2. საოჯახო ურთიერთობათა განვითარების ძირითადი ეტაპები

 

·        საზოგადოების განვიტარების ადრეულ საფეხურზე ადამიანები „ჯოგებად’’ ცხოვრობდნენ.

·        მათ არ ჰქონდათ მუდმივი საცხოვრებელი ადგილი,სამეტყველო ენა და საკუთრება

·        ჯოგური ცხოვრება მატი ტავდაცვის საშუალებას წარმოადგენდა.

·        ისინი ქმნიდნენ შრომის უმარტივეს იარაღებს,რომლებსაც საკვების მოსაპოვებლად იყენებდნენ

·        გარკვეულ  ეტაპზე ადამიანებმა მოახერხეს ზოოლოგიურიდან საზოგადოებრივ მდგომარეობაში გადასვლა.

·        მიუხედავად ამისა,მათ შორის ადგილი ჰქონდა მოუწესრიგებელ სქესობრივ ურთიერთობებს,არ იყო ჩამოყალიბებული „ქორწინების’’ და „ოჯახის’’ საწყისი ფორმებიც კი

·        ჯოგის ყველა ქალი ყველა მამაკაცს ეკუთვნოდა.სქესტა შორის ურთიერტობა არავიტარ შეზღუდვას არ ცნობდა.

ხ

·        შრომის და საბრძოლო იარაღების სრულყოფას მოჰყვა  ფუნქციების დანაწილება სქესისა და ასაკის მიხედვიტ.

·        მამაკაცები ძირიტადად ნადირობდნენ,ქალები მცენარეულ საკვებს მოიპოვებდნენ და საშინაო საქმეებს წარმართავდნენ.

·        ცვალებადი  და ერტმანეთთან სუსტად დაკავშირებული ჯოგების ნაცვლად წარმოიშვა  „გვარები’’ [ „სისხლით ნათესავთა ’’ გაერთიანებები ]  , „თემები ’’ [  „გვართა’’ გაერტიანებები] ,“ტომები’’[ „ტთემთა  ‘’ გაერთიანებები]

·        პირველყოფილტა შორის სქესობრივი ურთიერტობა გამორიცხული იყო მხოლოდ მშობლებსა და შვილებს შორის,წინაპრებს და შთამომავლებს შორის.

·        ცოლქმრული ჯგუფები თაობების[ასაკის]  მიხედვით იქმნებოდა;  ანუ  არსებოდა ხანაზმულთა  ცოლქმრული ჯგუფი   , შუახნის თაობის ცოქმრული ჯგუფი,ახალგაზრდა თაობის ცოლქმრილი ჯგუფი.ამ ჯგუფების წევრები ერთმანეთის ცოლ-ქმარს წარმოადგენდნენ;  ჯგუფფის წევრები -ძმები დები,დეიდაშვილები,ბიძაშვილები ერთმანეთის ცოლ-ქმარი იყვნენ;

ხ

·        ოჯახის შემდგომ განვიტარებაში მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იყო და-ძმებს შორის ცოლქმრული ურტიერტობის აკრძალვა

·        ეს შესაძლებელი გახდა „თემის’’  ახლებური წესით შექმნის საფუძველზე.

ერთი ან რამდენიმე წყება დებისა „ახალი თემის’’ ძირითადი ბირტვი ხდებოდა.

ხოლო მათო ძმები-სხვა „თემისა ’’

·        ახლა ასეთ „თემებში ’’ ჰყავდათ „საერთო ქმრები’’[დებს] და „საერთო ცოლები’’[ძმებს]

·        „საერთო ცოლების’’ ერთობა და „საერთო ქმრების’’  არსებობა „თემური   ოჯახების“ ნიშანდობლივ თავისებურებად გადაიქცა

·        ასეთ“ თემურ ოჯახებში’’ უკვე აღარ შედიოდნენ ქმრების დები და ცოლების ძმები.

·        „საერტრო ცოლებს და „საერთო ქმრებს’’ ერთმანეთი „კომპანიონებად’’ მიაჩნდათ.

·        „ცოლების’’ ან „ქმრების’’  „სისხლით ნათესაობა’’  თემში მათი „გვარის’’ დამკვიდრებისათვის ხელსაყრელ პირობებს ქმნიდა.

·        თუმცა,“საერტო ქმრების’’ არსებობისას შეუძლებელი იყო ბავშვის მამის დაგენა

·        ამიტომ, ბავშვის წარმოშობა დედის მეშვებით განისაზღვრებოდა. ბავშვიც დედის „გვარს’’ მიეკუთვნებოდა.

·        მართალია საერთო „თემურ [ჯგუფურ] ოჯახში’’ ყველა ბავშვი ნებისმიერ ცოლს თავის შვილად მიაჩნდა,თუმცა ,ამავე დროს თითოეულ მატგანს თავისი ღვიძლი შვილების სხვებისგან განსხვავებაც შეეძლო.

·        ხ

·        „თემურ ოჯახში’’  „საერთო ცოლების’’ განსაკუტრებულმა მდგომარეობამ შვილების აღზრდის და საოჯახო მეურნეობის წარმარტვის სფეროში,ქმრებთან შედარებით მათმა ფუნქციონალურმა პრიორიტეტმა განსაზღვრა „ჯგუფური ოჯახის’’ საწყის ეტაპზე-„მატრიარქატის’’ არსებობა.

·        მატრიარქატის განვითარებამ საფუძველი დაუდო „ჯგუფური ოჯახიდან’’ „წყვილად ოჯახებზე’’ გადასვლის პროცესს.

·        „დაქორწინების’’ ინიციატორი გახდა ქლი. მან დაიწყო მამაკაცის- ქმრის არჩევა.

·        გაჩნდა პრიმიტიული საქორწინო ცერემონიალის ფორმებიც.

·        ქალის ასეთი აქტიურობა სრულებითაც არ ნიშნავდა მისი თავისუფლებისა და უპირატესობის აღიარებას. უბრალოდ,პირველყოფილი ადამიანი დაბეცავებული იყო არსებობის სიძნელით და ამ სიძნელის დაძლევაში ქალს მეტი ჯაფა და ტვირთი ეკისრებოდა.

·        „წყვილად ქორწინებაზე’’ გადასვლა ჯერ კიდევ არ ნიშნავდა „ინდივიდუალური ოჯახების’’ შექმნას ეს მოგვიანებით მოხდა.

ხ

·        „წყვილადი ქორწინების’’ დამკვიდრების პარალელურად კვლავ რჩებოდა „ჯგუფური ქორწინებების’’ გადმონაშთები: „მრავალქმეიანობა’’[პოლიანდრია] ,“ერთი მამაკაცის რამდენიმე დაზე დაქორწინება’’[სორორატი],“ქვრივი ქალის დაქორწინება გარდაცვლილი ქმრის ძმაზე’’[ლევირატი] „ცოლიანი მამაკაცის სქესობრივი კავშირის თავისუფლება უქმრო ქალებთან[„ჰეტერიზმი’’]

·        მიუხედავად ამისა,პირველყოფილთა საზოგადოებაში სულ უფრო მკვიდრდებოდა „წყვილად ქორწინებაზე’’ გადასვლის აუცილებლობა.

·        „ჯგუფური ქორწინება’’[პოლიგამია] ადგილს უთმობდა „ერთ[თან]ქორწინებას’’[მონოგამიას]

·        „წყვილად ქორწინებაზე’’ გადასვლამ ხელი შეუწყო „ინდივიდუალური ოჯახების’’ მომრავლებას.

·        „მცირე ოჯახებმა’’ აქტიურად შეუწყო ხელი „გვაროვნული თემის ‘’ შიგნით არსებული „საერთო ინტერესების’’ ნგრევას.

·        „თემური მეურნეობა’’ თანდატან კარგავდა მნიშვნელობას.

·        „მცირე ოჯახების’’ მიერ საარსებო საშუალებების საჭიროზე მეტი ოდენობით მოპოვებამ და მოპოვებულის სხვატაგან დაცვის აუცილებლობამ,მიწატმოქმედების და მესაქონლეობის განვიტარებამ თანდატან გამოიწვია ქალის როლის დაკნინება ოჯახისა და მეურნეობის წარმარტვაში.

·        გაუქმდა დედის ხაზით შვილების დადგენის წესი[!]

·        მამაკაცი ხდება ჯერ „გვაროვნული თემის’’  და შემდეგ „ინდივიდუალური ოჯახის’’ მეთაური[!]

·        მამაკაცის „შრომა’’ უფრო „ეფექტური’’ და „მნიშვნელოვანი’’ გახდა.

·        ქალის ძირითადი ფუნქვია „ბავშვის  შობა და მოვლა’’ გახდა.

·        ასე მიმდინარეობადა „პატრიარქალურ ოჯახზე’’ გადასვლა’’

·        მამაკაცის ეკონომიკური მდგომარეობის გაძლიერებას მოჰყვა მისი გაბატონება „პატრიარქალურ ოჯახებში’’. ქალი ქმრის „მსახურად’’ და მისი „ნების’’ შემსრულებლად გადაიქცა.

ხ

·        „ინდივიდუალური ოჯახები’’  წარმატებით ზრდიდნენ თავიანთ  ქონებას და ამ მიზნით იყენებდნენ „სხვის შრომას’’

·        ამ პროცესის შედეგი გახდა „კერძო საკუტრების და „მონობის’’  დამკვიდრება

·        ადამიანების „წყვილად ქორწინების’’  არტახებში   მოქცევამ და მატ შორი ქონებრივმა უთანასწორობამ წარმოშვა - „პროსტიტუცია’’

·        ჩვეულებები და წერილობითი სამართლებრივი აქტები  მამის/ქმრის  საკუტრების უფლებას დაგაბატონებულ მდგომარეობას განამტკიცებდნენ[ მაგ. რომის სამართალი]

·        მონაც საკუთრებად მიიჩნეოდა.იგი სამართლის სუბიექტი კი არა,ობიექტი[ნივთი] იყო.

·        მას არანაირი უფლება არ გააჩნდა,მატ შორის, არც „დაქორწინების უფლება’’.

·        „მონოგამიურ ოჯახზე’’ გადასვლა პროგრესს წარმოადგენდა,მაგრამ“კერძო საკუთრების’’ და „მონობის’’ არსებობის პირობებში იგი ფიქციად იქცეოდა.

·        ქმარს/მამას  ყოველტვის ჰქონდა „ქორწინების პრინციპების’’ დარღვევის უფლება.

·        მამაკაცს შეეძლო „ეყიდა საცოლე’’, „გაექირავებინა’’ ან „გაეყიდა’’ ოჯახის ნებისმიერი წევრი.

·        ცოლი და შვილები მამაკაცის ხელისუფლების ქვეშ იმყოფებოდნენ.

·        ქმრის და მამის დესპოტური უფლებების ფონზე არარაობად ჩანდა დედის და შვილების ის უმნიშვნელო უფლებები,რომლებიც ფორმალურად იყო აღიარებული.

ხ

·        მონათმფლობელობიდან მოყოლებული საუკუნეების მანძილზე ხდებოდა „მონოგამიური  ოჯახის’’ განვითარება.

·        უმეტესად „მონოგამიური ოჯახი’’ მამაკაცის უფლებების გაფარტოების და ქალის უფლებების შეზღუდვის ასპარეზი იყო.

·        ფეოდალიზმის დროს „მონების სრულ უუფლებობას’’ და „ოჯახის შექმნის აკრძალვას’’ ჩაენაცვლა ფეოდალისგან [ბატონისგან] „ქორწინებაზე ნებართვის გაცემა’’ და „პირველი ღამის უფლება’’ [ ილია ჭვჭავაძე „გლახის ნაამბობი’’ მოტხრობა- წაიკითხე]

·        მხოლოდ უკანასკნელ პერიოდში შეიქმნა „მონოგამიური ოჯახის’’ განმტკიცების და უმაღლეს ფორმამდე აყვანის შესაძლებლობა.