბდება-რესპუბლიკები; ·        ჰოლანდია იყო პირველი  რესპუბლიკა ევროპაში- დაიმახსოვრე(!)