შერწყმული წინადადება.სასვენი ნიშნები შერწყმულ წინადადებაში

 

·        შერწყმა არის ისეთი სინტაქსური მოვლენა,რომლის დროსაც ორი(ან მეტი) ერთნაირი მარტივი წინადადება ერთ წინადადებად არის შეერთებული(შერწყმული).

·        ენა შერწყმას მიმართავს გამოხატვის ეკონომიისა და ფრაზის გამართულობის მიზნით.

·        შერწყმულია წინადადება,რომელიც ორ ან მეტ ერთგვარ(ერთსა და იმავე) წევრს შეიცავს.

·        ე რ თ გ ვ ა რ ი ა  წინადადების წევრები იმ შემთხვევაში,თუ ისინი ამავე წინადადების ერთსა და იმავე წევრს მიემართებიან.

 

ერთგვარია :

ა.  სუბიექტები -შესაბამისი ზმნის მიმართ

ბ. ზმნები -შესაბამისი სუბიექტის მიმართ

გ.პირდაპირი ობიექტები -ზმნის მიმართ

დ. ირიბი ობიექტები -ზმნის მიმართ

ე. დამატებები  -ზმნის მიმართ

ვ.ადგილის გარემოებები-ზმნის მიმართ

ზ.დროის გარემოებები -ზმნის მიმართ და ა.შ.(სხვა გარემოებები ზმნის მიმართ)

 

მაგ.

თოვლმა,ყინვამ და ქარმა დააზარალა მეურნეობა.

 

ამ წინადებაში 3 სუბიექტია,მაგრამ ისინი ისე მიემართებიან ზმნას ,როგორც ერთი წევრი.

 

·        აქედან გამომდინარე,შერწყმული წინადადება შეიძლება მივიჩნიოთ მარტივი წინადადების ქვესახეობად.

·        მაგრამ თუ გავითვალისწინებთ შერწყმული წინადადების წარმომავლობას- ორი ან მეტი მარტივი წინადადების შერწყმას,მაშინ ის შეიძლება რთულ წინადადებად მივიჩნიოთ.

·        აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ,რომ ზმნების მიხედვით შერწყმული წინადადება განსაკუთრებით წარმოაჩენს რთულ წინადადებასთან კავშირს,რა კი ვიცით,რომ ერთზე მეტი ზმნა უკვე რთულ წინადადებაზე მიგვანიშნებს.

მაგ. ავი ძაღლი არც თვითონ წამს,არც სხვას აჭმევსო.

 

ხ

 

რამდენგვარი შეიძლება იყოს შერწყმული წინადადება ?

იმდენგვარი,რამდენგვარიც არსებობს წინადადების წევრი;

 

 

ა. ზმნების მიხედვით შერწყმული:

    ბიჭმა მტევანი მოწყვიტა და შეჭამა.

ბ.  სუბიექტების მიხედვით შერწყმული:

     პაპა და ბებია შვილიშვილს ელიან.

გ. პირდაპირი ობიექტების მიხედვით შერწყმული:

     გვალვამ  გადაწვა ყანა და ბოსტანი.

დ. ირიბი ობიექტების მიხედვით შერწყმული:

      დამიძახეთ ნაცნობსა და უცნობს.

ე.დამატებათა მიხედვით შერწყმული :

   უნდოდა დახმარება გაეწია გაჭირვებულისა და დავრდომილისათვის.

ვ.განსაზღვრებების მიხედვით შერწყმული :

    ცივი და ქარიანი დილა გათენდა.

ზ. გარემოებათა მიხედვით შერწმული :

 

1.      ადგილის გარემოებათა მიხედვით შერწყმული:

სიდუხჭირე სუფევდა ქალაქსა თუ სოფელში.

2.      დროის გარემოებათა მიხედვით შერწყმული:

და სხვ.

 

ხ

ყურადღება:

შეიძლება არსებობდეს შერეული სახის შერწყმული წინადადებაც,რომელშიც ერთდროულად გვაქვს ერთგვაროვან წევრთა ორი ან მეტი ჯგუფი;

მაგ.

ადის და ჩადის მთათ მკერდი წითლად,ყვითლად და მწვანედა.

 

 

ხ

 

დაიმახსოვრე:

 

1.      თუკი ობიექტები,განსაზღვრებები და გარემოებები ერთი რიგისა არ არის,მათ ერთგვარ წევრებს ვერ ვუწოდებთ,ანუ ასეთი წინადადება შერწყმული არ იქნება.

მაგ.

დღეს სოფელში მივდივარ.

 

ეს წინადადება შერწყმული არ არის,რადგან პირველი გარემოება დროსაა,მეორე კი -ადგილისა.(ერთი რიგის არ არის)

 

2.      სხვადასხვა კატეგორიის გარემოებები ერთმანეთისგან მძიმით არ გამოიყოფა.

 

            შერწყმული წინადადების მართლწერა

 

·        შერწყმული წინადადების შემადგენელი ერთგვარი წევრები ან მძიმეებით არის ერთმანეთისგან გამოყოფილი,ან „და ‘’  კავშირით არის შეერთებული;

·        თუ ერთგვარი წევრი ორზე მეტია,ჩვეულებისამებრ,ორივე ეს საშუალება არის გამოყენებული:

მაგ.

გიომ,ნიკომ,გიგლამ და კოკომ სათევზაოდ წასვლა გადაწყვიტეს.

 

ხ

·        რადგანაც ერთგვარი წევრები სიტყვების ჩამონათვალს გულისხმობს,ბუნებრივია,თავს იჩენს ორწერტილის გამოყენების აუცილებლიბაც;

·        ორწერტილის გამოყენება კი დამოკიდებულია იმაზე,არის თუ არა წინადადებაში განმაზოგადებელი სიტყვა

·        რა არის განმაზოგადებელი სიტყვა ?

 

გ ა ნ მ ა ზ ო გ ა დ ე ბ ე ლ ი ა სიტყვა,რომელიც ერთგვარ წევრებს უძღვის(ან მოსდევს) და მათ აზრობრივად აერთიანებს(ყველას ერთად გულისხმობს).

 

მაგ.    „ყვავილები“  განმაზოგადებელი სიტყვაა მათი ცალკეული სახელებისა(ია,ენძელა,ზამბახი,ყოჩივარდა...),რადგან თითოეულ მათგანს გულისხმობს.

 

·        შერწყმულ წინადადებაში ასევე გამოიყენება სასვენი(გამყოფი) ნიშანი - ტირე.

 

ჩამოვაყალიბოთ შრყმულ წინადადებაში სასვენი ნიშნების გამოყენების წესები :

 

1.      შერწყმულ წინადადებაში,რომელშიც განმაზოგადებელი სიტყვა არ არის

ორწერტილი არ გამოიყენება.(გამოიყენება მძიმე)

მაგ.

ამოვიდა ია,ენძელა,ზამბახი,ყოჩივარდა.

2.      თუ განმაზოგადებელი სიტყვა წინ უსწრებს ერთგვარ წევრებს,მაშინ განმაზოგადებელი სიტყვის შემდეგ იწერება ორწერტილი.

მაგ.

ამოვიდა ყველა ყვავილი:ია,ენძელა,ზამბახი...

 

3.      თუ განმაზოგადებელი სიტყვა მოსდევს ერთგვარ წევრებს,მაშინ განმაზოგადებელი სიტყვის წინ იწერება-ტირე

მაგ.

ია,ენძელა,ზამბახი,ყოჩივარდა-ყველა ყვავილი ამოვიდა.

 

4.      თუ განმაზოგადებელი სიტყვა წინ უსწრებს ერთგვარ წევრებს,მაგრამ წინადადება ამ წევრების ჩამონათვალით არ მთავრდება,მაშინ ერთგვარი წევრების ჩამონათვალის წინაც და შემდეგაც იწერება ტირეები.

 

მაგ.

 

ყველა ყვავილი -- ია,ენძელა,ზამბახი...--ამოვიდა და მინდორი ააფერადა.

 

 

დაიმახსოვრე:

 

შეცდომაა:

 

ყველა ყვავილი : ია,ენძელა,ზამბახი...ამოვიდა.

 

 

5.       შერწყმული წინადადების თავისებურ სახედ შეიძლება მივიჩნიოთ წინადადების ერთ-ერთ ნაწილში გამეორებული წევრის გამოტოვების შემთხვევები.

 

ყურადღება:  გამეორებული გამოტოვებული  წევრის ადგილას დაისმის ტირე.

 

მაგ.

ია გუშინ ამოვიდა,ენძელა-დღეს .

 

გამოტოვებულია „ამოვიდა’’ და მის ნაცვლად წერია ტირე.