გული და სისხლ-ძარღვები

 

·         ადამიანის სატრანსპორტო სისტემას წარმოადგენს გულ-სისხლძარღვთა სისტემა

·         სისხლის მიმოქცევის სისტემას ქმნის გული და სისხლძარღვები;

ხ

·         გული კუნთოვანი ორგანოა;

·         გულის ნაწილებია: ორო წინაგული და ორი პარკუჭი;

·         ძგიდით გული ორ მაცხენა და მარჯვენა ნახევრადაა გამიჯნული;

·         გულის მარცხენა ნახევარში ყოველთვის მოძრაობს ჟანგბადით მდიდარი-არტერიული სისხლი;

·         მარჯვენა ნახევარში კი ჟანგბადით ღარიბი -ვენური სისხლი;

             ხ

·         არსებობს სამი ტიპის სისხლძარღვები;

·         არტერიები-გულიდან გამოაქვთ სისხლი;

·         ვენები-გულში ჩააქვთ სისხლი;

·         კაპილარები-ისინი ორგანოებს ამარაგებენ სისხლით;

ხ

·        გული იკუმშება და  ორი მიმართულებით-სისხლის მიმოქცევის დიდ (სისტემურ) და მცირე(ფილტვის) წრეზე აგზავნის სისხლს;

·        წრეზე მოძრაობისას სისხლი ყოველთვის გამოდის პარკუჭებიდან,მოივლის სისხლის მიმოქცევის წრეებს და ისევ  ჩაედინება წინაგულებში;

·        წინაგულების შეკუმშვისას სისხლი გადადის პარკუჭებში;

·        გულში სისხლის ერთი მიმართულებით მოძრაობას უზრუნველყოფს სარქველები;

·         გულის ერთი შეკუმშვისას ჯერ იკუმშება ერთდროულად ორივე წინაგული;შემდეგ კი ორივე პარკუჭი;

·         ამიტომ სისხლი ერთდროულად მოძრაობს დიდ და მცირე წრეში;

·         წინაგულების და პარკუჭების თანმიმდევრულ შეკუმშვას მოსდევს გულის კუნთის დროებითი მოდუნება;ამის შემდეგ გული კვლავ იკუმშება და ა.შ.

·         ამრიგად გული ციკლურად მუშაობს;

·         გულის თითოეული ციკლი სამი ფაზისაგან შედგება: წინაგულების შეკუმშვა (0.1 წმ),პარკუჭების შეკუმშვა(0,3 წმ),გულის კუნთის საერთო მოდუნება(0,4 წმ);

ხ

ჟანგბადის და ნახშირორჟანგის ტრანსპორტირება

 

·         ჟანგბადით გამდიდრებული არტერიული სისხლი ფილტვის ვენით გულში ჩაედინება;

·         გულის შეკუმშვის ზეგავლენით გულიდან  არტერიული სისხლი გადაიტყორცნება აორტაში ;

·         აორტა იტოტება არტერიებად; ერთი მათგანი გვირგვინოვანი არტერია სისხლით კვებავს გულს,დანარჩენი არტერიები სხვადასხვა ორგანოებისკენ მიემართება;

·         ორგანოებში შემავალი არტერიები იტოტებიან კიდევ უფრო წვრილ არტერიოლებად;

·         არტერიოლები იტოტებიან კაპილარებად;

·         კაპილარების კედლები ერთშრიანია და იმდენად თხელია რომ შეაღწევს ორგანოთა ქსოვილებში და ჟანგბადით მდიდარი სისხლით კვებავს  ამა თუ იმ ორგანოს უჯრედებს;

·         უჯრედებში სისხლიდან გადადის ჟანგბადი;

·         ჟანგბადის მოლეკულები მოწყდება ერითროციტებს(სისხლის უჯრედებს) და თავისუფლად დიფუნდირებენ ორგანოს უჯრედებში;

·         ორგანოს უჯრედებიდან სისხლში გადავა ნახშირორჟანგი;

·         ამრიგად არტერიული სისხლი განიტვირთება ჟანგბადისგან და იტვირთება ნახშირორჟანგით და ვენურ სისხლად გადაიქცევა;

·         ვენური სისხლი გამოდის ორგანოებიდან სისხლ-ძარღვების-ვენების საშუალებით;

·         ორგანოებიდან გამოსული ვენები იკრიბება ზედა და ქვედა ღრუ ვენებში;

·         ეს ღრუ ვენები ვენურ სისხლს ჩააბრუნებენ გულში;

·         გულიდან ვენური სისხლი ფილტვის არტერიებით გადაიტყორცნება ფილტვებში;

·         ფილტვის ალვეოლებში შესვლამდე არტერიები კაპილარებად იტოტება;

·         ალვეოლებში ნახშირორჟანგი გადადის ჩასუნთქულ ჰაერში,ხოლო ვენური სისხლი გაჯერდება ჟანგბადით და ისევ არტერიულ სისხლად გადაიქცევა;

          ხ

სისხლის წნევა

·         გულის კუნთის შეკუმშვისას გულის კედელი გარკვეული ძალით აწვება სისხლს-ვითარდება წნევა,რომელიც სისხლს ამოძრავებს;

·         სისხლი გარკვეული წნევით იწყებს მოძრაობას გულიდან არტერიებში : აორტასა და ფილტვის არტერიებში; ეს არტერიული წნევაა;

·         ყველა ჯერზე გული იკუმშება და მერე დუნდება;

·         ამიტომ არტერიული წნევა ცვალებადობს გულის შეკუმშვა -მოდუნების(სისტოლა-დიასტოლის) მიხედვით;

·         სისტოლური წნევა-ანუ სისხლის წნევა შეკუმშვის დროს მაღალია;

·         დიასტოლური წნევა -ანუ სისხლის წნევა გულის კუნთის მოდუნების დროს სისტოლურზე ბევრად დაბალია;

·         სისტემაში სისხლის წნევა ყველაზე მაღალია-აორტაში; ხოლო ყველაზე დაბალი წნევა სისხლს აქვს ზედა და ქვედა ღრუ ვენებში;

ყურადღება :

·         ზრდასრული ჯანმრთელი ადამიანის  მხარის არტერიაში:

·          სისტოლური წნევა უტოლდება ვერცხლისწყლის სვეტის 110-140 მმ-ს

·         დიასტოლური წნევა უტოლდება ვერცხლისწყლის სვეტის 75-80 მმ-ს

·         ეს მაჩვენებლები ცვალებადია : ასაკის,სხეულის წონის და სხვა ფაქტორების მიხედვით;

            ხ

·         არტერიული წნევა დამოკიდებულია გულის შეკუმშვის ძალაზე და სისხლის მოცულობაზე;

·         რაც უფრო ძლიერად იკუმშება გული  და რაც უფრომეტია სისხლის მოცულობა ,მით უფრო მაღალია არტერიული წნევა;

                 ხ

·         როცა ვენური სისხლი ზედა და ქვედა ღრუ ვენებში იკრიბება მისი წნევა ძალიან დაბალია

·         საჭიროა დამატებითი ძალა რომელიც ამ სისხლს გულისკენ აამოძრავებს;

·         ადამიანის ჩონჩხის კუნთები შეკუმშვისას ვენების კედლებს აწვება და ავითარებს მათში მყოფ სისხლზე ზეწოლას;ამიტომ სისხლი მოძრაობს ვენებში;

·         სისხლის მხოლოდ ერთი მიმართულებით-გულისკენ დინებას უძრუნველყოფს ვენებში არსებული სარქველები; ვენებში სარქველები მხოლოდ გულის მიმართულებით იღება;

 

ხ

·         არტერიების და ვენების კედლები მრავალშრიანია და სისხლის წნევას უძლებს;

·         კაპილარებში არტერიებთან შედარებით  სისხლის წნევა ძალიან დაბალია;

·         კაპილარების კედლები ძალიან თხელია რაც სისხლსა და ორგანოების უჯრედებს შორის ,აგრეთვე სისხლსა და ფილტვის ალვეოლებს შორის ქიმიურ ნივთიერებათა დიფუზიის სასულებას იძლევა;