რუსთაველი - სამახსოვრო ადგილები(ნაწილი მე-5 - გულანშარო)

 

1.               წასვლა ავთანდილისაგან ფრიდონისასა

2.               ავთანდილისაგან ფრიდონისას მისვლა,ტარიელს რომ გაეყარა

3.               წასვლა ავტანდილისაგან ნესტან-დარეჯნის ძებნად და ქარავანთა შეყრა

4.               ამბავი ავთანდილისაგან გულანშაროს მისვლისა

5.               ფატმანისაგან ავთანდილის გამიჯნურება

6.               წიგნი ფატმანისა ავთანდილთანა სამიჯნურო

7.               წიგნი ავთანდილისა ფატმანის პასუხად მიწერილი

 

ხ

 

·    სტროფი, რომელიც იწყება სიტყვებით „სად წაიყვან სადაურსა ‘’ ,ძალზე პოულარულია.ხშირია მისი ციტირების ან მასთან შეხმიანების შემთხვევები. ამ სტროფის მოტივი საბედისწერო წინასწარმეტყველებასავით აუხდათ -თავად რუსთაველს,თეიმურაზს,არჩილს,ვახტანგ მე-6-ს,საბას,ბესიკს,გურამიშვილს,ბარათაშვილს

 

გაეცანი  პოეტ მიხეილ ქვლივიძის ლექსს „პასუხი’’ :

 

პასუხი

მაშ, შენ ამბობ, რომ არ ჰყოლია მტრები რუსთაველს,

არ გაჰქცევია სამშობლოდან სულთამხუთავებს

და რომ მარტოდენ უიმედო ტრფობის ბრალია,

თუ ამ ქართველმა უცხოეთში სული დალია?!

იქნებ ტრფიალმა გადახვეწა ყველა მელექსე:

თეიმურაზი, არჩილ მეფე, ვახტანგ მეექვსე,

საბა-სულხანი გამოაწყო ბერის კაბაში,

ძვალთშესალაგი დაუკარგა ბესიკ გაბაშვილს,

მამულს მოსწყვიტა სამუდამოდ გურამიშვილი

და ბარათაშვილს ამოჰხადა სული შიმშილით?!

იქნებ ტრფიალმა ჭავჭავაძეს ესროლა ტყვია

ან სიყვარულმა ჰკრა მაჩაბელს ხელი სამიწე,

ან იქნებ იმას სიყვარული სახელად ჰქვია,

რამაც შეშალა მთის არწივი მოჩხუბარიძე?!

არა! ქართველთა გზა როდია ასე იოლი:

თვითმკვლელობაა

დიდი საქმის ჩვენში დაწყება...

სარკმელს გააღებს ამღვრეული გალაკტიონი

და ქვაფენილებს

შურდულივით

დაენარცხება!

შურის და მტრობის მსხვერპლი ხდება ყველა დიდი ადამიანი- ასეთია ამ ლექსის აზრი

 

·       ავთანდილი   პლანეტებს შეჰღაღადებს და შემწედ მოუხმობს მათ.

     ავთანდილის ხმას მთელი სამყარო ყურს უგდებს.

მნათობთა შესახებ რუსთაველის ცოდნა სრულად შეესატყვისება მისი ეპოქის ასტრონომიულ  ცოდნას.

 

 

·         ყურადღება მიაქციე ფრიდონის საჩუქარს ავთანდილისათვის მულღაზანზარიდან მისი გამგზავრების წინ. ფრიდონის ეს საჩუქარი შემდეგში მნიშვნელოვან როლს ითამაშებს;

·         პოემაში ნაჩვენებია საზოგადოებრივი ცხოვრების შემაფერხებელი ძალა - მეკობრეები,რომელთაც ავთანდილი სასტიკად უსწორდება.ეს პატრონყმური საზოგადოების სასიცოცხლო ინტერესების დაცვის მაგალითია.(გაიხსენე რა მოჰყვა მეკობრეთა მიერ კახთ ბატონის ჯორების გატაცებას გურამიშვილის „დავითიანში“)

·       ვაჭართა მთავარი ამ ქვეყნიური მიზანი სიმდიდრე გამხდარა და არა სულიერი ღირებულებები.ყურადღება გაამახვილე რამხელა სხვაობაა პოემის რაინდ გმირებსა და ვაჭრებს შორის.

·           განსაკუთრებული ყურადღება მიაქციე სტროფს,რომელშიც მთელი სიცხადით არის ნაჩვენები ვაჭრული ურთიერთობის ძირითადი განმსაზღვრელი ნიშნები:დღენიადაგ სარგებელზე და მოგებაზე ფიქრი,უგვარო და უქონელი ადამიანების სწრაფი ქონებრივი აღზევება და სწრაფი დაწინაურება,რასაც პატრონყმური ურთიერთობის ფეოდალური წესი საფუძველშივე გამორიცხავს;

·          ქართულ მწერლობაში რუსტაველამდე არ ასახულა პერსონაჟი,რომელსაც უარყოფითთან ერთად დადებითი თვისებებიც ექნებოდა.ფატმანი მეორეხარისხოვანი პერსონაჟი,ქვენა გრძნობებს აყოლილი ქალი,წრფელად შიყვარებს განსაცდელში მყოფ ნესტანს,ბოლოს ავთანდილისადმი ლტოლვას დათრგუნავს,თავისი უანგარობით და ერთგულებით მთავარ გმირთა მიზნის მიღწევას შეუწყობს ხელს და მათ დიდ სიყვარულს   დაიმსახურებს;

·        ერთ-ერთ თავში ჩართულია ეპიზოდი,რომელიც თანამედროვე მკითხველს საფიქრალს უჩენს; კერძოდ,რატომ გაუსწორდა ავთანდილი ასეთი სისასტიკიტ ჭაშნაგირს ?რატომ მოკლა სრულიად უდანაშაულო მცველები ?მოწონებას,ცხადია,ვერც ბეჭდიანი თითის მოჭრა დაიმსახურებს.ბუნებრივად ჩნდება კითხვა :ასეთი ფაქტები ჩრდილს ხომ არ აყენებს პოემის ერთ-ერთ მთავარ გმირს- ავთანდილს ?

 

შუა საუკუნეებში გმირთა მიერ დიდი მიზნის მიღწევის გზაზე ჩადენილი საჩოთირო ესა თუ ის ქმედება,იმჟამინდელი რწმენა-წარმოდგენებით,არაარსებით,უმნიშვნელო „წვრილმანებად „ მიიჩნეოდა და არა ისეთ საქციელად,რასაც დღეს,ახალი დროს თვალთახედვით ძალზე მკაცრი შეფასება ეძლევა.

 

·   ერთ-ერთ სტროფში საუბარია დიაცის მოღალატე ბუნებაზე,რის გამოც მასთან საიდუმლო არ ითქმის.

 

ხ

  სამახსოვრო ადგილები :

 

va, sofelo, raSigan xar, ras gvabrunveb, ra zne gWirsa!

yovli Seni mondobili niadagmca Cemebr tirsa!

sad waiyvan sadaursa, sad aRufxvri sadiT Zirsa?!

magra RmerTi ar gaswiravs kacsa, Sengan ganawirsa.

ხ

kaci ar yvela sworia, didi Zes kaciT kacamdis

ხ

vardi Wneboda, Rreboda, alvisa Sto irxeoda;

broli da lali gaTlili laJvardad gardiqceoda;

ხ

`aha, mmowmoben varskvlavni, Svidnive memowmebian:

 mze, otaridi, muSTari da zual CemTvis bndebian,

mTvare, aspiroz, marixi movlen da mowmad myvebian.

mas gaagonen, ranica cecxlni uSretni mdebian

ხ

ra esmodis mRera ymisa, smenad mxecni movidian,

misve xmisa sitkbosagan wyliT qvanica gamosxdian,

ismendian, gakvirdian, ra atirdis, atirdian;

imRers leqsTa sabraloTa, Rvarisaebr cremlni sdian.

ხ

movidian Sesamkoblad qveyniT yovlni sulierni:

kldiT nadirni, wyalSig Tevzni, zRviT niangni, ciT mfrinvelni,

indo-arab-saberZneTiT, maSriyiT da maRribelni,

rusni, sparsni, mofrangeni da misreTiT megviptelni

ხ

 

პერიფრაზი:

ტარელთან განშორების შემდეგ ავთანდილი   ადამიანის ხვედრზე  და მის ყოფაზე ფიქრობს:

„ვა, სოფელო,რაშიგან ხარ,რას გვაბრუნებ რა ზნე გჭირსა!

ყოვლი შენი მონდობილი ნიადაგმცა ჩემებრ ტირსა !

სად წაიყვან სადაურსა,სად აღუფხვრი სადით ძირსა ?!

მაგრამ ღმერთი არ გასწირავს კაცსა,შენგან განაწირსა .

ადამიანი „სოფელს“ ამ ქვეყნიურ სიცოცხლეს  „ენდობა“ მაგრამ ეს „ნდობა“ ხშირად ძვირი უჯდება .ერთადერთი იმედი მხოლოდ  ღმერთია,მხოლოდ მისი ნდობა შეიძლება.

ავთანდილმა იცის  ამ ქვეყანაზე ამ „სოფელში“ დიდი განსხვავებაა ადამიანებს შორის :

„კაცი არ ყველა სწორია,დიდი ძეს კაცით კაცამდის“

ამიტომ  უმძიმს ტარიელთან განშორება.

თინათინის მოგონება კი ჭირზე ჭირს უმატებს

„ვარდი(ავთანდილი)ნ ჭნდებოდა,ღვრებოდა,ალვისა შტო ირხეოდა,

ბროლი და ლალი გათლილი ლაჟვარდად გარდიქცეოდა“(ლურჯდებოდა)

 

ავთანდილი მიმართავს მზეს: მზეო შენ თინათინს გევხარ და ის შენი მსგავსია,ამიტომ მიხარია შენი ნახვა,მძლეთა მძლე მზეო,ვინც  მდაბალთ აამაღლებ.  მე ნუ გამყრი თინათინს „ნუ შემიცვლი ღამედ დღესა“

ავთანდილი მიმართავს ზუალს(სატურნს)-მომიმატე ცრემლი ცრემლსა,გული შავად შემიღებე,დამიბნელე.კაეშნის(სევდის) მძიმე ტვირთი ამკიდე თინათინს კი გადაეცი ,რომ ავთანდილი მისია და მისთვის ტირის

ავთანდილი მიმართავს მუშთარს(იუპიტერს)-ღვთაებრივი სამართლის ბრჭევ,მოდი და გააჩინე სამართალი,არ გაამრუდო იგი  არ წაიწყმიდო ამით სული.მართალი ვარ და შემიბრალე რატომ მტანჯავ ისედაც თინათინისთვის დატანჯულს.

ავთანდილი მიმართავს მარიხს(მარსს)- მოდი უმოწყალოდ დამჭერი შენი ლახვრით.შემღებე და დამსვარე წითლად სისხლით(მარსი წითელი პლანეტაა) შემდეგ თინათინს უამბე ჩემი ტანჯვის შესახებ

ავთანდილი მიმართავს ასპიროზს(ვენერა,ცისკრის ვარსკვლავი,მთიები )- შენ აძლევ სილამაზეს „კეკლუცთა“ (ლამაზმანებს) და მერე ჩემსავით საწყლად დაგდებ მიჯნურებს,გონებას  აურევ. მოდი რამე მიშველე თინათინმა დამწვა

ავთანდილი მიმართავს ოტარიდს(მერკური)-ყველაზე უფრო შენ გგავარ.“მზე მაბრუნებს,არ გამიშვებს,შემიყრის და მიმცემს წვასა“.დაწერე ჩემ ჭირთა შესახებ  მელნად ჩემს ცრემლებს მოგცემ კალმად კი ჩემს ტანს მოგცემ.

ავთანდილი მიმართავს მთვარეს-შემიბრალე  რადგან  თინათინი მე ისევე მექცევა როგორც შენ გექცევა მზე. თინათინი ანუ  “მზე გამავსებს,მზევე გამლევს“ მას უამბე რა მჭირს როგორ ვისჯები,მიდი უთხარი რომ მისი ვარ და მისთვის ვკვდები.

ავთანდილი 7 მნათობს (რუსთაველის დროს ამ პლანეტებს იცნობდნენ მხოლოდ)  მოწმედ იხმობს, რათა მათ გააგონონ თინათინს რა უშრეტი ცეცხლით იწვის.

ავთანდილი ისევ ერევა საკუთარ გრძნობებს და გულსა ეტყვის :

„რას გარგებს მოკვლა თავისა ?ეშმა ძმად თურმე გძმობია“

ჭირში თავის მოკვლაზე ფიქრი მაცდურისაგანაა .ეგ არ არის გამოსავალი.

გამოსავალი  მოთმინებაა ,თუ ჭირს ვერ მოითმენ, ლხინის მოთმენა რა ბედენაა. მოთმინება ჭირს უნდაო.

„თუ ჭირსა არ დასთმობ ლხინი რა დასათმობია ?“

მიუყვება ავთანდილი აღმოსავლეთისკენ ზღვის ნაპირს და მიდის  სიმღერით ფრიდონისაკენ.

„რა ესმოდის მღერა ყმისა სმენად მხეცნი მოვიდიან

მისვე ხმისა სიტკბოსაგან წყლით ქვანიცა გამოსხდიან

ისმენდიან,გაჰკვირდიან,რა ატირდის ატირდიან;

იმღერს ლექსთა საბრალოთა ,ღვარისაებრ ცრემლნი სდიან“

 

ხ

სამახსოვრო ადგილები :

yma mtirali samocdaT dRe zRvisa pirsa miva gzasa;

SoriT naxna, menaveni modiodes Sigan zRvasa;

moicada, hkiTxa: `vin xarT, Tqven amisa gnukev Tqmasa,

es samefo visi aris, an hmorCilobs vissa xmasa?

ხ

aqamdis mzRvari TurqTaa, momzRvrea fridon mzRvrebiTa;

ხ

`nuradin fridon mefea ama qveynisa Cvenisa,

 moyme mxne, uxvi, Zlieri, ficxlad momxltomi cxenisa;

ხ

me mefesa Tqvensa veZeb, maswavleT, Tu siT wavide,

ra viaro, odes mival, an gzasa aqvs ra sidide?

ხ

moaxsenes: `ese gzaa mulRazanzars mimavali,

mun dagxvdebis mefe Cveni mSvild-ficxeli, maxvil-xrmali;

ხ

kacni wavides; dabrunda yma gzasa Tavis-winasa,

visi hgavs tani sarosa da visi guli rkinasa;

miacorvebs da miubnobs, mosTqvams missave lxinasa,

nargisni quxan, cremlsa wvims, Carcxis brolsa da minasa.

ხ

mulRazanzars mieaxla, adre dalevs gzasa grZelsa;

mindors naxa spa laSqarTa da nadirTa hgvandes msrvelsa,

yovlgniT alya Semoekra, mosdgomodes gare velsa,

isvrian da izaxian, mxecTa sWrian viTa mWelsa.

ხ

maT laSqarTa yolbsa Sua orbi siTme gardmofrinda;

ymaman cxeniT Seutiva, gaamayda, ar SeSinda,

Sestyorca da Camoagdo, daeca da sisxli sdinda,

gardaxda da frTeni dasWrna, wynarad Sejda, ar aqSinda

ხ

iqiT da aqaT uvlides, zogni ukana hyvebodes,

verca hkadrebdes: `vin xaro~, verca ras eubnebodes.

ხ

ra tariel moismina, fridons Wiri usubuqda,

TvalTaT cremlni gardmoscvivdes, guli ufro auCuqda,

monaqrolman vardi dazra, wamwamTagan buqi buqda;

ხ

moexvivnes erTmanerTsa, ucxoobiT ar dahridon;

TviT usaxod fridons yma da moewona ymasa fridon;

ra mWvretelTa igi naxon, mze maTTana gaaflidon,

ხ

yma fridons etyvis: `iswrafvi, vici, ambisa Txrobasa,

giambo, vin var, siT moval, vinaTgan hlami cnobasa,

anu siT vicnob tariels, anu rad vityvi Zmobasa,

igi Zmad mixmobs, Zma xaro, Tuca Zliv Rirs var ymobasa.

 

`me var yma rostan mefisa, moyme arabeTs zrdilobiT,

didi spaspeti, saxelad mixmoben avTandilobiT,

Ze didebulTa did-gvarTa, zrdili mefeTa SvilobiT,

sakrZalavi da ukadri, myofi arvisgan cilobiT

ხ

`qali marto qvabsa Sigan zis mtirali, creml-nawTomi;

yma nadirsa unadirebs, lomis lekvsa viTa lomi,

ხ

`mis ymisa cecxli medebis, vtiri cremliTa cxeliTa;

Semebralnes da gavSmagdi, gavxe guliTa xeliTa;

mominda misTa wamalTa Zebna zRviTa da xmeliTa;

ხ

gamomirCie, siT mijobs Zebna mis mzisa zenisa,

misTa mWvretelTa lxinisa, ver-mWvretTa amazrzenisa

ხ

ra mogeSorve, mas aqaT sicocxle momZulvebia;

Tuca Sen Cemad ara gcals, me SenTvis momsurvebia;

Sen uCemoba lxinad giCns, me dia mimWirvebia,

oxer sicocxle uSenod, sofeli gamarmebia!

ხ

dasxdes, Seiqmna puroba, gaamravlebdes maxalsa,

umaspinZlebdes avTandils, viTa mzaxali mzaxalsa,

moiRebdian WurWelsa turfasa, axal-axalsa,

ხ

gaTenda, banes avTandil, ricxvi Zes mun atlasisa,

Sesamoseli Semoses drahknisa bevr-aTasisa,

Seartyes welTa sartyeli, daudebeli fasisa.

ხ

dgoma mgzavrisa cTomaa, kargsa iqms, Tavsa swvrTidesa

ხ

Tana ymaTa wamogatan, imsaxuren, iaxleni,

abjari da sagebeli, erTi jori, erTi cxeni.

ar waitan, gairjebi Rawvi-vardi creml-nadeni~.

 

moasxna oTxni monani, misandobelni guliTa,

sruli abjari sakaco qafiTa, sabarkuliTa,

samoci litra wiTeli awoniT, ar-nakluliTa,

erTi taiWi uebro, miT unagriTa sruliTa.

 

erTsa jorsa wviv-magarsa sagebeli aukida;

ხ

zari mis ymisa gayrisa gaxda, miecnes-wuxilsa.

moatydes moqalaqeni, larsa vin hyidda, Tu xilsa;

xma zaxilisa maTisa hgvanda aerTa quxilsa,

ხ

 

 

მიუყვებოდა ავთანდილი ზღვის ნაპირს.სამოცდამეათე დღეს ზღვიდან მომავალი ნავები დაინახა.მოიცადა.ჰკითხა „ვინ ხართ ? ეს სამეფო ვისი არის ?“

მენავეებს ავთანდილი მოეწონათ.უპასუხეს, აქამდე თურქთა ქვეყანა იყო,აქედან კი ფრიდონის სამეფო იწყება.ამ ქვეყნის მეფე ნურადინ ფრიდონია,მხნე,უხვი ,ძლიერი,შესანიშნავი მხედარი.არავის შეუძლია მისი ვნება.ისაა ჩვენი პატრონიო.

 

ავთანდილმა  მენავეებს უთხრა ,თქვენი მეფეს ვეძებ,მასწავლეთ საით წავიდე  რა სიდიდის გზა უნდა გავიაროო .მენავებმა უწინამძღვრეს.აჩვენეს მულღაზანზარისკენ მიმავალი გზა.იქ დაგხვდება ჩვენი მშვილდ-ფიცხელი და მახვილ ხმლიანი მეფეო.აქედან 10 დღეში მიხვალო.ავთანდილი დაემშვიდობა მისი გარეგნობით მოხიბლულ მენავეებს და წავიდა.

მისი განწყობა ისევ ძველებურია „ნარგისნი ქუხან,ცრემლსა წვიმს,ჩარცხის ბროლსა და მინასა „

გზაში უცხო  ადამიანები „მოეხვივნიან საჭვრეტლად“,“უამბობდიან“ თუ რამეს ჰკითხავდა მათ,“მსახურებდიან“ და „ჰყმობდიან“.

 

მულღაზანზართან მისვლას 10 დღეზე ნაკლები მოანდომა

.ალყა შემორტყმული მინდორი დაინახა.ალყაშემორტყმულ მინდორზე მულღაზანზარის მეფე ფრიდონი ნადირობდა.ავთანდილი მონადირეებისკენ წავიდა.გზაში მონადირეებს თავდაღწეული ორბი ისრით ჩამოაგდო.მონადირეებმა შენიშნეს.ალყა მოშალეს და ავთანდილს შემოეხვივნენ.

„ვერცა ჰკადრებდეს: „ვინ ხარო“ ,ვერცა რას ეუბნებოდეს „

 

მეფე ფრიდონი 40 კაცით გორაკზე იდგა.ალყის მოშლა შენიშნა .გაუკვირდა და ეწყინა.მონა გაგზავნა ამბის გასაგებად.მონა სწრაფად მივიდა  მაგრამ ავთანდილის დანახვაზე“დადგა,თვალნი გაურეტდეს,დაავიწყდეს სიტყვის თქმანი „

 

ტარიელის „ძმად-ფიცი“ ვარ თქვენს სანახავად მოსულიო დააბარა ავთანდილმა მონას ფრიდონთან.

„ტარიელი“ როგორც კი გაიგონა,ფრიდონი ავთანდილისკენ დაიძრა;

 

„მოეხვივნენ ერთმანერთსა უცხოობით არ დარიდონ ;

თვით უსახოდ ფრიდონს ყმა და მოეწონა ყმასა ფრიდონ „

 

ფრიდონი კარგი შესახედავი ვაჟკაცია მაგრამ ავთანდილმა დაჩრდილა ფრიდონი

„ მზე უჩინო იქმს მნათობთა,რა ახლოს შეიყრებიან

დღისით ვერ ნათობს სანთელი და ღამით შუქი ჰკრთებიან“

 

ნადირობა მოშალეს და ფრიდონის სასახლისკენ გაემართნენ;

გზაში ავთანდილმა ფრიდონს უთხრა:

ვიცი გეჩქარება გაიგო ვინ ვარ და საიდან ვიცნობ ტარიელს.მე ვარ არაბეთის მეფის როსტევანის ყმა და სპასპეტი, დიდ-გვაროვანი,მეფის გაზრდილი,მქვია ავთანდილი.

ერთ დღეს ნადირობისას როსტევანმა და მე ვნახეთ ტარიელი,მოვიწვიეთ არ მოვიდა.ჩვენ გვეწყინა.მეფემ მის შესაპყრობად სპა გაგზავნა,მან ზოგს მხარ-თეძო დაულეწა ზოგს სული ამოხადა.მეფემ პირადად შეუტია.ტარიელმა მეფე იცნო ,ცხენს სადავეები მიუშვა და ჩვენს თვალწინ გაქრა.ვეძებეთ,კვალი ვერ ვიპოვეთ.ეშმაკისეულად ჩავთვალეთ.მეფე დანაღვლიანდა.მოშალა ნადიმობა და ნადირობა.მე ვეღარ გავძელი ,გამოვიპარე ამბის გასარკვევად. 3 წელი ვეძებე.მის მიერ დაჭრილ ხატაელებს გადავეყარე იმათ მიმასწავლეს  მისი გზა.ვიპოვე.შემიტკბო და შემიყვარა, როგორც ძმა .დევებისთვის გამოქვაბულები წაურთმევია და მარტო ასმათი ახლავს.როგორც ლომი თავის ლეკვს ნანადირევს მიუტანს ხოლმე ისე მიაქვს ნანადირევი ასმათთან.მის გარდა არავის ნახვა არ სურს.მე მომიყვა თავისი და ნესტანის ამბავი.მთვარესავით შეუჩერებლად დახეტიალობს.ზის შენეულ ცხენზე თითქმის არ ჩამოდის.ნადირივით ერიდება ადამიანებს.მე მისი ცეცხლი მომედო,შემეცოდა.მომინდა მისი დახმარება.დავბრუნდი ვინახულე ჩემი პატრონი,არაბეთის მეფე.დავეთხოვე და გამიწყრა. უარი მითხრა.მივატოვე ის და ლაშქარი,გამოვიპარე და მას მერე ვეძებ ტარიელის წამალს .შენი ამბავიც ტარიელმა მიამბო.მირჩიე

„გამომირჩიე,სით მიჯობს ძებნა მის მზისა ზენისა

მისთა მჭვრეტელთა ლხინისა,ვერ-მჭვრეტთა ამაზრზენისა“

 

ფრიდონს 7 წელი იყო არაფერი სმენოდა ტარიელზე.ახლა მისი ამბავი რომ მოისმინა  „მოთქმითა შვენიერითა“ მოიგონა ტარიელი.“რა მოგეშორვე მას  აქათ სიცოცხლე მომძულვებია“ და სხვა.

 

ქალაქში(მულღაზანზარი) შევიდნენ.იქ დახვდათ მოკაზმული სასახლე.

„მონანი ტურფად მოსილნი“-ლამაზად ჩაცმული მთელი სამეფო კარი

„შეჰფრფინვიდიან ავთანდილს გულითა სრულ-წასულითა“

 

დიდი მასპინძლობა გაუმართეს ავთანდილს

„იქით-აქათ დიდებულნი წარიგებით ათჯერ -ათი“

ხ

„უმასპინძლებდეს ავთანდილს ,ვითა მზახალი მზახალსა

მოიღებდიან ჭყრჭელსა ტურფასა ახალ-ახალსა“

ხ

„გათენდა,ბანეს ავთანდილ,რიცხვი ძეს მუნ ატლასისა,

შესამოსელი შემოსეს დრაჰკნისა ბევრ ათასისა

შეარტყეს წელთა სარტყელი,დაუდებელი ფასისა“

 

ავთანდილს ეჩქარებოდა მაგრამ რამდენიმე დღე ფრიდონთან დაყოვნდა.

ფრიდონთან ერთად სანადიროდ გადიოდა და დროს ატარებდა.

„სწორად ხოცდა შორს თუ ახლოს,თუ რას ხელსა მიაპყრობდა“

 

რამდენიმე დღის შემდეგ ფრიდონს უთხრა შენთან გაყრა სიკვდილივით მიძნელდება,ვიცი საკუთარ თვს ვავნებ ამით,მაგრამ დრო აღარ მაქვს ,გრძელი გზა მაქვს და სასწრაფო საქმე მაქვს

„დგომა მგზავრისა ცთომაა,კარგსა იქმს თავსა სწვრთიდესა“

სადაც ნესტანი ნახე გთხოვ ის ადგილი მიჩვენო ზღვის ნაპირზეო.

 

ფრიდონმა უპასუხა ვიცი რომ არ გცალია,წადი ღმერთი გიწინამძღვრებს და შენი მტერი დაემხობაო.ოღონდ გაკადრებ,მარტო შენი წასვლა არ გამოვა ყმებს გაგატან და იმსახურეო.მისცა ოთხი სანდო მონა სრულად აღჭურვილი,სამოცი ლიტრა წითელი(ოქრო),ერთი უებრო ტაიჭი უნაგირით და აკაზმულობით და ერთი დატვირთული წვივ -მაგარი ჯორი .შემდეგ გააცილა.

 

ავთანდილის წასვლა ხალხმა განიცადა

„მოატყდეს მოქალაქენი,ლარსა ვინ ჰყიდდა თუ ხილსა;

ხმა ზახილისა მათისა ჰგვანდა აერთა ქუხილსა“

 

ავთანდილი და ფრიდონი ზღვასთან იმ ადგილას მივიდნენ სადაც ფრიდონმა ნესტანი ნახა .ფრიდონმა უამბო .აქ მოიყვნეს ზანგმა მონებმა ნავით ნესტანიო. ცხენი გავქუსლე მათკენ გადაწყვეტილი მქონდა ძალით წამერთმია მათთვის იგიო.შორიდან შემნიშნეს და სანამ მივუსწრებდი ნავით შეცურეს ზღვაშიო.

 

ერთმანეთს გადაეხვივნენ

 

„გაიყარნეს გაუყრელნი ძმად-ფიცნი და ვითა ძმანი

ფრიდონ დადგა,ყმა წავიდა,შემხედველთა მკვლელი ტანი“

 

 ხ

სამახსოვრო ადგილები :

avTandil marto zRvis pirsa miva oTxiTa moniTa,

wamalsa tarielissa eZebs yovliTa RoniTa,

ხ

qedsa gardadges, aqlemni auCndes lar-kidebulni.

moqaravneni zRvis pirsa dayriT dges, daymunvebulni.

ხ

mun qaravani uricxvi idga mis zRvisa kidesa.

SeiWirvebdes, Wmunvides, verca dges, verca vlidesa.

ხ

usam iyo qaravnisa uxucesi, kaci brZeni.

moaxsena xotba sruli, daloca da uqna zneni.

hkadres: `xmelTa sinaTleo, Sen amoxve Cveni mlxeni,

Camoxe da mogaxsenoT ambavi da saqme Cveni~.

 

gardaxda. hkadres: `Cven varTo mobaRdadeni vaWarni,

mahmadis sjulis mWiravni, arodes gvisvman maWarni,

zRvaTa mefisa qalaqsa savaWrod gardmonaWarni,

saqonel-srulni, mdidarni, ar larni gvqonan naWarni

ხ

`Tqva: «qaravani egviptiT gamovemarTeT eriTa,

zRvasa SevediT tvirTulni lariTa mraval-feriTa,

mun mekobreTa dagvxoces Zelis saxnisis wveriTa;

ხ

`lomo da mzeo, esea mizezi aqa dgomisa,

dabrunvebiTa gvecemis ziani ar-sazomisa;

SevideT, va Tu dagvxocnen, Zali ara gvaqvs omisa,

da verca vdgaT, verca wasrulvarT, Rone wagvslvia rComisa

ხ

me mivindob sisxlTa TqvenTa, Semovisxam, da-ca-mwvTebis,

vinca gebrZvis, xrmali Cemi mbrZolTa TqvenTa daacvTebis~.

ხ

moqaravneni aivsnes sixaruliTa didiTa,

Tqves: `yma vinmea Wabuki, ara Cvenebrve ridiTa,

aqvs Tavisagan imedi, viyvneT guliTa mSvidiTa~.

ხ

siamovnisa dariTa iares, ar siZneliTa.

maTi badraga avTandil uZRvis guliTa qveliTa.

gamoCnda navi mekobre droSiTa metad grZeliTa,

mas navsa navTa salewlad saxnisi hgia ZeliTa.

 

kiodes da modiodes, izaxdes da buksa hkresa;

SeuSinda qaravani maT laSqarTa sididesa

ხ

`ugangebod veras mizmen, Se-ca-mebnen xmelTa spani;

gangebaa, ar davrCebi, laxvarnia CemTvis mzani;

 ver mixsnian ver cixeni, ver moyvasni, verca Zmani,

- vinca icis ese asre, Cemebrvea gulovani.

 

Tqven, vaWarni, jabanni xarT, omisaca umecarni,

Sors isriTa ar dagxocnen, CaixSeniT Tana karni;

marto mnaxeT, viT Seveba, viT vixmarne lomni mklavni!

mekobrisa navisani sisxlni hnaxneT monaRvarni

ხ

Caicva tansa abjari qceviTa vefxebr mkrCxaliTa

.mas xelTa keti rkinisa hqonda xeliTa caliTa;

navisa Tavsa guliTa wadga SiS-SeuvaliTa,

viTa mWvretelni WvretiTa, mterni daxocna xrmaliTa.

kiodes igi laSqarni, xma maTi ar gawydeboda,

aZgeres Zeli, romelsa zeda saxnisi hgeboda;

yma navis Tavsa uSiSrad qve dga, ar Ture krTeboda,

keti hkra, Zeli mostexa, loms mklavi ar udrkeboda.

 

Zeli mostexa avTandil, darCa nav-dauleweli;

SeSindes igi laSqarni, gza Zebnes gardsaxveweli;

 veRar gaeswrnes, garduxda mterTa mi da mo mleweli;

ar darCa kaci cocxali mun misgan daufreweli.

 

maT laSqarTa gul-uSiSrad asre hxocda, viTa Txasa;

zogi navsa Seanarcxis, zogsa hyrida Sigan zRvasa;

erTmanerTsa Semostyorcis, rva cxrasa da cxra hkris rvasa;

dakodilni mkvdarTa Sua imalvian, malven xmasa.

 

gaumarjvda omi maTi, viTa swadda missa gulsa.

zogTa hkadres zenaari: `nu dagvxoco, Sensa sjulsa!~

ar daxocna, daimonna, dahrComoda raca wylulsa.

marTlad ityvis mociquli: `SiSi Seiqms siyvarulsa~.

 

kaco, Zalsa nu iqadi, nuca mohkvex viTa mTrvali!

aras gargebs Zliereba, Tu ar Segwevs RmrTisa Zali!

didTa xeTa moerevis, mcire daswvavs naberwkali,

RmerTi gfaravs, sworad gahkveTs, SeSa vis hkra, Tunda xrmali

ხ

qaravanman izriala, Tqves: `ufalo, madli Senda!

mzeman Suqni Semogvadgna, Rame bneli gagviTenda~.

 

moegebnes, akocebdes Tavsa, pirsa, ferxTa, xelsa;

hkadres qeba usazomo mas turfasa saqebelsa:.

ხ

amoa, kargsa moymesa ra omi gahmarjvebodes,

amxanagTaTvis ejobnos, vinca mas Tana-hxlebodes.

miulocviden, aqebden, maT agre myofTa swbebodes,

hSvenodes dakodiloba, cotai rame hvnebodes.

ხ

igi navi mekobreTa mas dRe naxes, ar axvales,

 mun debulTa saWurWleTa amarimca viT daTvales!

 maTsa navsa gardmoiRes, navi srulad gardmocales;

dalewes da zogi dawves, SeSa dramad ar gacvales.

ხ

RmerTsa Seesma nakadi, raca Tqven TvalTa gdenia,

man dagarCinna; me ra var? me, glax, ra momilxenia!

 ra ginda momceT, ras vaqmnev? me var da Cemi cxenia!

 

me Tuca ramca mindoda saWurWle dasadebeli,

Cemsaca mqonda uricxvi, usaxo lar-sagebeli;

ras vaqmnev Tqvensa? rad minda? oden var Tqveni mxlebeli;

sxvagan rame mic sxva saqme Tavisa wasagebeli.

ხ

`Jamamdis Cemsa nu ityviT ar Tqvensa patronobasa,

«TviT Tavadia Cveni», TqviT, nu mixmobT Wabukobasa.

 me savaWrosa Cavicvam, daviwyeb jubaCobasa;

Tqven SeminaxeT namusi, Tqvensa da Cemsa Zmobasa!

ხ

Sehfrfinvidian avTandils, qebasa Seasxmidian,

mas margalitsa mas ymasa, kbilTave fersa, sZRvnidian

ხ

ავთანდილი ისევ ზღვის ნაპირს მიუყვებოდა .ისევ თინათინს იგონებდა ამჯერად ეს მოგონებები მის გულს ლხენით ავსებდა.ისევ მისთვის  „გასამსალებულ“(გამწარებულ)საწუთროზე ფიქრობდა.ამჯერად ავთანდილი მარტო აღარ იყო მას თან 4 მონა ახლდა.ერთ დღეს ქედზე ავიდა და აქლემების ქარავანი დაინახა.მოქარავნეები ზღვის პირას შეწუხებულები იდგნენ.ავთანდილი მიესალმა მათ და ვინაობა გამოკითხა(ის ხომ ყველა შემხვედრს ნესტანის ამბავს ეკითხებოდა).ქარავნის უხუცესი აღმოჩნდა უსამი,ხოლო ქარავანი ბაღდადელი ვაჭრებისა.ვართ მაჰმადიანები,ღვინო და მაჭარი არასოდეს დაგვილევიაო ანუ მორწმუნე მაჰმადიანები ვართო.ზღვათა მეფის ქალაქს მიმავალი სავაჭროდ.მიგვაქვს უამრავი საქონელიო.

აქ ახლა ზღვის პირას ცოცხალ-მკვდარი  კაცი ვიპოვეთ,ვუშველეთ და იმან გვითხრა ზღვაში არ შეხვიდეთ თორემ მეკობრეები დაგხოცავენ.მოგვიყვა.ჩვენც ვიყავით ქარავანი ეგვიპტიდან,ზღვაში შევედით ჩვენი საქონლით.ზღვაში მეკობრეები თავს დაგვესხნენ.ძელით რომელსაც სახნისის წვერი აქვს გაკეთებული ნავები დაგვილეწეს და დაგვხოცეს.ყველაფერი დავკარგე რითაც აქმდე მოვედიო.

ესაა  ჩვენი აქ დგომის მიზეზი,უკან რომ დავბრუნდეთ უზომო ზიანი და ზარალი მოგვივა.ზღვაში რომ შევიდეთ ვაი თუ ჩვენც დაგვხოცონ,ჩვენ ომი არ შეგვიძლია .ვერც ვდგევართ და ვერც წავსულვართ არჩევანს ვერ ვაკეთებთო.

ავთანდილმა უთხრა  წუხილი ცუდია და დროის უქმად დაკარგვაა.რაც ზეცაში გადაწყვეტილია ის მომავალი არ აგვცდება.მე ავიღებ თქვენს სისხლზე პასუხისმგებლობას.ჩემი ხმალი იმათ თავზე გაცვდება ვინც თქვენ დაგესხმებათ თავსო.

მოქარაავნებს გაუხარდათ.დამშვიდნენ.ჩასხდნენ ხომალდში და ზღვაში გავიდნენ.

თავიდან იოლად იარეს.კარგი დარი იდგა.მათი გამცილებელი და მცველი(ბადრაგა) ავთანდილი იყო.გამოჩნდა მეკობრეთა ნავი დროშით და ნავთა და ხომალდთა სალეწი ძელით(ხის მორი) ,ძელს თავზე რკინის  სახნისი ჰქონდა დამაგრებული.

„კიოდეს და მოდიოდეს,იზახდეს და ბუკსა ჰკრესა „

მოქარავნები დაფრთხნენ ,როცა მეკობრეთა ხმა გაიგონეს და მათი  რიცხვი იხილეს

ავთანდილმა უთხრა ნუ შეგეშინდებათ იმათი კივილის ან ყველას დავხოცავ ან დღეს მოვკვდებიო.თან თავისი სიმამაცის მიზეზიც უთხრა.მთელი ხმელეთის სპა რომ მეომოს თუ განგება ჩემს მხარესაა ვერაფერს დამაკლებენ.მაგრამ თუ ღმერთი ჩემთან არაა ვერ გადამარჩენს ვერც ციხე-სიმაგრეები,ვერც მეგობრები და ძმები.ვინც ეს იცის ის ჩემსავით მამაცი და გულოვანია.თქვენ ვაჭრემა ეს არ იცით. ვაჭრები მშიშრები,   ომის უმეცრები ხართ.ახლა თქვენ კარს უკან დაიმალეთ ,რომ ისრებით არ დაგხოცონ.ნახეთ, მარტო როგორ შევებმები და როგორ გავუშვებ მეკობრეთა სისხლის ნიაღვრებსო.შემდეგ ავთანდილმა ჩაიცვა აბჯარი ,რკინის კეტი ცალ ხელში დაიჭირა და ნავის თავთან დადგა შეუვალი გულით.მეკობრეებმა ძელი აძგერეს.ავთანდილმა კეტი დაჰკრა და ძელი მოტეხა.ვაჭართა ნავი დაულეწავი დარჩა. მეკობრები შეშინდნენ გასაქცევ გზებს დაუწყეს ძებნა.ვეღარ გაასწრეს .ავთანდილი იმათ ნავში გადახტა და

„არ დარჩა კაცი ცოცხალი მუნ მისგან დაუფრეწელი“

თხებივით ხოცავდა მეკობრეებს,ზოგი ნავს შეანარცხა,ზოგი ზღვაში გადაყარა,

„ერთმანეთსა შემოსტყორცის,რვა ცხრასა ჰკრის და ცხრა ჰკრის რვასა“

დაჭრილები მკვდრებს შორის იმალებოდნენ და შიშით კვნესასაც ვერ ბედავნენ „მალვენ ხმასა“

ზოგი კი  ღმერთს აფიცებდა ნუ დაგვხოცო შენი რჯულის მადლმაო(ღვთის გულისათვისო)

მოციქულს  მართლად უთქვამს  “შიში შეიქმს სიყვარულსა“

ავთანდილმა აღარ დახოცა,დაიმონა ვინც ცოცხალი გადაურჩა.

 

ადამიანო ძალით ნუ გაყოყოჩდები,ძალა არ მოგიტანს სარგებელს თუ ღმერთი(სიმართლე) არ გეხმარება.დიდრონ ,ძლიერ ხეებსაც კი მცირე ნაპერწკალი ერევა რადგან ნაპერწკლიდან ცეცხლი ინთება.თუ ღმერთი გმფარველობს ხის(შეშა) ხმალიც ისე გაგიჭრის როგორც ფოლადის ხმალი. რეალური ძალა იმასთანაა ვისთანაც არის ღმერთი  და არა იარაღში

„კაცო ,ძალსა ნუ იქადი,ნუცა მოჰკვეხ ვითა მთვრალი

არას გარგებს ძლიერება,თუ არ შეგწევს ღმრთისა ძალი!

დიდთა ხეთა მოერევის,მცირე დასწვავს ნაბერწკალი.

ღმერთი გფარავს,სწორად გაჰკვეთს,შეშა ვის კრა ,თუნდა ხმალი“

 

ავთანდილმა მეკობრეთა კუთვნილი განძი ნახა.მეკობრეთა ნავი ვაჭართა ნავს მიაყენა და მოქარავნეებს დაუძახა. „ქარავანმა იზრიალა ,თქვეს:“უფალო მადლი შენდა“ ავთანდილს თავ-პირი ,ხელ-ფეხი დაუკოცნეს.უზომო ქება შეასხეს.

ავთანდილმა თავის მხრივ ღმერთს მადლი მოახსენა.ვაჭრებს კი უთხრა ღმერთმა გადაარჩინა თქვენი სიცოცხლეო .შევასრულე რაც დაგპირდით .მეკობრეთა კუთვნილი საქონელი კი ძღვნად მომიციაო.

ვაჭრებმა მეკობრეთა საქონელი  მაშინვე გადმოიტანეს,ნავი კი დაწვეს.ავთანდილთან უსამი მივიდა და უთხრა ვაჭართა დანაბარები.აქ რაც გვაქვს ყველაფერი შენია, ახლა რაც გინდა მოგვეციო.

ავთანდილმა ისევ გაუმეორა მე კი არა ღმერთმა გადაგარჩინათ,რაც არ უნდა მომცეთ რად მინდა, მე ჩემი ცხენიც მყოფნისო.მე რომ სიმდიდრე მდომოდა რაც მქონდა იმას არ მივატოვებდიო.თქვენი არაფერი მინდა მხოლოდ თანმხლები ვიქნებიო.მე სხვა საქმე მაქვსო.

ახლა აქ რაც ვიშოვე,ვისაც რა გინდათ წაიღეთ,მე მაგის დამთვლელი არა ვარ,ერთ რამეს გთხოვთ თქვენ შორის დამმალეთ.თქვით რომ მე ვარ თქვენი თავადი.მე ვაჭრულად ჩავიცვავ“დავიწყებ ჯუბაჩობასა“ და თქვენ შემინახეთ საიდუმლო ძმობას გაფიცებთო.

ვაჭრებს გაეხარდათ.მივიდნენ ავთანდილთან და სათითაოდ თაყვანი სცეს.

შემდეგ მათმა ხომალდმა შეუჩერებლად იარა,ამინდი კარგი შეხვდათ.

 გზაში:

„შეჰფრფინვიდიან ავთანდილს,ქებასა შეასხმიდიან,

მას მარგალიტსა მას ყმასა,კბილთავე ფერსა, სძღვნიდიან“

 

 ხ

      maT baRTa pirsa daabes navi sabliTa samiTa;

avTandil tansa jubani Caicvna, dajda skamiTa;

moasxnes kacni mzidavni, damizdebulni dramiTa;

 igi yma vaWrobs, Tavadobs da Tavsa malavs amiTa

ხ

`esea zRvaTa samefo Tvisa aTisa savliTa,

TviT gulanSaros qalaqi, savse turfiTa mravliTa;

aq modis turfa yvelai naviTa zRva-zRva mavliTa;

 meliq-surxavi xelmwifobs, sruli sviTa da davliTa.

`aqa moslviTa gaymdebis, kacimca iyo berebi:

 

 sma, gaxareba, TamaSi, niadag arn simRerebi,

zamTar da zafxul sworad gvaqvs yvavili ferad-ferebi;

vinca gvicnoben, gvnatrian, igica, vin a mterebi.

 

did-vaWarni sargebelsa amis metsa ver hpoveben:

iyidian, gahyidian, moigeben, waageben;

glaxa Tve erT gamdidrdebis, savaWroTa yovlgniT hkreben;

 uqonelni weliwdamdis saqonelsa daideben.

 

`me var mebaRe usenis, vaWarTa uxucesisa;

eseca gkadro ambavi, saqme misisa wesisa:

TviT ese baRi misia, sadgomi Tqveni dResisa;

pirvel mas hmarTebs Cveneba yovlisa uturfesisa.

 

 `ra Semovlen did-vaWarni, mas naxven da ZRvensa sZRvnian,

 uCveneben, raca hqondes, sxvagan larsa ver gaxsnian,

uturfesTa sefed dasxmen, fassa munve dauTvlian;

maT maSinve aazatebs, viTa swaddes, dayidian.

ხ

`fatman xaTun Sina aris, xaTuni da coli misi,

purad kargi maspinZeli, mxiaruli, ar Tu mqisi;

mas vacnobo moslva Tqveni, wagiyvanos viTa Tvisi;

wina kacsa mogagebebs, qalaqs Sexval naTliv dRisi

ხ

avTandil uTxra: `wadio, agre qmen, raca gwadian~.

mebaRe mirbis, ixarebs, oflni mkerdamdis Casdian.

 xaTunsa uTxra ambavi: `me ese damiqadian,

 yma mova, misTa mWvretelTa Suqni mzed gaicadian.

ხ

zari gaxda, Semoakrfes qalaqisa erni srulad,

 iqiT-aqaT ijrebodes: `vuWvritoTo amas rulad!~

zogni ndomiT Sehfrfinvides, zogni iyvnes sulwasrulad;

 maTTa colTa moiZulvnes qmarni, darCes gabasrulad.

 

fatman, coli usenisi, gaegeba karTa wina,

mxiarulad usalama, sixaruli daiCina;

erTmanerTi moikiTxes, Sevides da dasxdes Sina;

fatman xaTuns moslva misi, Se- viT -vatyev, ar ewyina

 

fatman xaTun Tvalad marjve, ar-ymawvili, magra mzmeli,

 nakvTad kargi, Sav-gremani, pir-msuqani, ar pir-xmeli,

mutribTa da momReralTa moyvaruli, Rvinis-msmeli;

dia edva sasaluqo dasaburav-Casacmeli.

ხ

yma vaWrulad imosebis, ar Caicvams aras missa.

 zogjer uxmis fatman missa, zogjer iyvis fatmanissa;

 erTgan sxdian, ubnobdian saubarsa ara-mqissa;

 fatmans hklvida umisoba, raminisa viTa vissa

 

ბაღდადელი ვაჭრები და ავთანდილი საზღვაო მოგზაურობის შემდეგ ტურფა ქვეყანაში აღმოჩნდნენ.იქ ნახეს ქალაქი რომელსაც გარშემო ბაღი ეკრა ბაღში კი უცხო ყვავილები ყვაოდა.

ნავი სამი საბელით დააბეს ბაღის კიდეზე.ავთანდილმა,როგორც ადრე თქვა ვაჭრის ჯუბა ჩაიცვა და ვაჭრის იერი მიიღო.მოიყვანეს იაფად დაქირავებული მტვირთავები“მოასხნეს კაცნი მზიდავნი , დამიზდებული დრამითა“.ავთანდილი ვაჭრობას შეუდგა.

ვაჭრების სანახავად ბაღის მებაღე მოვიდა.ის  მოიხიბლა ავთანდილის გარეგნობით.ავთანდილი მას შეეკითხა: „ვისნი ხართ,ვინ ხართ,რა ჰქვიან მეფესა აქა მჯდომელსა ?“ რა საქონელი იყიდება ძვირად აქ და რა იაფადო.“რა ლარია უფრო ძვირად,ან იეფად რა იხსნების.“ 

მებაღემ უპასუხა: ეს ზღვათა სამეფოა,ის ათი თვის სავალზეა გადაშლილი,ზღვაში მავალი ყველა გემი აქ შემოდის .ამ საზღვაო ქალაქს  გულანშარო ჰქვია,სვიანი და მდიდარი ხელმწიფე მელიქ სურხავი  მეფობს ამ სამეფოშიო.

გულანშაროში მოხუცი ახალგაზრდავდება.გულანშაროში ნიადაგ სიმღერა,სმა,გახარება და თამაშია.გულანშაროში ზამთარ-ზაფხულ ფერად-ფერადი ყვავილებია.მტრებიც კი შემოგვნატრიან არათუ მოყვრებიო.

დიდ-ვაჭარნი მსგავს სარგებელს ვერსად ნახულობენ.აქ ღარიბი ერთ თვეში მდიდრდება.უქონელი 1 წელიწადში ქონების მფლობელი ხდებაო.

მე თვითონ ვაჭართა უხუცესის უსენის მებაღე ვარ.ეს ბაღი სწორედ მას ეკუთვნის. პირველად მას უნდა უჩვენოთ თქვენი საუკეთესო საქონელი(უსენს მონოპოლია აქვს ვაჭრობაზე).აქ  წესია ,როცა დიდ-ვაჭრები სავაჭროდ შემოდიან, პირველ რიგში უსენს ნახულობენ და ძღვენსა სძღვნიან,უჩვენებენ მთელ საქონელს ,საუკეთესო საქონელს  შეარჩევენ ,ფასს განსაზღვრავენ,მხოლოდ ამის შემდეგ აქვთ უფლება დაიწყონ ვაჭრობა გულანშაროშიო.

თქვენნაირი საპატიო სტუმრების მიღება და დაბინავება უსენის მოვალეობაა,მაგრამ ამჟამად იგი ქალაქში არ არის,სამაგიეროდ შინაა ფატმანი უსენის ცოლი.ფატმან ხათუნი(ანუ ქალბატონი) მხირაული და კარგი მასპინძელია.მე ახლა მას ვაცნობებ თქვენს მოსვლას და ის მიგიღებთო.

მებაღე დაეთხოვა ავთანდილს და კი არ წავიდა, გაიქცა.

„მებაღე მირბის,იხარებს,ოფლნი ქვე მკრდამდის ჩადიან“

მებაღემ ფატმანს ავთანდილი აღუწერა:

„ვაჭარი ვინმე პატრონი არს ქარავნისა დიდისა,

საროსა მსგავსი ნაზარდი და მთვარე დღისა შვიდისა;

შვენის ჯუბა და მოხვევა ძოწეულისა რიდისა

მე მიხმო მკითხა ამბავი და ნირი ლართა სყიდვისა“

(ლარი-სავაჭრო საქონელი,ნირი- -ფასი)

ფატმან ხათუნს ახალი ამბავი გაუხარდა,ათი მონა გაუგზავნა დამხმარედ,მიიღო მთელი ქარავანი და მათი ტვირთი დააბინავა.

ავთანდილს ქალაქში ხმა გაუვარდა.მოქალაქეები იკრიბებოდნენ მის სანახავად.ზოგი ნდომით უმზერდა.ზოგს სული მისდიოდა.ცოლებმა ქმრები მოიძულეს ავთანდილის ნახვის შემდეგ.

„მათთა  ცოლთა მოიძულნეს ქმარნი, დარჩეს გაბასრულად“

ფატმანი მასთან მისულ ავთანდილს გარეთ დახვდა,მიესალმა,“სიხარული დაიჩინა „ შემდეგ შინ შეიპატიჟა.უსენის ცოლს აშკარად ეტყობოდა ,არ წყენია ავთანდილის მისვლა.

„ფატმან ხათუნ თვალად მარჯვე,არ ყმაწვილი(არ არის ახალგაზრდა),მაგრა მზმელი(ორაზროვანი გამოთქმების ოსტატი)

ნაკვთად კარგი,შავ-გვრემანი,პირ-მსუქანი,არ პირ-ხმელი

მუტრიბთა(მუსიკოსთა) და მომღერალთა მოყვარული,ღვინის მსმელი;

დია ედვა სასალუქო დასაბურავ-ჩასაცმელი „(ბევრი ქონდა  ტანსაცმელი)

იმ ღამეს ფატმანმა ავთანდილს ძალიან კარგად უმასპინძლა.ავთანდილმა საჩუქრები მიართვა.ფატმანს მოეწონა ძღვენი.ავთანდილი მოსასვენებლად წავიდა.

დილით ფატმანმა დაათვალიერა  მთელი საქონელი,საუკეთესო  გადაადებინა ,ფასიც დაათვლევინა,შემდეგ ვაჭრებს ნება დართო ისე ევაჭრათ როგორც სურდათ ოღონდ ჩემზე არაფერი წამოგცდეთო.

მომდევნო დღეებში ავთანდილი ფატმანს დაუახლოვდა:

„ზოგჯერ უხმის ფატმან მისსა,ზოგჯერ იყვის ფატმანისსა

ერთგან სხდიან,უბნობდიან საუბარსა არა მქისსა;

ფატმანს ჰკვლიდა უმისობა,რამინისა ვითა ვისსა“

ფატმან ხათუნი  ავთანდილს გაუმიჯნურდა.

ხ

სამახსოვრო ადგილები :

sjobs siSore diacisa, visgan viTa daiTmobis:

gilizRebs da SegikveTebs, migindobs da mogendobis,

 marT anazdad giRalatebs, - gahkveTs, rasca daesobis, -

miT diacsa samalavi arasTana ar eTxrobis.

 

ხ

fatman xaTuns avTandilis gulsa ndoma Seuvida,

siyvaruli metis-meti moemata, cecxlebr swvida.

damalvasa ecdeboda, magra WirTa ver malvida,

ხ

mas mkurnalman ragvar hkurnos, Tu ar uTxras, raca sWirdes?!

ხ

dawera wigni sabralo, mis ymisa misarTmeveli,

misisa mijnurobisa, misTa patiJTa mcneveli,

misTa msmenelTa gulisa SemZrveli, Semarxeveli,

ustari Sesanaxavi, ar cudad dasaxeveli:

ხ

umsgavso saqme yoveli moklea, miT oxeria.

ra uTqvams, ra mouCmaxavs, ra wigni mouweria!

ხ

Tqva: `diacsa vinca uyvars, gaeqsvis da miscems gulsa

 augi da moyivneba arad Seswons yola krulsa;

 raca icis, gaucxadebs, xvaSiadsa uTxrobs srulsa,

da mijobs, mivhyve, ganRa sadme vscnob saqmesa damalulsa

ხ

miT raca minda, ara maqvs, raca maqvs, ar momindebis;

bindis gvaria sofeli, es Ture amad binddebis,

da kokasa Sigan raca dgas, igive warmosdindebis!

 

პერიფრაზი :

ვისაც  მოთმინება შეუძლია

სჯობს „დიაცს“ არ დაუახლოვდეს. დიაცი ცბიერებით მოგეალერსება, დაგიახლოვდება, ნდობას გამოგტყუებს,თვითონაც მოგენდობა,მერე უცებ,ანაზდად  გიღალატებს .

დიაცი  მკვეთრია გადაწყვეტილებების მიღებისას  ,იმპულსურია,თავშეუკავებლია.

ამიტომ „დიაცს“ არანაირი საიდუმლო არ უნდა ანდონ.

„მით დიაცსა სამალავი არასთანა არ ეთხრობის „

ასეთი შეგონებით იწყება ფატმანის გამიჯნურების ამბავი.

ფატმან ხათუნს ავთანდილის ნდომა(ანუ სექსუალური ლტოლვა) მეტის-მეტად მოემატა,ცეცხლივით სწვავდა.ფატმანი გრძნობის დამალვას ცდილობდა ,მაგრამ ვერ მალავდა.

თქმას ვერ უბედავდა,ეშინოდა, ავთანდილს ვაითუ ეწყინეოს ,მერე საერთოდ ვეღარ ვნახავო.ბოლოს მაინც დიაცურად თავი ვერ შეიკავა და  გადაწყვიტა ვეტყვი ან მოვკვდები და ან გადავრჩებიო .თან თავი იმართლა

„მას მკურნალმა რაგვარ ჰკურნოს,თუ არ უთხრას,რაცა სჭირდეს“

 

წიგნი ფატმანისა სამიჯნურო

 

ფატმანმა გულის შემძვრელი,გულის შემარხეველი წერილი დაწერა.

„უსტარი შესანახავი,არ ცუდად დასახეველი“

ღმერთს სწადდა შენი მზედ გაჩენა,რათა დაწვა და ცეცხლი მოსდო ყველას ვინც შენს ახლოს აღმოჩნდებაო, სწერდა იგი ავთანდილს.ვარდი ხარ და მიკვირს ბულბულები რად არ გეტანებიანო,შენი შვენება ყვავილებს აჭკნობს  და ჩემი „ყვავილიც“ დაჭკნაო.

ღმერთია მოწმე,მეშინია ამის თქმა რასაც ვამბობ , მაგრამ რა ვიღონო სრულად დავკარგე მოთმინება.ჩემი გული ვერ გაუძლებს შენი  შავი წამწამების ისრებს.თუ რამეს მიშველი მიშველე თორემ ჭკუას ვკარგავო.

ვიდრე ამ წერილის პასუხი მომივა და გავიგებ მოსაკლავად გინდივარ თუ სასიცოცხლოდ ,მანამდე როგორმე ცოცხალი გავძლებ,რაც არ უნდა გული მტკიოდეს. დაე ახლა გადაწყდეს ჩემი  სიცოცხლე ან სიკვდილიო.

ავთანდილლმა ფატმანის წერილი წაიკითხა და გაიფიქრა :

ფატმანმა არ იცის ჩემს გულში რა ხდება,საკვირველია ვის მიჯნურს ვინ მეარშიყებაო.არცთუ ახალგაზრა ფატმანი ყვავს შეადარა,ხოლო თინათინი ბულბულს:

„თქვა : ყვავი ვარდსა რას აქნევს ანუ რა მისი ფერია !

მაგრა მას ზედა ბულბულსა ჯერთ ტკბილად არ უმღერია.

უმსგავსო საქმე ყოველი მოკლეა,მით ოხერია.

რა  უთქვამს,რა მოუჩმახავს,რა წიგნი მოუწერია“

ჯერ არ ესიამოვნა ფატმანის წერილი, დაძრახა, არ მოიწონა ფატმანის სითამამე ,მაგრამ მერე იფიქრა ჩემი თავის გარდა შემწე არავინ მყავს.ამიტომ რაც მიზანს მიმაახლოებს მეც იმას ვიზამო.ის დიაცი ამ ქალაქში  მრავალ ადამიანს ნახულობს,შეიძლება რამე იცოდეს და მიამბოს.მიჯობს მივჰყვე.დიაცს ვინც უყვარს იმისთვის ხომ ყველაფერს გაიღებს  იმას  ყველაფერს უყვება.ასეთია დიაცის ბუნება . ამიტომ

„მიჯობს,მივჰყვე,განღა სადმე ვსცნობ დამალულსა „

არცთუ იოლი გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ ავთანდილმა ისევ შეაფასა თავისი ახალი მდგომარეობა:

„კვლა იტყვის „ვერვინ ვერას იქმს ,თუ ეტლი არ მოსთმინდების;

ვერავინ ვერაფერსვერ გააკეთებს თუ ბედი,ვითარება ხელს არ შეუწყობს

მე კი :

„მით რაცა მინდა,არა მაქვს,რაცა  მაქვს,არ მომინდების“(იგულისხმებიან თინათინი და ფატმანი)

და აღნიშნა რომ  თურმე:

„ბინდის გვარია სოფელი,ესე თურ ამად ბინდდების,

კოკასა შიგან რაცა დგას,იგივე წარმოდინდების“

და საერთოდ არ უნდა გქონდეს ხოლმე  სხვა  უკეთესი რამის მოლოდინი ამ წუთისოფლისგან ,რათა მერე  გაკვირვებული და იმედგაცრუებული არ დარჩე.

„კოკასა შიგან რაცა დგას,იგივე წარმოდინდების“

 

 

ხ

სამახსოვრო ადგილები

Semodga karsa yma vinme kekluci, tan-nakvTiani,

Semovlo axlos, Semohyva mona xrmal-darakiani,

dahkrTa, ra naxa avTandil: hgavso Tu gzaa kldiani.

 

fatman ra naxa, SeSinda, Zrwis da mieca Zrwolasa.

man gakvirvebiT uWvrita maTsa laRoba-wolasa;

uTxra: `ar giSli, diaco, ferTa mi da mo krTolasa,

gamiTendebis, gananeb maga moymisa yolasa!

 

gamkicxe, bozo diaco, da damdev gasaTrevelad,

magra scnob xvale pasuxsa maga saqmisa mzRvevelad:

var SenTa SvilTa SeniTa kbiliTa damaWmevelad,

davSalo, wverTa fu miyav, xeliRa vrbode me velad!

ხ

`orisagan erTi qmeniT, amis metsa nuras hlamiT:

 mo- viTa -hklav ima kacsa, wadi, mokal malviT RamiT,

 me da srulad saxli Cemi daxocasa dagvxsen amiT! moxval,

 giTxrob yvelakasa, me viTa var cremlTa lamiT.

 

`Tvara RamiTve tvirTebi Seni waiRe viriTa,

daagde Cemi midamo, srulad mikrife, mi, riTa.

veWv, rome CemTa codvaTa Senca agavson WiriTa,

Tu darbazs miva igi yma, SvilTa damaWmevs piriTa~

ხ

Tu mo-viTa-hkla igi yma Cemad gulisa mfxanelad,

beWedi Cemi acvia, mas gvedreb mosatanelad

ხ

avTandil gavlo qalaqi miT uebroTa taniTa;

zRvis pirsa saxli nagebi dga qviTa wiTel-mwvaniTa,

qveSeTke sriTa turfiTa, kvla zedaT banis-baniTa,

didrovaniTa turfiTa, mravliTa Tanis-TaniTa.

ხ

karsa wina darajani orni uwves mas, glax, ymasa.

yma gavida, gaepara, daagdebdes vire xmasa,

TviTo xeli yelsa mihyo, munve misca sulTa xdasa,

Tavi Tavsa Seutaka, gauria tvini Tmasa.

 

igi yma sawols marto wva guliTa javrianiTa;

xel-sisxliani avTandil Sedga taniTa janiTa;

verRa aeswra, idumal mokla, Tu, verca vcaniTa,

xeli mohkida, miwasa daaskvna, dakla daniTa. 1

 

mWvretelTa mze da mebrZolTa mxeci da viTa zaria.

beWdiTurT TiTi mohkveTa, qvesknelT miwasa garia,

zRvaTake sarkmliT gatyorca, zRvisa qviSaTa daria,

misTvis arca sad samare, arca saTxarad baria

 

 

     პერიფრაზი:

      

 

·     ავთანდილმა ფატმანს მოკლე წერილი მიწერა.შენ დამასწარი თქმა ,თორემ შენგან მე უფრო დიდი ცეცხლი მედებაო.რადგან შენც იგივე გინდა რაც მე, შევხვდეთო.

·     ფატმანს ენით აუწერელი სიამე მოჰგვარა ავთანდილის წერილმა.თავადაც მოკლე წერილი გაუგზავნა,როგორც კი შეღამდება მოდი მარტო დაგხვდებიო.

·     იმავე ღამეს  ავთანდილი პაემანზე წავიდა . მიმავალს გზაში ფატმანის მონა შემოხვდა და ფატმანის შემონათვალი გადასცა ,ამაღამ აღარ მოხვიდე ,მზად არ ვარო.ავთანდილს ეწყინა და უკან აღარ დაბრუნდა.

·     როცა  შევიდა უხასიათოდ მყოფი ფატმანი  დახვდა.ფატმანს ავთანდილის რიდი ჰქონდა. სცადა ცუდი განწყობის დამალვა.“ერთგან დასხდეს და დაიწყეს კოცნა,ლაღობა“

·     ამ დროს ვიღაც ტანადი მოყმე შემოვიდა,მას ხმლიანი მცველი შემოჰყვა.ავთანდილი რომ დაინახა  მოსული შეშინდა („დაჰკრთა“).

·     ფატმანმა მოსული რომ დაინახა კანკალი დაიწყო შიშისგან. მოყმე ერთხანს გაკვირვებით უცქერდა ერთად მწოლ ფატმანს და ავთანდილს.შემდეგ ფატმანს მიმართა,ბოზო დიაცო თავი მომჭერი და შერცხვენილი დამტოვე,მაგრამ გათენდება და ამის საფასურს გადიხდი.შენი შვილების ხორცს გაჭმევ,ეს თუ გადავთქვა სახეში შემაფურთხეო.გათენდება და მაგ მოყმის ყოლას განანებო.ეს რომ თქვა მოსულმა იქაურობა დატოვა.

·     ფატმანმა სახე დაიკაწრა და თავში ხელები წაიშინა,ჩამქოლეთ,ქმარ-შვილი ამოვწყვიტე,ქონება დავღუპე,სახლი დავამხე და ბოლო მოვუღეო.

·     ავთანდილი შეცბუნებული ისმენდა ფატმანის მოთქმას.ჰკითხა ფატმანს:რა გჭირს,რატომ  დაგემუქრა? რა დაუშავე ?დადუმდი და მითხარი ვინ იყო და რისთვის იყო მოსულიო .

·     ნურაფერს მკითხავ ,შვილები საკუთარი ხელით დავხოცე,თავი მოვიკალი რადგან შენი სიყვარული ვერ მოვითმინეო უპასუხა ფატმანმა.ასე დაემართება ყველა უჭკუოს,შმაგს და რეტს,გულისთქმას აყოლილს,ზედმეტი  და მცთარ სიტყვების მოლაპარაკეს.მკურნალიც ვერ უშველის საკუთარი სისხლის მსმელსო.

·     ახლა ორიდან ერთ-ერთი ჰქენი.ან წადი ის კაცი მოკალი მალულად ,ამ ღამესვე .ამით მე და ჩემი სახლეული სიკვდილს გადაგვარჩინე და  შემდეგ ყველაფერს გიამბობ ,ან შენი ტვირთები ახლავე ვირებს აკიდე და დატოვე აქურობა,რადგან ვეჭვობ რომ პასუხს შენც მოგთხოვენ.თუ ხვალ ის ყმა სამეფო დარბაზს მივა საკუთარი შვილების ხორცს  მაჭმევსო.

·     ეს რომ მოისმინა ავთანდილი ადგა.გაიფიქრა, ამ საქმეს გაურკვევლად ვერ დავტოვებო.ფატმანს კაცი სთხოვა „გზასა მართლად წამიყვანოს,თვარა მეშვლად მინდა არად“.იმ კაცს ჩემს მეომრად და ჩემს შესაფერისად არ ვთვლი.რასაც იმას  ვუზამ მოგვიანებით მოგახსენებ,მომიცადე და დამშვიდდიო.

·     ფატმანმა მეგზურად მონა გააყოლა თან უთხრა თუ მოკლავ იმ ყმას ჩემი ბეჭედი უკეთია(„აცვია“) და ის ბეჭედი მომიტანეო.

·     მოყმის მდიდრული ქვის სართულებიანი სახლი ქალაქგარეთ ზღვის პირას იდგა

„ზღვის პირსა სახლი ნაგები დგა ქვითა წითელ-მწვანითა,

ქვეშეთკენ სრითა ტურფითა,კვლა ზედათ ბანის-ბანითა,

დიდროვანითა ტურფითა,მრავლითა თანის -თანითა“

·     მეგზურმა უჩვენა ავთანდილს სახლი და უთხრა იმ მოყმეს  ან ბანზე ეძინება ან ქვედა სართულზე იქნებაო.

·     შესასვლელ კარს 2 დარაჯი იცავდა.ავთანდილი მიეპარა მათ , ვიდრე ხმას ამოიღებდნენ, თითოს თითო ხელი ყელში წაუჭირა  და მოახრჩო.

შემდეგ“თავი თავსა შეუტაკა გაურია ტვინი თმასა“

 

·     როცა ხელ-სისხლიანი ავთანდილი შევიდა ყმა გულჯავრიანი იწვა და არ ეძინა. წამოდგომა ვეღარ მოასწრო.ავთანდილმა ხელი წაავლო, დაითრია, ძირს დააგდო და დანით დაკლა.თითი ბეჭდიანად მოჰკვეთა.მერე გვამი სარკმლიდან ზღვისკენ გასტყორცნა.

„მისთვის არცაღა სამარე(საფლავი) არცა სათხარად ბარია(ნიჩაბი)“

 

·     ავთანდილმა სამი კაცის სისხლი ისე დაღვარა(„მოიპარა ‘’ ) რომ  

„ ხმა მათისა დახოცვისა არ გაისმა არსით არა“.

შემდეგ  იმავე გზით დაბრუნდა ფატმანთან

 

·     ფატმანს უთხრა :მოვკალი,ის ყმა მზიან დღეს ვეღარ იხილავს,შენი მონა მოწმედ მყავს,“აჰა თითი და ბეჭედი და დანა მაქვს სისხლიანი“ახლა კი მითხარი ისე რატომ გაშმაგდი,ან ის კაცი რატომ გემუქრებოდაო.

·     მადლიერი ფატმანი ავთანდილს ფეხებში ჩაუვარდა

“ მე და უსენი(ქმარი) შვილითურთ აწ ახლად დავიბადენით“

ახლა ყველაფერს გიამბობ მოსასმენად მოემზადეო.