ზმნისწინი(ზმნა- მე-2 კონსპექტი)

 

·        ზმნით გამოხატული მოძრაობა სივრცეში გადაადგილებას გულისხმობს

·        მოძრაობა ყოველთვის რაიმე მიმართულებით ხდება

·        მოძრაობის მიმართულების გამოსახატავად ზმნას აქვს საგანგებო ნიშანი,რომელსაც ზმნისწინი ჰქვია;

·        ზმნისწინი  ზმნას თავში დაერთვის

·        მოძრაობის მიმართულება გამოხატულია მოლაპარაკე პირთან მიმართებით

·        მოლაპარაკე პირთან   მაახლოებელ („აქეთა’’) მიმართულებას გამოხატავს მო- ზმნისწინით გართულებული ზმნისწინები

·        მოლაპარაკე პირთან   დამაშორებელ  („იქითა’’) მიმართულებას გამოხატავს მარტივი ზმნისწინები ( მო- ს გარეშე)

·        დაპირისპირებებს მოძრაობის მიმართულებებს შორის შემდეგი ზმნისწინები იძლევა:

 

იქით	მი-	ა-	ჩა-	გა-	შე-	წა-	გადა-	და-
ძველი		აღ/აღმო	შთა	გან		წარ	გარდა
აქეთ	მო-	ამო-	ჩამო-	გამო-	შემო-	წამო-	გადმო-

 

·        შენიშვნა: შეიძლება რაიმე ზმნას საერთოდ არ ერთვოდეს ზმნისწინი . მაგ. წუხს

·        ან შეიძლება რაიმე ზმნასთან ზმნისწინი მიმართულებას არ გამოხატავდეს

მაგ. მო-იფიქრა

 

ხ

როგორ გამოვყოთ ზმნის ფუძიდან ზმნისწინი ?

 

·        ამისათვის კონკრეტული ზმნის ფორმა ჩასვი პირველ პირში

·        ის რაც ვ  (ან მ) პირის ნიშნის წინ აღმოჩნდება იქნება ზმნისწინი

·        მაგ. გადახატავს   

·        გადა-ვ-ხატავ

·        ზმნისწინია: გადა-

 

ხხ

ძველი ზმნისწინები და ზმნისწინთა მართლწერა:

 

ზემოთ მოყვანილ ზმნისწინებთან ერთად ქართულ ენაში შემორჩენილია ძველი ზმნისწინებიც:

 

აღ-	აღმართა,აღადგინა,აღზრდის,აღწერა..
გან-	განაცხადა;განავრცო;განავითარა..
წარ-	წარადგინა;წარმართა;წარმოიშვა...
გარდა-	გარდაიცვალა,გარდაქმნის...
შთა-	შთააგონებს,შთაუნერგა...

·        ეს ზმნისწინები ამ კონკრეტულ ზმნებში აუცილებელია

·        აღ- ; გან-;წარ-;გარდა-;შთა- ზმნისწინები შეიძლება შეგვხვდეს ახალი ზმნისწინების ნაცვლადაც ძველი სტილის შექმნის მიზნით:

ახალი სტილი	ძველი სტილი
წა-იყვანა	წარ-იყვანა
გა-აგდო	გან-აგდო
ა-ივსო	აღ-ივსო
ჩა-ბერა	შთა-ბერა
ამო-ხდა	აღმო-ხდა
წა-მავალი	წარ-მავალი  და ა.შ.

 

 

·        შეცდომებს წერისას უშვებენ ძველი ზმნისწინების გამოყენებისას

·        არქაული ფზმნისწინის ნაწილი შეცდომით ზმნის ფუძის ნაწილი ჰგონიათ

მაგ:

სწორი ფორმა არქაული ზმნისწინით	ზმნის მცდარი  ფორმა (არქაული ზმნისწინის ნაწილით)  შეცდომაა:
გან-თავისუფლება	ანთავისუფლებს
წარ-დგენა	არდგენს
აღზრდა	ღზრდის
გან-ვითარება	ანვითარებს

 

 

როგორ დავიზღვიოთ თავი ამგვარი შეცდომებისაგან ?

 

·        უკვე მითითებული ხერხით(პირის ნიშნის ჩასმით) ზუსტად გამოყავი ფუძისგან არქაული ზმნისწინი

·        შემდეგ კი საჭიროების მიხედვით ან მთლიანად ჩამოაცილე  ან მთლიანად დატოვე

 

სწორი ფორმა არქაული ზმნისწინით	ზმნისწინი მთლიანად ჩამოშორებულია	ზმნისწინი მთლიანად დატოვებულია
გან-თავისუფლება	ათავისუფლებს
წარ-დგენა	ადგენს	წარ-ადგენს
აღზრდა	ზრდის
გან-ვითარება	ავითარებს	გან-ავითარებს

 

 

ყურადღება:

 

აღ-  ისეთ სიტყვებში  როგორიცაა  აღიარება და აღორძინება  ფუძის ნაწილია და არა ზმნისწინი

 

ვ-აღიარებ   და არა აღ-ვ-იარებ

ვ-აღორძინებ  და არა აღ-ვ-აორძინებ;