ჰიპოთერმია

 

სიცივეს კაცი მოუკლავს?

ცნობილია, რომ ზამთრის სუსხი სხეულის გაკაჟებას, გაჯანსაღებას უწყობს ხელს. ტყუილად ხომ არ გვირჩევენ ექიმები, ზამთარში ცოტა ხნით მაინც წავიდეთ მთის კურორტზე – ინფექციების შემოსევას უფრო ადვილად გაუმკლავდებითო. მაგრამ მეტისმეტი არც სიცივე ვარგა – გადაცივება ორგანიზმისთვის ძალზე სახიფათოა, ზოგჯერ – სასიკვდილოც კი.

ჰიპოთერმია – ასე ეწოდება მდგომარეობას, რომელიც შენობაში თუ მის გარეთ ტემპერატურის მკვეთრი დაცემის შედეგად ვითარდება. ის განსაკუთრებით სახიფათოა ბავშვებისა და ხანდაზმულებისთვის –, მათ თბორეგულაციის მექანიზმები რამდენადმე სუსტი აქვთ და გარემოს ტემპერატურის ნებისმიერ ცვლილებას ძნელად იტანენ.

ჩვენს ორგანიზმს, სისხლძარღვების შევიწროება-გაფართოებით დაწყებული, კანკალით დამთავრებული, ოპტიმალური ტემპერატურის შენარჩუნების არაერთი საშუალება აქვს, მაგრამ ძალიან დაბალ ტემპერატურაზე კომპენსატორული მექანიზმები ნაკლებეფექტურია. შედეგად ზიანდება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ორგანოები.

 

სიცივით გამოცდა

ჰიპოთერმია შეიძლება განუვითარდეს ყველას, ვისაც გარეთ, სიცივეში, დიდხანს უწევს ყოფნა, თუმცა არ არის გამორიცხული, შენობაშიც დაგემართოთ. ამასთან, რისკი არსებობს არა მხოლოდ ზამთარში, არამედ შედარებით თბილ სეზონზეც, თუ წვიმაში მოჰყევით, მეტისმეტად გაოფლიანდით ან ცივი წყლით დასველდით.

სიფრთხილე გმართებთ ზაფხულშიც, თუ შენობა, რომელშიც ბევრ დროს ატარებთ, ძლიერ კონდიცირდება.

ჰიპოთერმიის რისკი იმატებს ზოგიერთი მედიკამენტის ზემოქმედების, ალკოჰოლის  ზემოქმედების, შაქრიანი დიაბეტის, ფარისებრი ჯირკვლის დაავადებების, პარკისონის დაავადების ფონზე.

ყველაზე ხშირად ჰიპოთერმიის მსხვერპლად გვევლინებიან :

* ხანდაზმულები, რომლებიც არაადეკვატურად იკვებებიან, იცვამენ ან თბებიან;

* უმეთვალყურეოდ დარჩენილი ბავშვები;

* ალკოჰოლის ზემოქმედების ქვეშ მყოფი პირები;

* ფსიქიკურად დაავადებულები;

* პირები, რომლებიც ბევრ დროს ატარებენ ღია ცის ქვეშ – უსახლკაროები, ტურისტები, მონადირეები.

 

საშიში სიცივე

აშშ-ში ჰიპოთერმიით ყოველწლიურად რამდენიმე ათასი ადამიანი იღუპება. მათი ნახევარი 65 წელს გადაცილებულია.

ჰიპოთერმია ვერაგია: თავდაპირველად ადამიანი ვერც კი გრძნობს მოსალოდნელ საფრთხეს, ვინაიდან სიცივე თავის ტვინზე მოქმედებს და გონების დაბინდვას, აზროვნების შეფერხებას, სიცივის აღქმის დაქვეითებას იწვევს, ამიტომ მნიშვნელოვანია, ამ დროს თანამდგომი იყოს ფხიზლად, დროულად იეჭვოს მდგომარეობის გაუარესება, გამოიძახოს სასწრაფო და საჭიროების შემთხვევაში პირველადი დახმარებაც გასწიოს. ასე რომ, გულდასმით წაიკითხეთ სტატია და კარგად დაიმახსოვრეთ გადაცივების პირველი ნიშნები და სამოქმედო გეგმა.

 

ვეძებთ მინიშნებებს

როგორც აღვნიშნეთ, საწყის ეტაპზე ჰიპოთერმიაზე ეჭვის მიტანა ძნელია.  თუ ხანდაზმული ბრძანდებით და მარტო ცხოვრობთ, ხშირად უნდა აკონტროლოთ ოთახის ტემპერატურა. ცივ და სუსხიან ამინდში სთხოვეთ ოჯახის წევრებს, მეგობრებს, მეზობლებს, განსაკუთრებული ყურადღება მოგაქციონ, ხშირად მოგინახულონ, დაგირეკონ... თუ თქვენს მახლობლად ხანდაზმული ადამიანი ცხოვრობს, ზამთარში უყურადღებოდ ნუ დატოვებთ – გამუდმებით გყავდეთ ხაზზე.

ჰიპოთერმიის პირველი ნიშნებია:

* ცივი კიდურები;

* შესივებული სახე;

* ფერმკრთალი კანი;

* შენელებული საუბარი;

* კანკალი (თუმცა არა ყოველთვის).

მოგვიანებით ვლინდება:

* მოძრაობის შენელება;

* კიდურების დაუმორჩილებლობა;

* გულის რიტმის შენელება;

* სუნთქვის შენელება;

* გონების დაბინდვა, ცნობიერების დაკარგვა.

ჩვილებთან გადაცივებაზე მიუთითებს ძალიან ცივი ფერმკრთალი ან აწითლებული კანი და სისუსტე.

თუ ამ ნიშნებთან ერთად თერმომეტრმა 35 გრადუსზე ნაკლები აჩვენა, დაუყოვნებლივ დარეკეთ 112-ზე, გამოიძახეთ სასწრაფო და დაიწყეთ პირველი დახმარება:

* უპირველეს ყოვლისა, მოაშორეთ ადამიანი ცივ ან სველ ადგილს;

* თუ შესაძლებელია, გახადეთ სველი ტანსაცმელი;

* დააფარეთ მშრალი პლედი;

* გაუთბეთ სხეულის ცენტრალური ნაწილი;

* თუ თბილი ნივთები არ გაქვთ, გაათბეთ ადამიანი საკუთარი სხეულით – კანით კანთან კონტაქტით;

* დაალევინეთ ცხელი სასმელი, ოღონდ არა ალკოჰოლიანი ან კოფეინიანი – ეს აკრძალულია;

* არ გაათბოთ ცხელი აბაზანით ან სათბურით;

* გათბობის შემდეგ ტემპერატურის შესანარჩუნებლად თბილ გარემოში დატოვეთ. პლედი მოახვიეთ თავზეც.

ძალიან ძლიერი ჰიპოთერმიის დროს ადამიანი გონებას კარგავს და შესაძლოა, სუნთქვაც შეწყვიტოს. გარდაცვლილიც რომ გეგონოთ, მაინც ჩაუტარეთ პირველი დახმარება, სანამ არ გამოფხიზლდება ან სასწრაფო არ მოვა. საბედნიეროდ, ასეთი პაციენტების რეანიმაცია ხშირად წარმატებით ხერხდება.

 

მოყინვა

მოყინვა გადაცივებით გამოწვეული სხეულის დაზიანებაა. უმეტესად ზიანდება ცხვირი, ყურები, ხელისა და ფეხის თითები. დაზიანების ადგილას იკარგება მგრძნობელობა, ფერი. მოყინვამ შესაძლოა სამუდამოდ დააზიანოს სხეული, მძიმე შემთხვევებში ამპუტაციაც კი გამოიწვიოს.

მოყინვის პირველი ნიშანია თეთრი ან მოყვითალო-მონაცრისფრო კანი, რომელიც უჩვეულოდ მაგარი, უხეშია. ასეთ დროს აუცილებლად უნდა შემოწმდეს, აქვს თუ არა ადამიანს ჰიპოთერმიაც, რადგან ეს უკანასკნელი კიდევ უფრო საშიში მდგომარეობაა.

მოყინვის დროს სამოქმედო გეგმა ჰიპოთერმიისას ჰგავს:

* რაც შეიძლება სწრაფად მოათავსეთ მოყინული ადამიანი თბილ ოთახში;

* თუ მდგომარეობა გამოუვალი არ არის, არ შეიძლება სიარული მოყინულ კიდურებზე – ეს დაზიანების ალბათბას ზრდის;

* დაზიანებული უბანი მოათავსეთ თბილ (არა ცხელ) წყალში (ტემპერატურა დაუზიანებელი უბნისთვის ოპტიმალური უნდა იყოს);

* გაათბეთ დაზიანებული ადგილი (მაგალითად, მოყინული ხელები იღლიების ქვეშ ამოადებინეთ);

* არ დაუზილოთ მოყინული უბანი;

* არ გამოიყენოთ გასათბობად სათბური ან რადიატორი.

 

როგორ ავიცილოთ თავიდან ჰიპოთერმია

* პირველი რჩევა, შესაძლოა, სასაცილოც კი მოგეჩვენოთ, მაგრამ ფაქტია, ამ რჩევას შეხვდებით ყველა სამედიცინო პუბლიკაციაში. როგორც ჩანს, საკითხი აქტუალურია. ერთი სიტყვით, თუ არ გსურთ, გადაცივება დაგემართოთ, როგორც შინ, ისე გარეთ თბილად უნდა ჩაიცვათ, განსაკუთრებით – თუ თოვლიან ან წვიმიან ამინდში მოგიწიათ შინიდან გასვლა. არ დაივიწყოთ წყალგაუმატარი ქურთუკი, ფეხსაცმელები და ქუდი.

* ცივ ამინდში სახლში ტემპერატურა 20 გრადუსი უნდა იყოს.

* სითბოს ეკონომიისთვის დაკეტეთ ოთახები, რომლებსაც არ იყენებთ. დაახშეთ ამ ოთახებში სავენტილაციო ხვრელები. თუ ოთახში ნიავი იგრძენით, შეამოწმეთ, ხომ არ უბერავს ორპირი.

* სათანადოდ იკვებეთ. თუ იშიმშილებთ, შემცირდება კანქვეშა ცხიმოვანი ქსოვილი, რომელიც სითბოს შენარჩუნებას უზრუნველყოფს.

* ნურც მეტისმეტად თბილად ჩაიცვამთ. ჭარბი ოფლიანობა სითბოს კარგვას აძლიერებს და ჰიპოთერმიის დამძიმებას უწყობს ხელს.

* არ დააძინოთ ბავშვი (განსაკუთრებით – წლამდე ასაკისა) ცივ ოთახში.

* არ დატოვოთ პატარა მანქანაში მარტო.

 

თუ მანქანაში ხართ და ირგვლივ დასახლებული პუნქტი არ არის:

* მანქანის ანტენას ნათელი ფერის ქსოვილი შემოახვიეთ, რათა სამაშველო სამსახურმა ადვილად დაგინახოთ.

* საბარგულიდან გადმოიტანეთ ყველაფერი, რაც შეიძლება დაგჭირდეთ.

* მთელი სხეული (მათ შორის – თავიც) დამატებით შეიფუთნეთ – პლედით, ტანსაცმლით, გაზეთით, ნებისმიერი სხვა საშუალებით.

* გამათბობელი საათში 10 წუთით ჩართეთ და ოდნავ გამოაღეთ ფანჯარა, რომ ჟანგბადი შემოუშვათ.

* ჯდომის დროს ამოძრავეთ ხელები და ფეხები.

* არ ჭამოთ თოვლი –  ის სხეულის ტემპერატურას დააქვეითებს.

* არ დაიძინოთ.